پايان صالح و روياپردازي رياض
جعفر قنادباشي
در ساعات اوليه انتشار خبر مرگ علي عبدالله صالح، ديكتاتور پيشين يمن، فرضيات مختلفي در مورد عامل قتل او منتشر شد. برخي از اين خبرها مبتني بر نظريه توطئه عربستان عليه انصارالله يمن است. به هر تقدير شايد انصارالله يمن، كمتر از هر گروه ديگري از مرگ علي عبدالله صالح سود مي‌برد. عربستان سعودي پيش از اين يك‌بار تلاش كرده بود تا با توطئه ترور علي عبدالله صالح، عقبه عشيره‌اي و قبيله‌اي او را در كنار بخشي از ارتش كه به او وفادار بودند، عليه انصارالله وارد عمل كند. چنين توطئه‌اي را عربستان سعودي يك بار چند سال پيش اجرا كرده بود و با انفجار مسجدي به جان علي عبدالله صالح سوءقصد كرده بود. صالح بعد از مجروح شدن در اين حادثه، براي درمان به رياض سفر كرد و همانجا بود كه از توطئه عربستان عليه خودش باخبر مي‌شود. همين هم بود كه صالح پس از بازگشت به يمن، موضعي كاملا مخالف رياض گرفت و رودرروي رياض ايستاد. مرگ علي عبدالله صالح، اكنون به صورت كوتاه‌مدت باعث خشنودي عربستان خواهد شد چرا كه تصور مي‌كند مرگ او باعث مي‌شود تا هواداران صالح با انصارالله يمن رودررو شوند. آنچه طي روزهاي گذشته در صنعا رخ داده است پيامد شليك موشك انصارالله به فرودگاه ملك خالد رياض و نگراني شديد عربستان از ادامه حملات اينچنيني است. عربستان و امارات متحده عربي طي روزهاي اخير تلاش مي‌كنند كه دو برگ برنده مهم انصارالله در يمن را از اختيار آنها خارج كنند. اين دو برگ برنده، يكي توان موشكي ارتش وفادار به انصارالله است و ديگري انسجام و ائتلاف موجود در بين گروه‌ها، از جمله حزب كنگره ملي عام يمن به رهبري علي عبدالله صالح بود.
مقامات امارات متحده عربي، خط ارتباطي خود با علي عبدالله صالح را همچنان حفظ كرده بود. احمد صالح، پسر ديكتاتور پيشين يمن كه در دوران رياست‌جمهوري صالح به عنوان سفير در ابوظبي منصوب شده بود، به همراه تعداد ديگري از بستگان صالح، همچنان با دولت امارات متحده عربي ارتباط داشتند. اماراتي‌ها با استفاده از اين كانال ارتباطي موفق شده بودند طي هفته گذشته علي عبدالله صالح را قانع كنند كه اگر در تلويزيون يمن رسما طرفدارانش را به سازش با ائتلاف متجاوز تحت رهبري عربستان تشويق بكند و ائتلافش با انصارالله را بشكند، اجازه بازگشت او يا پسرش به قدرت را صادر خواهند كرد. صالح هم از اين پيشنهاد استقبال كرد و در سخنراني تلويزيوني حاضر به پذيرش سازش با ائتلاف در صورت برداشته‌شدن تحريم‌ها عليه يمن شد.
تصور عربستان سعودي و امارات متحده عربي اين بود كه اگر علي عبدالله صالح اين نقشه را اجرا كند، مردم يمن و به خصوص هواداران او در صنعا، كه به دليل نزديك به 3 سال تحريم و حملات سعودي، دچار محروميت‌ها و محدوديت‌هاي شديد شده‌اند، به سرعت براي پشتيباني از سازش وارد ميدان خواهند شد. در اين مسير هواداران علي عبدالله صالح تلويزيون يمن را اشغال كردند و پيام او را منتشر كردند، اما برخلاف انتظار ائتلاف تحت رهبري سعودي، خيزش مردمي و اعلام وفاداري به صالح رخ نداد و بعد از ساعاتي، انصارالله مجددا مقر تلويزيون يمن را پس گرفت. شكست ائتلاف تحت رهبري عربستان زماني مشخص شد كه مجبور شد بلافاصله بمباران يمن از جمله مقر راديو تلويزيون در يمن را از سر بگيرد.
