مذاكرات هسته‌يي در انتظار تصميم نهايي
علي خرم
گروه ديپلماسي| نشست مسقط به دنبال نشست وين 7 تشكيل شد كه در نشست فوق هر آنچه طرح و پيشنهاد از جانب طرفين وجود داشت مطرح شد و طرفين بر سر اين مساله توافق كردند كه سه طرف يعني محمدجواد ظريف وزير امور خارجه كشورمان، جان كري وزير امور خارجه ايالات متحده و كاترين اشتون هماهنگ‌كننده 1+5؛ طرح‌هاي موجود را به پايتخت‌هاي خود برند تا مورد بحث و بررسي قرار گيرند. در اين بازه زماني طرفين بايد درراستاي رايزني با پايتخت‌هاي خود به اين نتيجه مي‌رسيدند كه امكان پذيرش كدام طرح وجود دارد. در وين 7 در مجموع در خصوص حجم غني سازي و تعداد سانتريفيوژها چندين طرح مطرح شد و درخصوص بحث تحريم‌ها نيز بر همين منوال چندين مدل اجرايي وجود داشت. بنابراين ايران و امريكا بايد درخصوص اين طرح‌ها در پايتخت‌هاي خود رايزني مي‌كردند. در نشست مسقط در حقيقت طرفين نظر نهايي پايتخت‌هاي خود را در خصوص طرح‌هايي كه در وين 7 ارايه شده بود، اعلام كردند. در حال حاضر دو طرف در مرحله تصميم‌گيري نهايي در خصوص اين طرح‌ها هستند و در صورتي كه اين مساله محقق شود طرفين حصول اين توافق را اعلام خواهند كرد. در صورتي كه در 24 نوامبر حصول اين توافق اعلام شود طرفين سه تا چهار هفته وقت نياز دارند تا بتوانند روي يك متن برنامه جامع كار كرده و آن را مكتوب كنند. البته پيش از اين گفته شده بود كه 60 درصد از اين متن نوشته شده است و اختلاف بر سر 40 درصد باقي مانده است. لذا آنچه باقي مانده اين است كه طرفين بايد در روزهاي باقيمانده تا 24 نوامبر يا هر تعداد روزي كه طول بكشد اين تصميم‌گيري نهايي را انجام دهند. در شرايطي كه طرفين بتوانند بر سر همه موضوعات مورد اختلاف و مورد بحث انتخاب طرح بكنند، مذاكرات به نتيجه خواهد رسيد اما در صورتي كه نتوانند حتي بر سر دو يا سه موضوع هم انتخاب طرح بكنند در حقيقت هيچ توافقي صورت نگرفته و پرونده همچنان باز خواهد ماند.
ذكر اين نكته ضروري است كه امكان رسيدن به توافق تا 24 نوامبر وجود دارد و علاوه بر ايران، تك‌تك اعضاي گروه 1+5 هم نشان داده‌اند كه به دنبال به نتيجه رسيدن اين مساله و پايان يافتن پرونده هسته‌يي هستند. از اين منظر كه اين اراده وجود دارد طرفين تلاش مي‌كنند با نزديك كردن نظرات و مواضع به يكديگر در حقيقت انتخاب طرح بكنند. باوجود اينكه اين امكان وجود دارد اما نمي‌توان با قاطعيت گفت كه اين مساله محقق خواهد شد چرا كه اختلاف بر سر موضوعات همچنان پابرجا است. به عنوان نمونه تهران بر مساله تحريم‌ها و چگونگي برداشته شدن تمامي آنها حساسيت دارد و طرف مقابل به خصوص امريكا هم روي مساله حجم غني‌سازي و تعداد سانتريفيوژها بسيار حساسيت دارد. حاصل اين حساسيت‌ها عدم موفقيت طرفين تا به اين لحظه در گرفتن تصميم نهايي است. بنابراين اين احتمال وجود دارد كه در نهايت هم طرفين به توافق كامل نرسند و به عنوان نمونه