عبدالجبار كاكايي:
كتاب هديه خوبي است اما نه فقط براي نوروز
ندا آل‌طيب
خريد كتاب و اهداي آن به عنوان هديه يا عيدي، قطعا خوب است اما از آن مهم‌تر انتخاب درست كتاب است.
جمله‌اي نه چندان بلند است كه عبدالجبار كاكايي شاعر درباره عيدي دادن كتاب مي‌گويد.
او بر اين نكته تاكيد دارد كه در جهان امروز با وجود آشفته‌بازاري كه در زمينه انتشار كتاب وجود دارد، انتخاب كتاب خوب، كاري تخصصي شده و نيازمند مشورت با متخصصان است.
كاكايي درباره خريد كتاب و هديه كردن آن به عنوان عيدي مي‌گويد: «اتفاق خوبي است اما درست نيست كه فقط منحصر به عيد نوروز شود بلكه خوب است ما ايرانيان در تمام عيدها و جشن‌هايمان به يكديگر كتاب هديه كنيم. حال كه در آستانه عيد نوروز هستيم، خوب است به خاطر داشته باشيم مي‌توان در اين ايام حتي در مهماني‌ها و دورهمي‌هاي خانوادگي يا دوستانه يا در سفر هم كتاب را فراموش نكنيم و هنگام مسافرت نيز چند جلد كتاب در كنار ديگر وسايل‌مان همراه داشته باشيم.»
حضور و وقت‌گذراني در فضاي مجازي موضوعي ديگر است كه كاكايي به آن اشاره مي‌كند: «البته امروزه با وجود گوشي‌هاي هوشمند و كتاب‌هاي الكترونيكي، مي‌توان به راحتي از اين امكان بهره‌مند شد و مي‌توانيم با استفاده از همين گوشي‌ها كتاب‌هاي مورد نظرمان را بخوانيم. با اين حال و هرچند كه اين امكانات تازه، افراد را از خريد كتاب بي‌نياز مي‌كند، همچنان معتقدم سنت خريدن كتاب و هديه دادن آن خوب است همچنان‌كه قفسه‌هاي كتابخانه در هر خانه‌اي نشان از فرهيختگي آن خانواده دارد و اميدوارم همچنان نگاه سنتي به كتاب را حفظ كنيم.»
او بلافاصله نكته مهم ديگري را گوشزد مي‌كند: «هرچند خريداري كتاب و هديه كردن آن بسيار خوب است اما هوشياري براي انتخاب اين هديه بسيار مهم‌تر است. بنابراين خريد يك كتاب يك مبحث است و خريد كتاب مناسب، مبحثي ديگر به ويژه در اين آشفته بازاري كه هر موسسه‌اي براي خود يك انتشاراتي راه‌اندازي كرده است يا كتابخانه‌اي دارد كه معيار انتخاب آثارش موارد كيفي نيست، وضعيت دشوارتر هم مي‌شود.»
اما وقتي قرار باشد كتابي به كودكان يا نوجوانان هديه شود، اين وسواس باز هم بيشتر مي‌شود چراكه انتخاب يك كتاب نامناسب براي خوانندگان اين رده سني، ممكن است براي هميشه كودك يا نوجوان مورد نظر ما را از مطالعه فراري دهد و حال آنكه يك انتخاب خوب، مي‌تواند شوق مطالعه را در اين مخاطب بالقوه ايجاد كند. كاكايي در اين زمينه توضيح مي‌دهد: «درباره خريد كتاب مشخصا براي مخاطب كودك و نوجوان اين حساسيت‌ها بيشتر هم مي‌شود. اين روزها براي رده‌هاي سني كودك و نوجوان ده‌ها عنوان كتاب منتشر مي‌شود و در اين ميان انتخاب كتابي كه مفيدتر و جذاب‌تر باشد و عادت به مطالعه و لذت كتابخواني را در مخاطبان اين رده سني ايجاد كند، بسيار حايز اهميت است. بهتر است كساني كه قصد دارند به كودكان يا نوجوانان كتاب هديه دهند، حتما از متخصصان مشورت بگيرند چراكه ديگر انتخاب و خريد كتاب، نيازمند تخصص است. از اين نگاه، پدر و مادري كه مي‌خواهند براي فرزندشان كتاب بخرند، حتما بايد با علايق او، محيط پيرامونش، شرايط همسالان او و... آشنايي كامل داشته باشند. به نظرم خانواده‌ها براي تهيه كتاب براي فرزندان‌شان نيازمند مشاوره و كسب اطلاعات از افراد كارشناس هستند.»
