سفير روسيه در تركيه به ضرب گلوله كشته شد
ديپلمات‌كشي در آنكارا
سارا معصومي
بعدازظهر دوشنبه، آنكارا، نمايشگاه عكس و سفير روسيه مشغول سخنراني. صداي شليك چندگلوله حاضران در سالن را شوكه مي‌كند. آندري كارلوف، بر زمين مي‌افتد و رد خون سرخ رنگ، كفپوش سفيد نمايشگاه را مي‌پوشاند. سه نفر ديگر هم زخمي شدند. اخبار اوليه ضد و نقيض است. در تصاويري كه رسانه‌هاي ترك به سرعت در حال انتشار آنها هستند، سفير روسيه بي‌اندك حركتي بر زمين افتاده است. برخي ميزان آسيب را بسيار جدي مي‌دانند و برخي در فضاي مجازي از كشته شدن آندري كارلوف سخن مي‌گويند. همه در دقايق اول به سراغ وزارت امور خارجه روسيه رفته‌اند و سفارتخانه اين كشور در تركيه؛ سفارتخانه‌اي كه خبر هدف سوءقصد قرار گرفتن سفير خود را تاييد كرد. ابتدا گفته شد كه سفير با توجه به‌شدت جراحات وارده به بيمارستان منتقل شده است اما هنوز از زمان وقوع حادثه يك ساعت هم نگذشته بود كه برخي رسانه‌هاي روسي خبر نهايي را منتشر كردند: آندري كارلوف، سفير روسيه در تركيه بر اثر شدت جراحات وارده كشته شد.
آنها در حلب، شما در آنكارا كشته مي‌شويد
سفارت روسيه در نخستين خبر كوتاه خود در مورد علل سوءقصد به سفير خود در تركيه اعلام كرد كه احتمالا اين ترور كار تندروهاي اسلام‌گرا بوده است. تصاويري كه از صحنه ترور منتشر شده است گوياي اين است كه ضارب درست در لحظه‌اي كه آندري كارلوف، در حال سخنراني است از پشت به وي نزديك شده و شليك مي‌كند. دوربين‌ها پس از به زمين افتادن سفير روسيه، تصوير مرد جوان و قدبلندي را ضبط كردند كه اسلحه خود را در هوا مي‌چرخاند و فرياد مي‌زند: الله اكبر. حلب را فراموش نكنيد. سوريه را فراموش نكنيد. تا زماني كه وطن ما در امنيت نباشد شما هم در امنيت نخواهيد بود. برخي از منابع ترك روايت ديگري از جملات ضارب را منتشر كردند.
روايتي كه در آنها وي مي‌گويد: آنها در حلب كشته شدند، تو در اينجا. وي همچنين هشدار مي‌دهد كه زنده از ساختمان بيرون نخواهد رفت، پس بهتر است كسي از جايش تكان نخورد. برخي از منابع هم مي‌گويند كه ضارب ابتدا چند گلوله هوايي شليك كرده و سپس به سمت سفير تيراندازي كرده است. ضارب دقايقي بعد در نتيجه اقدام نيروهاي امنيتي به ضرب گلوله كشته شد. به گفته شاهدان عيني، ضارب پس از آنكه چند تير در هوا و يك تير به پشت سفير شليك كرد منتظر ماند و با خالي شدن صحنه، يك گلوله ديگر به سفير روسيه زد تا مطمئن شود كه آندري كارلوف، زنده نمي‌ماند. ضارب با نشان دادن كارت هويتي خود كه بر روي آن نوشته شده بود وي از كادرهاي پليس است موفق به ورود به نمايشگاه شده بود. بر اساس گزارش‌هاي داده شده، نمايشگاه فوق به ابتكار سفارت روسيه تشكيل شده بود و خبر برگزاري و حضور سفير در آن هم از يك هفته پيش منتشر شده بود. اتفاقي كه برنامه‌ريزي براي اين ترور را براي عاملان آن آسان كرده بود. از سوي ديگر، سفارت روسيه اعلام كرده است كه در گردهمايي‌هايي از اين جنس كه سفيد با مردم در محيطي كوچك و بسته صحبت مي‌كند، محافظ وي را همراهي نمي‌كند. پروتكلي كه هدف قرار گرفته شدن سفير را براي ضارب آسان كرد. در لحظه وقوع اين حادثه تروريستي وزير كشور تركيه نيز وارد نمايشگاه شده بود.
