گزارشي ازتاثير حضور آيت‌الله جنتي در شوراي نگهبان
آيا آيت‌الله جنتي فقط يك راي دارد؟
علي مطهري:عنصر تصميم‌گير در شورا آقاي جنتي‌هستند
مرجان زهراني
فقيه عضو و دبير شوراي نگهبان، رييس مجلس خبرگان رهبري، دبير شوراي هماهنگي تبليغات اسلامي، دبير ستاد امر به معروف و نهي از منكر، عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام و تا همين چندي پيش و نزديك به 25 سال يكي از مهم‌ترين تريبون‌داران جمعه؛ برخي از عناوين انتصابي او است. آيت‌الله احمد جنتي، فقيه 92ساله در طول 4 دهه اغلب بر صندلي‌هايي تكيه زده و مديريت نهادهايي را برعهده داشته كه به واسطه زمينه كاري‌شان در ريل‌گذاري نظام تاثير به‌سزايي
داشته و دارند. حضور مدام و بلندمدت او در جايگاه‌هاي اينچنيني شكي باقي نمي‌گذارد كه احمد جنتي يكي از روحانيون تاثيرگذار است. شايد همين موضوع هم باعث شده تاثيرپذيري راي ديگران از راي و نظر جنتي، گزاره‌اي چندان دور از ذهن نباشد. او شايد از جايگاه شوراي نگهبان بتواند به بهانه كهولت سن، آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني را كه يكي از اضلاع پيروزي انقلاب مي‌دانستند رد صلاحيت كند يا از استاندار گمنام اردبيل و شهردار پرحاشيه تهران يك رييس‌جمهوري بسازد. با اين حال گفته‌هاي جنتي نشان مي‌دهد كه تمايلي ندارد او را تا اين حد تاثيرگذار بدانند. «اينها كاسه و كوزه‌ها را سر من مي‌شكنند. در شورا دوازده نفر هستند و من يك‌دوازدهم هستم. اما با من تسويه حساب مي‌كنند.» بخشي از صحبت‌هاي آيت‌الله احمد جنتي، دبير شوراي نگهبان است كه ميزان اثرگذاري‌اش در اين نهاد را توصيف مي‌كند. جنتي جمعه شب در يك برنامه تلويزيوني كه به مناسب سالگرد تاسيس شوراي نگهبان از صداوسيما پخش شد، حضور يافت و در پاسخ به سوالي در مورد تاثير راي دبيركل بر خروجي اين نهاد مدعي شد كه همه اين حرف و حديث‌ها تسويه‌حساب است چرا كه او تنها يك سهم از اين جمع دوازده نفره
دارد. حرف‌هاي جنتي در مورد تاثيرگذاري راي و نظرش در شوراي نگهبان همواره با تاييد سخنگو همراه بوده است. زبان منفصل آيت‌الله جنتي همين چندي پيش در دفاع تمام‌قد از رييس تاكيد كرد اعمال ديدگاه‌هاي آيت‌الله جنتي در شوراي نگهبان واقعيت ندارد. عباسعلي كدخدايي كه آيت‌الله جنتي تاكيد داشت در ميان اعضاي شوراي نگهبان نظرش به نظر او نزديك است در مصاحبه‌اي كه به تازگي در پايگاه خبري عصر ايران منتشر شد، توضيح داد كه «12 نفر كارشناس به اعتبار شخص حقيقي خود در شوراي نگهبان هستند و هر كدام براساس برداشت از قوانين شرعي نظر مي‌دهند. اگر نظر هر فردي بخواهد اعتبار پيدا كند نيازمند اين است كه 6 راي ديگر هم كنارش بيايد لذا هيچ فرقي بين نظر ديگران با نظر آيت‌الله جنتي وجود ندارد و به استثناي قوانين شرعي فقط نظر چهار تن از آقايان فقها اعمال مي‌شود بنابراين هيچ تفاوتي بين راي اعضا و دبير وجود ندارد و راي همه افراد منوط به مباني استدلالي كه در پي آن آمده است كه آيا اين راي مستدل به سوابق است يا خير منوط بر اين ممكن است راي داده شود يا نه.»