كاكايي كه به تازگي كتاب شعر «در مجاورت جهان» را منتشر كرده، معتقد است كه ارايه اطلاعات به يكديگر درباره كتاب‌هاي خوب، از ديگر نكاتي است كه مي‌تواند به افراد براي تهيه كتاب‌هاي مناسب كمك كند. همان‌گونه كه راه‌اندازي كانال‌هاي تلگرامي براي معرفي و پيشنهاد كتاب‌هاي خوب هم مي‌تواند بسيار مفيد باشد.
او در تشريح بيشتر آن عقيده اضافه مي‌كند: «اين روزها كه در جهان انفجار اطلاعات به سر مي‌بريم و سرعت انتقال دانش و اطلاعات بسيار بالاست، افراد به سرعت مي‌توانند مطالب را جست‌وجو و به تازه‌ترين يافته‌ها دسترسي پيدا كنند و مي‌توان از اين فضا هم به نفع كتاب بهره‌مند شد.»
هرچند برخي از افراد معتقدند فضاي مجازي سبب دوري مخاطبان از كتاب شده، اما نگاه كاكايي خيلي هم منفي نيست: «از شبكه‌هاي اجتماعي و كتاب‌هاي الكترونيك گفتيم، وجود اين شبكه‌ها سبب رشد آگاهي هم مي‌شود ولي نبايد فراموش كرد كه همه افراد چنين استفاده‌اي از اين فضا نمي‌كنند اما باور دارم كه اگر دانش استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي را بالا ببريم، سرعت انتقال اطلاعات هم بالاتر مي‌رود ولي منوط به اينكه به كند‌خواني و تندخواني عادت نكنيم چراكه گاه كوتاه‌خواني ـ خواندن متون كوتاه ـ در فضاي مجازي، خوانندگان را بد عادت مي‌كند و ديگر حوصله خواندن كتاب‌هاي چند صفحه‌اي را نخواهند داشت.»
او در پايان سخنان خود به نكته مهم ديگري هم توجه مي‌دهد: «مطالعه و كتابخواني نيازمند شرايطي است و امنيت و آرامش فكر مي‌خواهد. به قول سعدي «يكي تحرمه عشا بسته و ديگري منتظر عشا نشسته، هرگز اين بدان كي ماند» يعني هر يك از افراد درگير موقعيت خاص خود هستند كه با وضعيت ديگري متفاوت است. بنابراين بايد شرايط هر فرد را مختص خود او در نظر گرفت. كسي كه درگير اوليه‌ترين نيازهاي خويش است، طبيعي است كه براي كتابخواني هم فراغتي ندارد. به هر حال يكسري دغدغه‌ها، آدم را از يكسري دغدغه‌هاي ديگر كه عموما نيازهاي فرهنگي هستند، جدا مي‌كند و آنها را به دغدغه‌هاي ثانويه تبديل مي‌كند. اگر جامعه آرامش اقتصادي داشته باشد، توجه به حوزه مطالعه هم بيشتر مي‌شود اما تا مادامي كه جامعه درگير مسائل اقتصادي است، اولين كالاهايي كه از سبد مصرف خانوار كنار گذاشته مي‌شوند، كالاهاي فرهنگي مانند كتاب، موسيقي، سينما، تئاتر و... هستند و اينگونه است كه نرخ مطالعه در كشور ما رقم درخشاني ندارد.