گزارش «اعتماد» از محتواي كلاس سيد حسن خميني و آزمون شوراي نگهبان
كلاس درس «سيد حسن » روز امتحان « اجتهاد»
مهشيد ستوده/ ساعت 9 صبح مدرسه دارالشفاء قم. سيد 43 ساله لپتاپ به دست وارد مدرس 2 مدرسه دارالشفاء قم ميشود. كلاس درس خارج فقه است. سه سال از آغاز اين كلاس ميگذرد. مبحث روز «مكاتب محرمه» است با 130 نفر طلبه. بحث بر سر اين است كه اگر معاملهكنندگان قصد حرام كرده باشند تكليف چيست؟ كلاس ساعت 10 تمام ميشود. اما كلاس اصلي پس از آن آغاز ميشود. كلاس خارج اصول متفاوت از ساير كلاسهاست. شش سال از آغاز آن ميگذرد و تعداد بالاي شاگردها باعث شده است كه محل برگزاري اين درس به نمازخانه انتقال يابد. حالا 300 نفر طلبه گوش به سخنان او سپردهاند. بحث بر سر «اوامر» است. اينكه آيا «فعل امر بر مره يا تكرار دلالت دارد يا خير؟» كلاس با پاورپوينت و جزوه جلو ميرود. هيچ تفاوتي بين كلاسهاي خارج فقه و خارج اصول امروز يادگار امام با روزهاي ديگر نيست. فضا و نحوه تدريس همان است. سوالات شاگردان همان است و تعدادشان هم همان. يكي از شاگردانش در مورد فضاي اين كلاس ميگويد: «سيدحسن خميني سبك خاصي در درس دادن دارند به همه اقوال معاصرين و گذشته توجه دارد. قوت علمي شان بالا است و بيان بسيار رسايي دارد. طلبهها با كسي تعارف ندارند و اگر كلاسي جوابگويشان نباشد در آن شركت نميكنند. همين باعث شده كه برخي كلاسها 20 نفر طلبه داشته باشد و كلاس خارج اصول ايشان 300 نفر». كلاس تمام ميشود. همان كلاسي كه شنبه تا چهارشنبه به صورت مستمر صبحها تشكيل ميشود.
همزمان ساعت 9 صبح ميدان رسالت قم. چند خيابان آنطرفتر از مدرسه دارالشفاء قم. 400 داوطلب به تدريج وارد ساختمان دبيرخانه مجلس خبرگان رهبري ميشوند. چهره سرشناسي ميان آنها نيست. 140نفر از دعوتشدهها نيامدند. سرشناسها ميگويند دعوتي از آنها نشده پس نيامدهاند. 15 سوال جلوي آنهايي كه قرار است درجه اجتهادشان تخمين زده شود، قرار ميگيرد. پنج سوال از اصول، پنج سوال از فقه و پنج سوال از اجتهاد. سوالات تشريحي و نتيجه امتحان كاملا محرمانه است. آزمون تا ساعت 14 به طول ميانجامد اما بازهم خبري از چهرههاي سرشناس نيست. زنان هم آمدند و در امتحان شركت كردند. تصحيح اوراق از همان ديروز و پس از پايان امتحان آغاز شد تا پذيرفتهشدگان براي مرحله بعدي يعني «مصاحبه شفاهي» دعوت شوند.
چشمها منتظر ورود سيدحسن خميني بود اما او با توجه به آنكه دعوتنامهاي دريافت نكرده بود، نيامد و به كلاس درس خارج فقه و اصول خود رفت. سيدحسن خميني به آزمون نرفت اما همزمان شايعه «انصراف» از كانديداتوري براي انتخابات خبرگان از سوي برخي رسانهها منتشر شد. شايعه دو ساعت بعد از سوي نزديكان بيت امام تكذيب شد و كمي آنطرفتر سخنگوي شوراي نگهبان گفت كه «عدم شركت در آزمون» به معناي «انصراف» نيست. حالا اما دست شوراي نگهبان است كه باز ميماند. هنوز نه ميتوان اميد قطعي به تاييد آنهايي داشت كه در اين آزمون شركت نكردهاند و درجه علميشان براي فقهاي شوراي نگهبان قابل اثبات نيست و نه ميتوان عدم حضور چهرهها را به معني پايان حضور آنها دانست و برچسب «ردصلاحيت» شده را بر پيشاني آنها ديد. يادگار امام هنوز منتظر تاييد صلاحيتش است.
آبرويش را در اين مسير گذاشته است و خيلي از علما مهر تاييد بر درجه اجتهاد او گذاشتهاند. اينبار تصميم شوراي نگهبان است برسر يك «خميني».