گلايه مطهري از تك‌عنصر تصميم‌گير در شوراي نگهبان
«مهم‌ترين انتقاد من به آقاي جنتي اين است كه دافعه ايشان بيشتر از جاذبه‌شان است. به عبارت ديگر بيان ايشان چكشي و به تعبير شهيد مطهري ميخدار است و به جاي آنكه دل‌ها و قلب‌ها را نرم كند، سخت و دلگير مي‌كند. ايشان ولايت‌فقيه را به گونه‌اي مطرح مي‌كند كه گويي با آزادي بيان و انتخابات و رأي مردم سازگار نيست. نحوه بيان ايشان جوان‌ها را از دين و انقلاب فراري مي‌دهد گرچه نوعي صفاي باطن و صداقت بدون حكمت و تدبير در كلام ايشان احساس مي‌شود.» توصيف مطهري از او است. علي مطهري، نايب‌رييس مجلس از جمله چهره‌هاي سياسي است كه همواره نسبت به عملكرد شوراي نگهبان و رياست آيت‌الله جنتي نقد داشته است. چه آنكه در آخرين مصاحبه هم بيان جنتي را «چكشي و ميخدار» توصيف كرده و اين را مهم‌ترين نقد خود به دبير شوراي نگهبان
مي‌داند. او از معدود سياست‌ورزاني كه با وجود اسم و رسم خانوادگي و پدري كه از پايه‌گذاران نظام بوده است بارها دست به قلم شده تا خطاب به آيت‌الله نامه‌اي بنويسد و موضوعي مربوط به تصميمات اين نهاد را در بوته نقد قرار دهد. هنوز امضاي نامه مطهري به احمد جنتي در واكنش به نامه او به روحاني در مورد برجام خشك نشده و هنوز نامه‌هاي او در انتقاد به واكنش اين شوراي نگهبان به حضور نماينده اصفهان در مجلس و نماينده زرتشتي شوراي شهر يزد فراموش نشده كه باز هم مطهري در مصاحبه‌اي به اين نهاد پرداخته و رياست و تصميم‌گيري‌هاي آن را نقد كرده است. مطهري كه به عنوان منتقد صريح شوراي نگهبان شناخته مي‌شود روز گذشته متن گفت‌وگوي خود با موسسه سوره سينماي مهر را در كانال تلگرامي‌اش منتشر كرد. او در اين مصاحبه اتفاقا به موضوعي اشاره كرده كه جنتي در مصاحبه جمعه شب نسبت به آن گلايه كرده و آن راتسويه حساب سياسي مي‌داند. آنچه مطهري از آن به عنوان «عنصر تصميم‌گير» در شوراي نگهبان ياد مي‌كند «جنتي» است و در آخرين گفت‌وگو تاكيد دارد «عنصر تصميم‌گير در شورا آقاي جنتي هستند و بقيه معمولا به احترام ايشان اظهارنظر نمي‌كنند.»مطهري گفته كه در موضوع مينو خالقي چند تن از اعضاي شوراي نگهبان به او گفتند كه با تصميم آيت‌الله جنتي در مورد منتخب مردم اصفهان كه بعد از راي آوردن تاييد صلاحيت شد به دليل بي‌احترامي به راي مردم مخالف بودند اما به خاطر «حفظ احترام» جنتي مخالفت نكردند. او از حقوقدانان نقل كرده جنتي بيان كرده كه رد‌صلاحيت مينو خالقي بعد از تاييد صلاحيت اوليه و راي مردم خلاف قانون است و بايد مجلس اين موضوع را بررسي كند اما چون مي‌دانيم كه مجلس او را رد نمي‌كند بر اساس وظيفه شرعي دست به اين كار مي‌زنيم. مطهري يكي از تصميمات اشتباه آيت‌الله جنتي را كه به گفته خودش تنها يك‌دوازدهم شوراي نگهبان است، رد‌صلاحيت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني به بهانه كهولت سن مي‌داند، تصميمي كه به قول مطهري باعث شد درست در زماني كه به مديريت و تجربه هاشمي نياز بود به بهانه كهولت سن كنار گذاشته شود. البته مطهري كه نقدهاي بسياري به شوراي تحت رياست جنتي دارد و معتقد است گاهي نظرهايش از شرع و تقوا خارج مي‌شود توضيح مي‌دهد زماني كه هيات نظارت انتخابات مجلس دهم او را رد‌صلاحيت مي‌كند آيت‌الله جنتي به مطهري راي مثبت مي‌دهد. گرچه مطهري در جاي جاي اين گفت‌وگو تاكيد دارد كه تاكنون در مورد انتقاداتش و حتي در هنگام رد صلاحيت با آيت‌الله جنتي گفت‌وگوي مستقيمي نداشته و همواره از طرق قانوني پيگير ماجرا بوده است.