*شوك تازه به رابطه تازه احيا شده
بدترين زمان ممكن براي يك ترور. ابرهاي مه‌آلود اختلاف ميان روسيه و تركيه به تازگي كنار رفته بود. يك سال پيش در همين روزها 24 نوامبر 2015 بود كه ارتش تركيه يك جنگنده روسيه را در سوريه ساقط كرد. ساقط كردن اين جنگنده برابر شد با تنشي بي‌سابقه در رابطه آنكارا و مسكو. دو كشور در اين يك سال فراز و فرودهاي بسياري را در رابطه سياسي تجربه كردند و قريب به شش ماه پيش بود كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه دست از تنبيه دولت تركيه برداشت و مسير عادي‌سازي رابطه از سر گرفته شد. هرچند كه تلاش‌ها براي احياي رابطه تركيه و روسيه از ماه آوريل سال جاري آغاز شده بود اما كودتاي نافرجام 15 جولاي در تركيه عملا به بهبود سريع اين رابطه كمك كرد. در آن زمان ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه نخستين رهبر خارجي بود كه با اردوغان تماس تلفني گرفت و در اين تماس از دولت وي در برابر اين كودتا حمايت كرد. اردوغان نيز در اوايل آگوست روسيه را به عنوان نخستين مقصد خارجي خود پس از كودتا انتخاب كرد. سفري كه به حل و فصل بسياري از اختلاف‌ها ميان دو كشور كمك شاياني كرد. بهترين زمان ممكن براي اين ترور انتخاب شد. بهترين زمان از لنز تندروها و تروريست‌هايي كه اندك آرامشي را براي منطقه برنمي‌تابند. درست يك روز پيش از آنكه مولود چاووش‌اوغلو، وزير امور خارجه تركيه در مسكو مهمان سرگئي لاوروف، همتاي روس خود باشد. ترور درست در ساعتي رخ داد كه چاووش‌اوغلو حريم هوايي تركيه را به مقصد روسيه ترك كرده بود. بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام گرفته كه تا لحظه تنظيم اين خبر تغييري در آن اعلام نشده است، امروز وزراي امور خارجه ايران، روسيه و تركيه بايد در مسكو دور هم مي‌نشستند و در مورد حلب سخن مي‌گفتند. از نخستين دقايق پس از اين اتفاق، تماس‌هاي تلفني ميان ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و همتاي ترك او رجب طيب اردوغان آغاز شد. وزارت امور خارجه تركيه هم اعلام كرد كه در حال اطلاع‌رساني لحظه به لحظه اطلاعات به روسيه در اين خصوص است. همزمان با اين اتفاق در آنكارا، ولاديمير پوتين جلسه‌اي فوري با وزير امور خارجه و رييس سيستم امنيتي روسيه در مسكو برگزار كرد. جلسه‌اي كه خروجي آن مي‌تواند عكس العمل روسيه در قبال اين اتفاق باشد. خبرهاي اوليه حاكي از اين است كه ضارب انگيزه خود را اقدام‌هاي روسيه در حلب عنوان كرده و اين در حالي است كه در چندروز گذشته، نمايندگي‌هاي ايران و روسيه در آنكارا و استانبول شاهد تظاهرات اعتراض‌آميز نسبت به رويكرد اين دو كشور در حلب بوده‌اند. تظاهراتي كه گفته مي‌شود توسط حزب حاكم ساماندهي شده بود. آندري كارلوف را همه در تركيه به عنوان معمار احياي رابطه روسيه و تركيه در آوريل سال جاري مي‌دانند. سفيري كه به اذعان ترك‌ها تلاش بسياري در بازشدن يخ حاكم بر روابط دو كشور كرده بود. وي همچنين در چند هفته گذشته ارتباط‌هاي بسيار نزديكي با دولت تركيه در خصوص وضعيت حلب و نقشه راه روسيه براي اين پرونده داشته است. در حالي كه تا لحظه تنظيم اين خبر هيچ گروه مشخصي مسووليت اين ترور را بر عهده نگرفته است اما تركيه در دو سال اخير و با سرريز امنيتي بحران سوريه به اين كشور، با حوادث تروريستي بسياري دست و پنجه نرم كرده است. مسووليت بسياري از اين حوادث را گروه پ ك ك بر عهده گرفته است اما ردپاي داعش نيز در برخي از اين حملات ديده شده است. سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا دقايقي پس از اين اتفاق به آن واكنش نشان داد. جان كربي در اين خصوص گفت: اين اقدام خشونت‌آميز را محكوم مي‌كنيم. مهم نيست كه منبع و منشأ اين اقدام چه كسي يا كساني بوده‌اند. با خانواده آقاي سفير ابراز همدردي مي‌كنيم. هرچند كه تلاش‌ها براي احياي رابطه تركيه و روسيه از ماه آوريل سال جاري آغاز شده بود اما كودتاي نافرجام 15 جولاي در تركيه عملا به بهبود سريع اين رابطه كمك كرد. در آن زمان ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه نخستين رهبر خارجي بود كه با اردوغان تماس تلفني گرفت و در اين تماس از دولت وي در برابر اين كودتا حمايت كرد. اردوغان نيز در اوايل آگوست روسيه را به عنوان نخستين مقصد خارجي خود پس از كودتا انتخاب كرد. سفري كه به حل و فصل بسياري از اختلاف‌ها ميان دو كشور كمك شاياني كرد.