آزمون شش ساعته با 15 سوال
آنهايي كه در جلسه آزمون حضور داشتند از شرايط آزمون گفتند. از آزموني شش ساعته كه 15 سوال داشت تا درجه علمي داوطلبان انتخابات خبرگان رهبري را محك بزند. پيامك دعوت به حضور براي خيليهاي ديگر كه براي شركت در آزمون رفته بودند هم نيامده بود و همين موجب اعتراض داوطلبان را فراهم كرده بود. آزمون هنگام اذان ظهر قطع شد و داوطلبان پس از اقامه نماز ظهر به ادامه آزمون پرداختند تا در ساعت 15:30 آزمون پايان يابد. اما اين آزمون ويژگيهاي خاص خود را هم داشت. آنگونه كه كانال تلگرامي فريد مدرسي گزارش داده است «شركتكنندگان در آزمون در زمان نماز به راحتي با يكديگر گفتوگو كردند و از پاسخ سوالها گفتند. نامزدهاي خبرگان برخيشان حتي موبايل و كتاب هم با خود به جلسه آزمون برده بودند.» شش داوطلب زن هم براي محك زدن درجه علميشان به ميدان رسالت قم رفتند تا ببينند كه ميتوانند وارد مجلس خبرگان رهبري شوند يا خير؟ برخي به روز برگزاري آزمون انتقاد داشتند.
آنها كه نيامدند؟
چهرههاي جديدي كه براي حضور در رقابت مجلس خبرگان رهبري داوطلب شده بودند از جمله افرادي بودند كه روز گذشته بسياري انتظار ورود آنها به ساختمان دبيرخانه مجلس خبرگان رهبري را داشتند. آيتالله امجد از جمله افرادي بود كه با وجود آنكه يكي از اعضاي حقوقدان شوراي نگهبان خبر از دعوت شدن او به آزمون داده بود به محل آزمون نيامد تا بعد از ظهر روز گذشته اعلام شود كه وي در رقابتهاي پيشين مجلس خبرگان رهبري يكبار تاييد صلاحيت شده بوده و در نتيجه نيازي به آزمون دادن ندارد. آيتالله موسوي بجنوردي نيز از جمله ديگر افرادي بود كه با توجه به حضورش در ليست داوطلبان جديد احتمال حضور او را، كه از شاگردان حضرت امام بوده و دو درس خارج فقه و اصول را در حوزه علميه تدريس ميكند، ميدادند. آيتالله موسوي بجنوردي هم اما در اين آزمون به دليل آنكه دعوتي از او نشده بود شركت نكرد. مرتضي آقاتهراني، نماينده فعلي مجلس نهم كه براي انتخابات خبرگان كانديدا شده است از جمله افرادي بود كه با وجود آنكه احتمال حضورش ميرفت در اين آزمون شركت نكرد. اما سرشناسترين چهرهاي كه حالا با نيامدنش به آزمون خبرگان كمي سرنوشت انتخابات را مبهم كرده است، يادگار امام خميني است.
نه انصراف و نه آزمون
سيدحسن خميني ديروز به آزموني كه در ميدان رسالت شهر قم، همان شهري كه او سالها در آن درس خوانده و درس داده بود، نرفت. تاكيد كرد كه دعوتنامهاي برايش نيامده است پس در آزمون شركت نخواهد كرد. نرسيدن دعوتنامه از طريق پيامك يا هر شكل ديگري را از دو روز پيش از برگزاري آزمون اعلام كرده بود اما ديروز بازهم در اين مورد تاكيد كرد. نيامدنش به آزمون موجب شد تا برخي رسانهها استنباط كنند كه حالا ديگر سيدحسن خميني از رقابت انتخاباتي خبرگان انصراف داده است. شايعهاي كه خيلي زود از سوي يكي از نزديكان يادگار امام تكذيب شد. به گفته مرتضي اشراقي آيتالله سيد حسن خميني انصراف نداده و تمام اخبار مبني بر انصراف وي كذب و دروغ است.اين شايعه كمي بعدتر توسط سخنگوي شوراي نگهبان هم رد شد. نجاتالله ابراهيميان در همين مورد به فارس گفت: «شركت نكردن در آزمون علمي خبرگان رهبري، انصراف از كانديداتوري تلقي نميشود، ممكن است داوطلبي بگويد «بنده بدون نياز به شركت در آزمون علمي، مجتهدم»، اما اگر داوطلبي آزمون نداده باشد، در واقع در اين شرايط ابزاري براي تاييد شرط علمي آنها دراختيار فقهاي شوراي نگهبان نيست و ممكن است منتهي به عدماحراز صلاحيت آن داوطلب شود». در نتيجه حالا سيدحسن خميني نه در آزمون خبرگان شركت كرده است و نه از رقابت خبرگان كنار كشيده است.