فقيه مخالف و قدرتمند
همزمان با بازنشر مصاحبه مطهري، محمد صدر، عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام هم در گفت‌وگويي با اعتمادآنلاين در خلال صحبت‌هاي خود در مورد وضعيت سپنتا نيكنام به تاثيرگذاري يكي از فقهاي شوراي نگهبان اشاره مي‌كند. فقيهي كه گويا آنقدر در اين نهاد قدرتمند و تاثيرگذار است كه همه از پاسخ او دل نگرانند.
صدر در پاسخ به سوالي در مورد مخالفان حضور نيكنام در شورا و به طور كلي حضور اقليت‌ها اينگونه پاسخ داده است كه «يكي از آقايان شوراي نگهبان از مخالفان اصلي به حساب مي‌آيد كه ممكن است آنجا باز هم صحبت كنند و تاثيرگذار باشند. بايد ديد در جلسه چه مي‌شود و نهايتا چه نتيجه‌اي حاصل مي‌شود.» او البته در پاسخ به سوال بعدي تاكيد كرده است منظور او يكي از فقها‌ست. موضوعي كه احتمالا مرد شماره يك شوراي نگهبان را نشانه گرفته چرا كه از منظر حضور و نفوذ، هيچ‌كس به گرد پاي دبير 92 ساله شوراي نگهبان نمي‌رسد. با اين حال همه اين توضيح و تفسيرها از گلايه‌ها و نقدها به اين نهاد نظارتي كم نمي‌كند چرا كه همواره اين سوال وجود داشته كه حوزه نظارت 12 فقيه و حقوقدانان شوراي نگهبان چه گستره‌اي را در‌بر مي‌گيرد؟ و شايد مهم‌ترين سوال اين است كه آيا اين نهاد نظارتي پرقدرت و پر‌تاثير عرصه سياسي كه چه در زمينه قانونگذاري و چه در بزنگاه‌هاي انتخاباتي حضورش بيش از پيش احساس مي‌شود تنها بر پاشنه دبير مي‌چرخد كه حالا احمد جنتي ميراثدار حضرات آيات محمد محمدي‌گيلاني و صافي‌گلپايگاني بر صندلي رياست آن تكيه زده است يا به واقع شوراي نگهبان هم به شيوه مجلس و كاملا مبتني بر راي‌گيري اداره مي‌شود؟ گرچه ممكن است پاسخ به اين سوال «شيوه مبتني به راي‌گيري» باشد اما نمي‌تواند نقل‌قول‌هاي مطهري را ناديده گرفت كه گفته «احترام» به جنتي عنصر مهمي در تصميم‌گيري‌هاي اين نهاد نظارتي است.
نظر مجمع تشخيص صائب است
محمد صدر، عضو مجمع تشخص مصلحت نظام در گفت‌وگو با اعتمادآنلاين متذكر شده در مورد پرونده سپنتا نيكنام «يكي از آقايان شوراي نگهبان از مخالفان اصلي به حساب مي‌آيد كه ممكن است آنجا باز هم صحبت كنند و تاثيرگذار باشند. بايد ديد در جلسه چه مي‌شود و نهايتا چه نتيجه‌اي حاصل مي‌شود.» او البته تاكيد كرده كه منظور از «يكي از آقايان» يكي از فقهاي شوراي نگهبان است. عباسعلي كدخدايي، سخنگوي شوراي نگهبان هم در نشست خبري كه ديروز برگزار شد تاكيد كرد در موارد اختلافي همچون سپنتا نيكنام، نظر مجمع تشخيص مصلحت نظام صائب بر نظر شوراي نگهبان است و البته يادآور شد كه مصوبه مربوط به اقليت‌ها مختص به يك فرد نيست و موضوعي كلي است كه موضوع اختلافي مجلس و شوراي نگهبان است. اين اظهارات نشان مي‌دهد كه گرچه نمي‌توان نفوذ برخي شخصيت‌ها در نهادهاي نظارتي همچون شوراي نگهبان را ناديده گرفت اما دست‌كم در موضوع اختلافي ميان مجلس و شوراي نگهبان مصلحت‌سنجي‌هاي اعضاي مجمع تشخيص فصل‌الخطاب است.