عربستان سعودي به دلايل مختلف و برنامه‌هاي ناموفق متوالي شكست‌خورده چه در داخل اين كشور و چه در خارج، با مشكلات متعددي مواجه است. بعد از حمله موشكي ارتش يمن به فرودگاه شهر رياض، عربستان خود را در شرايط اضطراري مي‌بيند و تلاش مي‌كند تا اين مشكل امنيتي جدي را كه بعد از 3 جنگ به لحاظ نظامي هنوز حل نشده‌باقي مانده است، حل كنند. اما معادلات و محاسبات آنها در توافق با علي عبدالله صالح براي پيروزي در اين نبرد، كاملا غلط بود. علي عبدالله صالح به عنوان ديكتاتور پيشين يمن، محبوبيت زيادي در بين مردم ندارد. مردم يمن، صالح را همرديف افرادي مانند قذافي، بن‌علي و مبارك مي‌دانند. اگر به 6 سال پيش بازگرديم كه انقلاب‌ها در شمال آفريقا آغاز شده بود، جوانان و آزادي‌خواهان يمني هم همزمان با ديگر كشورهاي عربي منطقه، حركت بزرگي را عليه علي عبدالله صالح آغاز كردند كه نهايتا به خلع او از قدرت منجر شد. علي عبدالله صالح، هر چند سياستمداري چيره دست در حفظ قدرت براي خودش بود، اما هيچگاه نتوانست اعتماد كامل ديگران، چه عربستان و چه كشورهاي غربي حامي عربستان را به خود جلب كند. صالح از جمله ديكتاتورهاي نظامي همسو با صدام حسين بود كه اعتقادات چپگرايانه داشتند.
علي عبدالله صالح، پيش از مرگش تقريبا به يك مهره‌سوخته براي همه طرف‌ها تبديل شده‌بود، او براي عربستان سعودي قابل اعتماد نبود و بعد از شكستن اتحادش با انصارالله ديگر براي رهبران حوثي هم فرد قابل اعتمادي محسوب نمي‌شد، به اضافه اينكه سوابق او در نزديك به 4 دهه قبضه حكومت در صنعا، باعث شده بود كه هم خودش و هم بستگان و قبيله‌اش در بين شهروندان يمني محبوبيتي نداشته باشند. فساد شديد در حكومت علي عبدالله صالح، اطرافيان و بستگانش را آلوده كرده بود، اين موضوع باعث شد كه قبيله حاشد نيز كه قبيله متبوع علي عبدالله صالح و خانواده‌اش بود، از چشم ديگر روساي قبايل يمني بيفتد. به اضافه اينكه نبايد فراموش كرد در چشم مردم يمن، سياستمداري كه به سمت جاه‌طلبي‌هاي عربستان سعودي ميل كند، قطعا منفور خواهد شد، حال چه علي عبدالله صالح باشد و چه عبدالربه منصور هادي كه به دليل همسويي‌شان با رياض جايگاه سياسي خودشان را در يمن از دست داده‌اند. عبدالربه منصور هادي به اين دليل مجبور به فرار از يمن شد كه بعد از چرخش او به سمت رياض، حتي محافظان شخصي او نيز ممكن بود او را به قتل برسانند.
تلاش عربستان براي تصرف و تسلط بر سياست يمن با استفاده از بمباران صنعا، حاصل از يك سياست متوهمانه و خيال خام است. اگر عربستان قصد داشته‌باشد با بمباران صنعا و حمله به مواضع انصارالله به اهداف خودش در يمن برسد، مجبور خواهد شد ميليون‌ها نفر را بكشد و جوي‌هاي خون در صنعا به راه بيندازد چرا كه مردم يمن حاضر هستند تا پاي جان بجنگند ولي تسليم سياستمداران تحت حمايت عربستان نشوند. باوجود تمام مشكلات اقتصادي و معيشتي كه در ميان مردم يمن وجود دارد، امروز هيچ اتهامي براي يك نفر بزرگ‌تر از وابستگي به عربستان سعودي نيست. امروز قطعا مردم يمن هم از كشته شدن ديكتاتوري مانند علي عبدالله صالح خشنودند و هم آمادگي اين را دارند كه در برابر هر حمله‌اي از سوي ائتلاف تحت رهبري عربستان سعودي مقاومت كنند. همه مهره‌هايي كه عربستان سعودي تلاش مي‌كند تا در سياست يمن غالب كند، مهره‌هايي سوخته هستند، حزب كنگره ملي عام، يك حزب كهنه است كه چه رهبر مقتولش علي عبدالله صالح و چه رهبر تحت حمايت عربستانش، عبدالربه منصور هادي، مشهور به فساد، ديكتاتوري و سوءاستفاده از قدرت هستند. هر چند با مرگ علي عبدالله صالح، ممكن است سعودي‌ها تصور كنند كه فرصت خوبي براي تسلط نهايي بر اوضاع يمن پيدا كرده‌اند اما نهايتا از اين تحولات سودي نخواهند برد.
تحليلگر مسائل يمن