ابهام در دعوتنامهها
اينكه سيدحسن خميني به اين آزمون دعوت شده است و در آن شركت نكرده است با اينكه او اصلا به اين آزمون دعوت نشده است كمي شرايط را متفاوت ميكند. نزديكان يادگار امام تاكيد دارند كه هيچ گونه دعوتنامهاي از سوي شوراي نگهبان برايشان ارسال نشده است. آيتالله موسوي بجنوردي هم در همين مورد تاكيد داشت كه دعوتنامهاي به دستش نرسيده است با اين حال هنوز وضعيت مبهم است. بالاخره شوراي نگهبان دعوت كرده است يا نه؟ اما پاسخي كه نجاتالله ابراهيميان، سخنگوي شوراي نگهبان عصر ديروز در مورد ابهامات به وجود آمده به «اعتماد» ميدهد كمي متفاوتتر است. او بازهم ترجيح داد در مورد دعوت يا عدم دعوت از سيدحسن خميني صراحتا و مصداقا صحبت نكند و از آن 140 نفري بگويد كه در اين آزمون شركت نكردهاند. ابراهيميان در گفتوگو با «اعتماد» از موضوع جديدي ياد ميكند و ميگويد: «اساسا چيزي به نام دعوت كتبي و شخصي از اشخاص وجود نداشته است بنابراين اگر آقايان ميگويند كه از آنها دعوت نشده است، راست ميگويند. ملاك ما براي آزمون علمي خبرگان همان اطلاعيه عمومي شوراي نگهبان بود كه از همه داوطلبان به جز آنهايي كه هماكنون عضو مجلس هستند يا در گذشته بودهاند يا در انتخاباتهاي پيشين صلاحيتشان تاييد شده است دعوت به حضور در آزمون علمي كرده بود.» وي در ادامه در مورد تبعات عدم حضور در آزمون علمي توضيح ميدهد و ميگويد كه اين عدم حضور ممكن است به اين علت بوده باشد كه فرد شرايط علمي را از نظر خودش دارا بوده است اما اثبات اين شرايط براي فقهاي شوراي نگهبان امكانپذير نخواهد بود. ابراهيميان تاكيد كرد: البته ما براي اطمينان به برخي از داوطلبان پيامك هم فرستاديم اما در نهايت مبناي دعوت همان اطلاعيه عمومي شوراي نگهبان است.
نوبت تصميم شوراي نگهبان
يادگار امام همان كه آمدنش موجي از واكنشهاي مثبت را به همراه داشت در هنگام ثبت نام يك جمله مهم داشت «آبرويم را در اين مسير ميگذارم». حالا نوبت شوراي نگهبان است. يادگار امام كه بسياري به درجه علمياش اذعان دارند. هنوز هم اظهارات آيتالله مومن در مورد آنهايي كه نياز به شركت در آزمون علمي شوراي نگهبان ندارند مورد استناد خيليهاست. اظهاراتي كه آيتالله مومن، عضو فقهاي شوراي نگهبان در مورد آزمون خبرگان گفته بود: «آزمون اجتهاد در قانون تعيين شرايط اعضاي خبرگان نيامده است. مرجع تشخيص دارا بودن شرايط فوق، فقهاي شوراي نگهبان هستند يعني فقهاي شوراي نگهبان بايد تشخيص بدهند كه فرد اين شرايط را دارد يا خير. گاهي كسي كه ثبتنام ميكند از ما هم فاضلتر بوده است و ما نيز او را ميشناسيم، بنابراين اين فرد نيازي به امتحان دادن ندارد. يا كسي است كه ما آشنايي با او نداريم اما در حوزه تدريس ميكند، نوارهاي جلسات درس او نيز موجود است، خوب هم درس ميدهد، ملا است و در مسائل سياسي هم اظهارنظر كرده و مواضعش روشن است؛ اين فرد هم نيازي به امتحان اجتهاد ندارد.» حالا نوبت شوراي نگهبان است تا بگويد تصميم نهايياش در مورد درجه علمي يادگار امام كه 20 سال از شروع تدريسش در حوزه ميگذرد چيست؟ تصميمي كه با توجه به اظهارات متفاوت حقوقدانان شوراي نگهبان مشخص است كه هنوز اتخاذ نشده است.