*ترور سفير با هدف ترور يك پروسه سياسي
حمله به سفير روسيه در تركيه را نمي‌توان يك حمله تروريستي ساده فرض كرد. زمان وقوع اين حمله حكايت از خشم بازيگراني در سوريه دارد كه به دنبال حل و فصل بحران در اين كشور آن هم پس از 5 سال و نيم ندارند. خبر تشكيل نشست سه جانبه ميان ايران، تركيه و روسيه در حالي كه نبرد حلب به نفع دولت مركزي تمام شده است و دست طرف مقابل پشت ميز مذاكره خالي‌تر از قبل شده، عصبانيت جريان‌هاي تروريستي متفاوت در سوريه و بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي حامي آنها را به دنبال داشت. ورود تركيه به گعده‌اي كه در آن ايران و روسيه با ديدگاه‌هاي نسبتا مشترك در خصوص سوريه حضور دارند، مي‌تواند براي بازيگران منطقه‌اي كه 5 سال و نيم در مسير مخالفت با رويكردهاي ايران و روسيه در سوريه هزينه كردند، گران تمام شود. هرچند كه به گفته وزير امور خارجه روسيه قرار بود در اين نشست سه طرف براي نخستين‌بار در 5 سال و نيم گذشته به صراحت حرف‌هاي خود در مورد سوريه را رودررو بر زبان برانند و نبايد از اين نخستين نشست انتظار معجزه داشت اما همين حد از دور شدن تركيه از اردوگاه مقابل ايران و روسيه در سوريه براي بسياري گران بود. يك تحليلگر مسائل ترك در گفت‌وگو با واشنگتن پست در خصوص علت وقوع اين حادثه تروريستي مي‌گويد: اين حمله براي هدف قرار دادن همكاري‌هاي تركيه و روسيه بر سر حلب بود. تركيه از مدتي پيش مذاكره در خصوص وضعيت حلب و مساله سوريه با روسيه را آغاز كرده است. بايد گفت كه اين اتفاق همكاري با آنكارا بر سر سوريه را براي رييس‌جمهور روسيه سخت‌تر از قبل مي‌كند. در حالي كه تا لحظه تنظيم اين خبر در خصوص برگزار شدن يا نشدن جلسه سه جانبه امروز در مسكو خبري منتشر نشده بود اما رييس كميته روابط بين‌الملل مجلس دوماي روسيه اعلام كرده است كه اين نشست طبق قرار برگزار خواهد شد. اكنون تركيه نيز دليل قانع‌كننده غيرقابل انكاري براي حركت به سمت يافتن راهكاري براي پايان دادن به بحران در سوريه دارد. تركيه در حالي به اصلي‌ترين قرباني بحران‌هاي امنيتي در سوريه بدل شده است كه تطويل اين بحران عملا گره مشكلات كردي در اين كشور را محكم‌تر از گذشته كرده است، سيلي از مهاجران را راهي مرزهاي تركيه كرده است، تركيه را در مضيقه رابطه با اروپا قرار داده است، جرقه‌هاي ناامني مداوم و غيرقابل كنترل را در شهرهاي مختلف اين كشور باعث شده است و از سوي ديگر از درآمدزايي‌هاي اقتصادي اين كشور به عنوان يكي از اصلي‌ترين كشورهاي توريست‌پذير در منطقه كاسته است. سياستي كه رجب طيب اردوغان، 5 سال پيش با چشم بستن بر حقايق موجود در سوريه اتخاذ كرد حالا گريبان اين كشور را گرفته است. تركيه به كشوري بدل شد كه نه توريست عادي در آن امنيت دارد و نه ديپلمات خارجي. كشوري كه براي شبه نظاميان شناسنامه‌دار در سوريه سينه چاك مي‌داد اكنون درگير بحران‌هاي امنيتي است كه اتفاقا آنها نيز شناسنامه دارند اما تنها زماني در مسير حل و فصل قرار مي‌گيرند كه رهبران تركيه هويت عاملان اين بحران را از روي اين شناسنامه‌ها بخوانند.
