39 درصد هندي‌ها روزنامه مي‌خوانند
محبوبه حسين‌زاده
در يكي از روزهاي هفته دوم اسفند سال 87 از شغلم استعفا دادم تا بعد از چندسال خبرنگاري راهي هند شوم و جامعه‌شناسي بخوانم. دو روز بعد در حالي كه هنوز در حال‌و‌هواي تحريريه شلوغ و پر جنب‌و‌جوش روزنامه اعتماد بودم، از سرزميني سر در آوردم كه با تصاويري كه در ذهن داشتم از زمين تا آسمان تفاوت داشت. زاغه‌هاي كوچك ساخته‌شده از حلبي درست در كنار برج‌ها و مجتمع‌هاي مسكوني شيك و مدرن، انبوه زنان موتورسوار كه بيشترشان كورتا‌شلوارهاي رنگي بر تن داشتند و در حال رانندگي در خيابان‌هاي شلوغ شهر بودند، كودكاني با پاهاي برهنه كه مشغول گدايي پشت چراغ‌قرمزها بودند، تعداد زياد گاري‌هاي فروش ميوه و سبزي و خوراكي، و ريكشاها يا همان سه‌چرخه‌هاي سقف‌داري كه وظيفه حمل‌و‌نقل مسافران را برعهده داشتند از اولين چيزهايي بود كه توجهم را به خود جلب كرد. مدت كوتاهي طول كشيد تا چشمانم به اين همه رنگ و شلوغي عادت كند و آن موقع بود كه نگاهم متوجه مرداني شد كه در هر جاي شهر مي‌توانستي آنها را در حال روزنامه خواندن ببيني. «ريكشا‌والا» يا همان راننده ريكشا كه صندل‌هايش كف ريكشا افتاده و خودش چهارزانو نشسته بود و مشغول خواندن روزنامه بود، مردي كه در كنار دكه محقرش براي تعمير كفش در گرماي بالاي چهل‌درجه اخبار مي‌خواند، مرد ريزنقشي كه گوشه گاري ميوه‌اش نشسته بود و روزنامه مي‌خواند. از آنجا كه ديگر فهميده بودم افرادي كه مشاغل فرودست دارند بيشتر از كاست‌هاي پايين و اغلب ساكن زاغه‌ها هستند، برايم اين اقبال به روزنامه‌خواني عجيب بود، آن هم وقتي در ذهنم وضعيت را با ايران مقايسه مي‌كردم. با خودم فكر مي‌كردم كه شايد هنوز نگاه توريستي به اين شهر و مردمانش دارم و مي‌خواهم همه‌چيز را عجيب و غريب و متفاوت جلوه دهم. سه سال بعد و در حالي كه ديگر هيچ چيزي در آن شهر دور باعث تعجبم نمي‌شد در يكي از كلاس‌هاي درسي‌مان كه موضوعش جامعه هند در گذار بود به مبحث رسانه و تغييراتش رسيديم. تازه آنجا بود كه متوجه شدم در زماني كه تعدادي از رسانه‌هاي چاپي بزرگ دنيا نگران كاهش تيراژ و مخاطبان‌شان بودند، تيراژ روزنامه‌ها در هند در حال افزايش است و روزبه‌روز تعداد مخاطبان‌شان بيشتر مي‌شود. چاپ روزنامه‌ها به چندين زبان براي ساكنان ايالت‌هاي متفاوت، بالا رفتن نرخ باسوادان، ارزان بودن قيمت و توزيع پستي روزنامه يكي از دلايل اقبال به آن بود. استادمان توضيح داد كه روزنامه‌هاي معتبر كه در سراسر هند توزيع و منتشر مي‌شوند، علاوه بر چاپ به زبان‌هاي ايالت‌هاي مختلف، در محتواي روزنامه از جمله در اولويت‌بندي اخبار، تعييراتي مي‌دهند و از همه مهم‌تر اينكه با توجه به سطح سواد افراد در هر ايالت، گزارش‌ها و تحليل‌هاي روزنامه اصلي به زبان ساده‌تر و همه‌فهم‌تري نوشته مي‌شوند و البته روزنامه‌هاي زيادي هم در حوزه ايالتي و به زبان همان ايالت چاپ و منتشر مي‌شدند. حالا ديگر جواب سوالم را گرفته بودم. مي‌دانستم كه فرد فقير زاغه‌نشين با ميزان سواد اندكش لازم نيست ساعت‌ها وقت صرف كند تا معني برخي كلمات و جمله‌ها را در سرمقاله‌ها و تحليل‌ها بداند در حالي كه حتي خود ما روزنامه‌نگارها در ايران مجبوريم براي درك برخي تحليل‌ها و سرمقالات به انواع و اقسام سيستم‌هاي رمزگشايي متوسل شويم!
در سال 2017 پيمايشي درباره خوانندگان روزنامه‌ها در هند اجرا شد كه نتايجش در ابتداي سال 2018 منتشر شد. در اين پيمايش، 320هزار خانوار در يك سال مورد مطالعه قرار گرفتند. اين پيمايش بزرگ‌ترين ارزيابي‌اي است كه در زمينه تعداد خوانندگان نشريات در سطح جهان صورت گرفته است. نتايج اين پيمايش نشان مي‌دهد كه 39درصد از هندي‌هاي بالاي 12 سال روزنامه مي‌خوانند. تعداد خوانندگان روزنامه در چهارسال گذشته در هند 9درصد افزايش يافته است. در اين ميان، تعداد خوانندگان روزنامه‌هاي انگليسي‌زبان نسبت به چهار سال گذشته 10درصد افزايش يافته است. بيشترين افزايش تعداد خوانندگان روزنامه‌ها مربوط به زبان اوريا (زبان غالب در ايالت اوريسا در شرق هند) است كه 83درصد نسبت به سال 2014 افزايش يافته است.
بد نيست نگاهي به تعداد خوانندگان چند روزنامه هندي بيندازيم تا متوجه تفاوت كلمه «كثيرالانتشار» در روزنامه‌هاي هندي و ايراني شويم. جمعيت ميلياردي هند را بهانه نكنيم و اين را هم در نظر بگيريم كه بايد 31ميليون ايراني (با احتساب جمعيت 80ميليون نفري) روزنامه بخوانند تا از لحاظ آماري با هند برابر شويم.
«دينيك جاگران» پرمخاطبترين روزنامه هندي است كه به زبان هندي هم منتشر مي‌شود و تعداد خوانندگانش در يك ماه 70ميليون و 377هزار نفر بوده است. پرمخاطبترين روزنامه انگليسي‌زبان در هند هم «تايمز آف اينديا» است كه تعداد خوانندگانش در يك ماه، 13ميليون و 47هزار نفر است.
«هيندوستان» دومين روزنامه پرمخاطب هندي است با تعداد مخاطبان 52ميليون و 397هزار نفر در ماه و سومين روزنامه هم «امار اوجالا» است با تعداد 46ميليون و 94هزار نفر در ماه. دهمين روزنامه پرمخاطب هندي «پرابات خبر» با تعداد مخاطبان 13ميليون و 4 هزار و 929 نفر در ماه است و بيستمين روزنامه 9ميليون و 623هزار نفر خواننده در ماه دارد.