در اهميت «آزادي بيان»
محمود صادقي
به نظر مي‌رسد در بحث آزادي‌بيان، اولين زاويه‌اي كه مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد، نگاه به مقوله آزادي بيان به‌مثابه يك حق است. درواقع آزادي بيان يكي از حقوق اساسي و از حقوق شهروندي است كه خوشبختانه در اصول مختلف قانون اساسي ما هم براي افراد و هم براي رسانه‌ها و مطبوعات به رسميت شناخته شده و قطعا ازجمله حقوق هر شهروندي است كه بتواند نظرات و ديدگاه‌هاي خود را به راحتي بيان كند و مخصوصا قادر به انتقاد از رفتار حاكميت باشد. به اين اعتبار، آزادي بيان يكي از حقوق بنيادي شهروندان است كه براي آنها امكان مشاركت در زندگي اجتماعي و سياسي را فراهم مي‌سازد كه بتواند با بيان خود در پيشبرد امور موثر باشد.
از ديگر آثار و پيامدهاي مثبت حق آزادي بيان، اثرات آن براي جامعه است كه از اين رهگذر، جامعه از ديدگاه‌ها و نظرهاي مختلف بهره‌مند شده و همين مساله به رشد جامعه و به‌خصوص به تضارب آرا كه در بيان اميرالمومنين(ع) نيز مورد تاكيد است، ياري رسانده و مورد هم‌افزايي مي‌شود. به اين ترتيب، حاكميت نيز مي‌تواند به‌نوعي از آراي شهروندان بهره برده و در مسير يافتن راهكارها از مشاركت همه ظرفيت‌ها استفاده مي‌كند.
حضرت اميرالمومنين(ع) مي‌فرمايند: «منِ اسْتبدّ بِرأْيِهِ هلك، ومنْ شاور الرِّجال شاركها فِي عُقُولِها؛ كسي كه (ترك مشورت كند و) استبداد به راي داشته باشد، هلاك مي‌شود و آن‌كس كه با مردان بزرگ مشورت كند، در عقل و خرد آنها شريك مي‌شود.» بنابراين يكي از راه‌هاي دوري از استبداد و خودرايي، توجه به آزادي بيان است كه متعاقبا در شهروندان نيز احساس تعلق به جمع و همگرايي و به تبع آن وحدت ملي ايجاد مي‌كند چراكه وقتي اشخاص احساس كنند در تمشيت امور جامعه سهيم هستند، طبيعتا جامعه‌پذيرتر شده و احساس تعلق به جمع در آنها افزايش يافته و احساس انزوا و واگرايي رو به كاهش مي‌گذارد.
به‌دور از هرگونه مجامله بايد بگوييم كه رهبري همواره در زمينه توجه به آزادي بيان الگو بودند و همه ساله، به‌خصوص در ايام ماه مبارك رمضان در مراسمي كه در جمع دانشجويان، هنرمندان و اساتيد دانشگاه برگزار مي‌كنند، شاهد اين مساله هستيم. جالب آنكه معمولا اين برنامه‌ها به‌صورت گفت‌وگويي برگزار شده و از منولوگ و تك‌گويي خودداري مي‌شود. هرچند بعضي اوقات احساس مي‌شود صداي يك طيف به گوش مي‌رسد، به نظر مي‌رسد امسال شاهد آن هستيم كه چندصدايي بيشتر شده كه به نظر مي‌رسد برنامه‌ريزي شده و هدفمند بوده است. در اين راستا منتقدان چه از طيف اصولگراياني كه نگاه انتقادي دارند، همچون جنبش عدالتخواه دانشجويي و چه از طيف اصلاح‌طلبان توانستند با صراحت تمام اظهارنظر كنند و به‌خصوص سخنان خانم محرابي بسيار جامع و كامل بود و به نظر مي‌رسد كه حرفي ناگفته نماند. مخصوصا وقتي اين دختر دانشجوي اصلاح‌طلب از حصر صحبت كرد و شعارهايي عليه اين بيان داده شد، رهبري با سعه صدري بالا دست بالا برده و اجازه دادند كه اين دانشجو حرفش را به تمام بگويد. اين اتفاق مباركي بود كه به‌خصوص درصورتي كه تكرار شده و به رويه تبديل شود، آثاري مثبت به همراه خواهد داشت. آن هم در شرايط فعلي كه تهديدهاي بيگانگان از يك طرف و فشارهاي اقتصادي و اجتماعي داخلي از ديگرسو، شرايط را دشوار ساخته و اتفاقاتي كه مي‌توان از آن به عنوان «توالي بحران‌ها» تعبير كرد.
درحالي كه شاهد شدت گرفتن انتقادها در فضاهاي غيررسمي، مجازي و زيرپوست شهر هستيم، به نظر مي‌رسد بازتاب اين صداهاي انتقادي از تريبون‌هاي حاكميتي مي‌تواند در ايجاد اعتماد به حاكميت و حتي فروكش كردن برخي هيجان‌ها در جامعه موثر باشد. در اين راستا، به نظر مي‌رسد بازپخش اين مراسم ازطريق صداوسيما نشان مي‌دهد كه فضاي باز ايجاد شده، اتفاقي نبوده و شايد بناي حاكميت بر اين اساس استوار است كه جامعه از حالت تك‌صدايي خارج شود و بنابراين بايد آن را به فال نيك گرفت.
نماينده مردم تهران در مجلس