سخنگوي وزارت امور خارجه ايران:
هدف تروريست‌ها ايجاد اختلاف ميان كشورهاي منطقه است
سخنگوي وزارت امور خارجه ترور سفير روسيه در آنكارا را به‌شدت محكوم كرد. به گزارش «اعتماد»، بهرام قاسمي، سخنگو و رييس مركز ديپلماسي عمومي و رسانه‌اي وزارت امورخارجه كشورمان حمله به سفير فدراسيون روسيه در آنكارا كه منجر به كشته شدن وي شد را قويا محكوم كرد.
او ضمن ابراز همدردي با دولت و ملت روسيه و خانواده ديپلمات ارشد اين كشور، با ددمنشانه توصيف كردن اين اقدام پليد اظهار داشت: اين عمل جنايتكارانه بيانگر آن است كه تروريست‌هاي وابسته به جريانات افراطي و تكفيري به هيچ‌يك از معيارها، موازين و حقوق بين‌المللي پايبند نيستند و با هدف ايجاد اختلاف ميان كشورهاي منطقه و ايجاد ناامني و بي‌ثباتي هر چه بيشتر مبادرت به اينگونه اقدامات وحشيانه می‌کنند.
سخنگوي وزارت امور خارجه تنها راه درمان اين پديده شوم و نفرت‌انگيز قرن و عصر حاضر يعني تروريسم را همبستگي و اتحاد تمام ملل و دولت‌هاي جهان براي يك مبارزه بي‌امان و بدون تقسيم‌بندي و تفكيك تروريسم به تروريسم خوب و بد و به‌كارگيري استاندارد‌هاي دوگانه عليه تروريسم و افراط دانست و تاكيد كرد: جمهوري اسلامي ايران تا ريشه كني كامل اين پديده شوم در كنار دولت‌ها و ملت‌هاي منطقه و جهان خواهد ايستاد.
حادثه مصيب‌بار در تاريخ روسيه
ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه:در نخستين واكنش به اين ترور گفت: ما اين ترور را اقدامي تروريستي ارزيابي مي‌كنيم، اما براي نتيجه‌گيري درباره عوامل پشت پرده اين حادثه هنوز زود است و بايد به دقت بررسي شود. اين حادثه تروريستي در تاريخ ديپلماسي روسيه، حادثه‌اي مصيبت بار خواهد بود.
سخنگوي وزارت خارجه روسيه گفت: فدريكا موگريني مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا به نمايندگي از اين اتحاديه، ترور آندري كارلوف، سفير روسيه در آنكارا را محكوم كرده است. او اعلام كرد: موضوع ترور سفير كشورمان در آنكارا را در شوراي امنيت سازمان ملل مطرح خواهيم كرد. وزارت خارجه امريكا اعلام كرد كه اخباري از تيراندازي در نزديكي سفارت اين كشور در پايتخت تركيه مخابره شده است. وزارت امور خارجه امريكا به اتباع امريكايي هشدار داد كه از سفارت امريكا دوري كنند. اين حادثه امنيتي دو ساعت پس از ترور سفير روسيه در آنكار رخ داد. مقر سفارت امريكا در آنكارا در فاصله دو و نيم مايلي از موزه هنري است كه سفير روسيه در آنجا كشته شد.
آندري كارلوف كه بود؟
آندري كارلوف در سال 1954 در مسكو به دنيا آمد. در سال 1976 از موسسه دولتي روابط بين‌الملل مسكو فارغ‌التحصيل شد. او همچنين در سال 1992 نيز مدرك آكادمي ديپلماتيك را دريافت كرد. اما فعاليت ديپلماتيك وي از سال 1976 آغاز شد. او از همان سال در موقعيت‌هاي مختلف در وزارت امور خارجه اتحاد جماهير شوروي و سپس روسيه مشغول به كار شد و فعاليت خود را شروع كرد.
او از 1984-1979 و 1991-1986 در سفارت اتحاد جماهير شوروي در جمهوري دموكراتيك كره فعاليت كرده است. او سپس از سال 1992 و پس از فروپاشي شوروي در سفارت روسيه در جمهوري كره تا سال 1997مشغول به فعاليت شد. او بين سال‌هاي 2001تا 2006 به عنوان سفير فوق‌العاده و تام‌الاختيار روسيه در جمهوري كره مامور شد. كارلوو پس از ماموريت سفارت كره بين سال‌هاي 2007 تا 2013 مديركل امور كنسولي وزارت خارجه روسيه شد و سپس از جولاي 2013 به عنوان سفير تام‌الاختيار به تركيه اعزام شد. او متاهل و داراي يك فرزند پسر بود.