در 98 درصد متن به توافق رسيده و در 2 درصد نهايي ره به جايي برده نشود. با اينهمه طرفين تمام تلاش خود را براي رسيدن به ضرب‌الاجل زماني 24 نوامبر به كار گرفته‌اند. اصلي‌ترين مطالبه جمهوري اسلامي ايران، بحث تحريم‌ها است. تحريم‌ها به تحريم‌هاي شوراي امنيت، اتحاديه اروپا، تحريم‌هاي رييس‌جمهور امريكا و كنگره تقسيم مي‌شوند. تحريم‌هاي كنگره امريكا از سايرين خشن‌تر و تندتر هستند و شايد بتوان ادعا كرد كه بخش سخت كار همين از ميان برداشته شدن تحريم‌هاي كنگره امريكا است. باراك اوباما رييس‌جمهور ايالات متحده ادعا مي‌كند كه مي‌تواند در صورت رسيدن به توافقنامه جامع هسته‌يي با ايران، كنگره را متقاعد كند اما براي جمهوري اسلامي ايران اين جمله شفاهي كفايت نمي‌كند. باراك اوباما دو سال ديگر در مسند قدرت در كاح سفيد نيست و رييس‌جمهور آتي مي‌تواند از جمهوريخواهان باشد به علاوه اينكه بر اساس انتخابات اخير، كنگره امريكا هم در اختيار جمهوريخواهان قرار گرفته است. بنابراين ايران در حال حاضر به دنبال به رسميت شناخته شدن سندي است كه بر اساس آن دولت امريكا نه تنها مسوول تحريم‌هايي باشد كه به امضاي رييس‌جمهور قابل از ميان برداشته شدن است بلكه بر اساس آن سند، كاخ سفيد مسووليت برداشته شدن تحريم‌هاي كنگره را هم بر عهده بگيرد.
در شرايطي كه طرفين بتوانند به انتخاب‌هاي نهايي خود در اين بازه زماني تا 24 نوامبر برسند، تنها به سه تا چهار هفته زمان نياز دارند كه بتوانند سند را نهايي كنند. در شرايطي كه اين توافق هم حاصل نشود دو راه پيش روي طرفين باقي مي‌ماند: يا ادامه يافتن مذاكرات در قالب جديدي كه تعريف مي‌شود يا همان بحث تمديد مذاكره و يا رها كردن روند مذاكره و بازگشت همگان به موقعيت‌هاي پيشين. در حال حاضر به نظر مي‌رسد كه هم ايران و هم طرف مقابل تلاش مي‌كنند به نوعي مانع از موكول شدن پرونده به آينده شوند.
در حال حاضر يكي از مسائل مطرح تركيب جديد كنگره و تاثير آن بر مذاكرات هسته‌يي ايران است. در اين خصوص بايد گفت كه اين تركيب جديد تا ژانويه دستي بر آتش نخواهند داشت و جمهوريخواهاني كه جديدا به كنگره راه يافته‌اند روي كرسي‌هاي خود جلوس نخواهند كرد. در نتيجه در اين فاصله كاري از دست آنها برنمي‌آيد. آنچه بايد مدنظر قرار داد اين است كه هم دولت ايران، هم اروپايي‌ها، روس‌ها و چين و هم دولت امريكا تلاش مي‌كنند با به نتيجه رساندن مذاكرات، مانع از به تعويق افتادن روند شده و نيازي به جلب نظر مثبت كنگره و سنا هم نداشته باشند. در شرايطي كه طرفين بتوانند تا 24 نوامبر به توافق برسند بحث نياز به تصميم‌گيري كنگره در خصوص توافقنامه نهايي هم از ميان خواهد رفت. در شرايطي كه به اين توافق نرسيم پس از ماه ژانويه، مجلس نمايندگان و سنا به پرونده ورود پيدا خواهند كرد و در اين صورت حتي احتمال وجود دارد كه توافقنامه موقت ژنو هم توسط تندروهاي كنگره زير سوال برده شود