ايران و هند دو قدرت منطقه‌اي غرب آسيا
حسن نوريان
كارشناس مسائل غرب آسيا
بنا بر اخبار منتشره در برخي رسانه‌هاي هندي و ايراني، قرار است نارندرا مودي، نخست‌وزير هند كه از حزب حاكم بهارتا جانتا پارتي از سال 1393 توانست جايگزين آقاي سينگ از حزب كنگره شود، در هفته اول خرداد سال جاري به تهران سفر كند. حزب بهارتا جانتاپارتي در انتخابات شگفت‌انگيز سال 93 توانست بعد از 20 سال به عنوان تنها حزب پيروز و بدون ائتلاف با ساير احزاب بزرگ و مطرح هند 287 كرسي از مجموع 543 كرسي پارلمان هند به‌نام لوك سابا را تصاحب كند.
نارندرا مودي كه سابقا سروزير ايالت گجرات هند و خود از مبلٌغين آيين هندوييسم بوده، در كارنامه سياسي خود به عنوان يك سياستمدار عملگرا شهره است و از زمان به دست گرفتن قدرت، تلاش‌هاي فراواني براي توسعه اقتصادي هند با انجام سفرهاي متعدد دوجانبه و چندجانبه تعقيب كرده است. حال با برنامه‌ريزي سفر آقاي مودي به جمهوري اسلامي ايران، گويا قرار است تعدادي موافقتنامه مهم اقتصادي از جمله موافقتنامه تجارت ترجيحي، موافقتنامه اجتناب از اخذ ماليات مضاعف، موافقتنامه حمايت و تشويق متقابل از سرمايه‌گذاران ايران و هند به امضا رسيده و در حوزه‌هاي فرهنگي و تسهيل روابط تجاري و رفت و آمد اتباع دو كشور و... نيز مذاكرات و موافقتنامه‌هايي به امضا برسند. اما آنچه در اين بين بيشتر توجه سياستمداران و تحليلگران سياسي را به خود جلب نموده، موضوع عملياتي شدن سرمايه‌گذاري هندي‌ها در پروژه بندر چابهار و همين‌طور احداث كارخانه محصولات پتروشيمي و كود شيميايي اوره است كه سال‌هاست در حد شعار يا برخي اقدامات محدود باقي مانده و اكنون اميد مي‌رود در شرايط پسابرجام با سفر عالي‌ترين مقام اجرايي هند و احتمالا بازديد ميداني او و همراهانش از چابهار، نقطه عطفي در زمينه تسريع و جديت هندي‌ها در اين پروژه مشاهده شود. موضوع بازگشت مجدد هندي‌ها به سرمايه‌گذاري در پروژه ميدان گازي فرزاد B نيز از ديگر موضوعات مهمي است كه پيش‌بيني مي‌شود در اين سفر مورد بحث و موافقت قرار گرفته و وارد فاز اجرايي شود.
هندي‌ها كه اكنون خود را جزو قدرت‌هاي نوظهور اقتصادي جهان و از اعضاي مطرح BRICS مي‌دانند، براي سال‌هاي طولاني رشد اقتصادي بين پنج تا هفت درصد را تجربه كرده‌اند و طبق پيش‌بيني بانك جهاني، نرخ رشد توليد ناخالص داخلي هند در سال 2017 به هشت درصد خواهد رسيد كه رقم بسيار اميدواركننده و موفقت آميزي براي حاكمان اين كشور يك ميليارد و دويست ميليون نفري به شمار مي‌رود. اين كشور كه در حال حاضر به عنوان چهارمين مصرف‌كننده انرژي جهان به شمار مي‌رود با توجه به حركت متوازن و رو به جلوي چرخ صنايع هندي به زودي تبديل به سومين مصرف‌كننده انرژي جهان خواهد شد و جايگاه ايران در تامين انرژي و نفت خام مورد نياز هند، جايگاهي قابل توجه براي هر دو طرف ايراني و هندي بوده و شاهد بوديم فرآيند صادرات نفت خام ايران به هند حتي در دوره تحريم‌هاي اقتصادي و نفتي اگر چه گاهي با كاهش تعداد بشكه‌هاي نفتي مواجه بود اما هيچگاه متوقف نشد.
هند از منظر تعداد قابل توجه جمعيت مسلمان هم براي نظام جمهوري اسلامي ايران از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. گفته مي‌شود بيش از 200 ميليون نفر از جمعيت هند را مسلمانان تشكيل مي‌دهند كه بيش از 35 ميليون نفر از آنان را شيعيان تشكيل مي‌دهند. مسلمانان هند غالبا محب اهل‌بيت عليهم‌السلام بوده و به احترام مسلمانان و شيعيان، روز دهم محرم و عاشوراي حسيني در تقويم سالانه هند، كل كشور هند تعطيل رسمي است و همين نكته بيانگر احترام قانون اساسي هند به اعتقادات و ارزش‌هاي ساير اديان و مذاهب موجود در اين كشور است. تحولات منطقه آسيا و خاورميانه همواره بر كشورهاي غرب آسيا و از جمله هند اثرگذار بوده است و تهديدات اخير داعش عليه امنيت ملي هند نكته‌اي است كه حساسيت هندي‌ها را برانگيخته و مقامات امنيتي اين كشور نيز طبيعتا به دنبال مصون نگه داشتن كشور از آتش فرقه‌گرايي، افراط‌گرايي و تروريسم هستند و اين موضع مشترك بين دو كشور هند و جمهوري اسلامي ايران در موضوع مبارزه با ترورريسم و افراط‌گرايي مي‌تواند كمك شايان توجهي به مقوله مهار رفتارهاي غيرانساني تروريسم در ابعاد منطقه‌اي داشته باشد.
عضو‌گيري داعش از بين جوانان هندي از طريق شبكه‌هاي اجتماعي و مجازي طي سال‌هاي اخير هم نكته‌اي است كه موجب گرديد هندي‌ها كنترل بيشتري بر شبكه‌هاي اجتماعي داشته و با عوامل جذب جوانان هندي برخورد كنند. در اين ميان پيشنهاد همكاري ايران و هند در بحث مبارزه با افراط‌گرايي و تروريسم مي‌تواند از موضوعات مهم پيش روي مقامات دو كشور باشد. اشتغال بيش از
9 ميليون نفر از اتباع هندي در كشورهاي مختلف حوزه جنوب خليج فارس از جمله كويت، قطر، امارات، عربستان سعودي و... مي‌تواند از اين منظر براي دولت هند يك پاشنه آشيل و نقطه آسيب‌پذير براي دولت هند باشد كه جوانان هندي طعمه راديكال‌ها و تندروهاي مذهبي در اين كشورها قرار گرفته و فضاي آرام و مسالمت‌آميز جامعه هند را در آينده دستخوش تفرقه و افراط‌گرايي و... كنند. به همين جهت مي‌توان گفت پرونده‌هاي متعدد همكاري‌هاي اقتصادي، سياسي، امنيتي، سرمايه‌گذاري و تجاري و... در اين سفر قابل بررسي، طرح و تصميم‌گيري در سطح عالي‌ترين مقامات سياسي دو كشور قرار بگيرند و فصل جديدي در روابط دو كشور مورد تعقيب قرار گيرد.
هند و ايران، دو كشور مهم و تاثيرگذار منطقه غرب آسيا داراي منافع مشترك دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي بوده و نزديك شدن مواضع و ديدگاه‌هاي اين دو قدرت بزرگ آسيايي مي‌تواند منافع بزرگي براي نظام بين‌المللي در شرايط ملتهب سياسي جهان امروز باشد.