پيام واحد چين، روسيه و اتحاديه اروپا به امريكا
برجام بايد مصون بماند
سارا معصومي
آخرين رايزني‌هاي معاونان و مديران سياسي ايران و 1+5 تا پيش از روي كار آمدن دونالد ترامپ، رييس‌جمهور منتخب ايالات متحده در وين به كار خود پايان داد. نشست‌هاي مديران سياسي و معاونان در دو روز متوالي در قالب رايزني‌هاي دو و چندجانبه صورت گرفت. سه ساعت و نيم نشست معاونان و مديران سياسي 1+5 به انتشار بيانيه‌اي منتهي شد. در اين بيانيه آمده بود:
«كميسيون مشترك مشخصا براي بررسي نگراني‌هاي مطروحه از سوي ايران طي نامه مورخ 16 دسامبر جناب آقاي ظريف، وزير امور خارجه ايران خطاب به خانم موگريني، نماينده عالي اتحاديه اروپا، به عنوان هماهنگ‌كننده كميسيون مشترك، تشكيل شد. طبق درخواست ايران، قبل از نشست كميسيون مشترك يك نشست گروه كاري رفع تحريم‌ها نيز در سطح كارشناسي تشكيل گرديد. كليه طرف‌هاي برجام مجددا بر تعهد قاطع خود به تداوم اجراي كامل و موثر برجام تصريح كردند. كميسيون مشترك ضمن تاكيد مجدد بر اهميت تعهدات مرتبط با رفع تحريم‌ها وفق برجام، به ويژه در ارتباط با قانون ايسا، تضمين‌هاي ارايه شده توسط ايالات متحده را مبني بر اينكه تمديد قانون تحريم‌هاي ايران به هيچ عنوان تاثيري بر فرآيند رفع تحريم‌‌هايي كه ايران طبق برجام از آنها بهره‌مند مي‌شود نداشته و به هيچ روي محدوديتي براي شركت‌ها از حيث انجام مراودات بازرگاني با ايران ايجاد نخواهد كرد، مورد توجه قرار داد. كميسيون مشترك همچنين تعهدات طرف‌هاي برجام مبني بر رفع تحريم‌ها به صورت مستمر به ويژه طبق بند 21 برجام را مجددا مورد تاكيد قرار داد.
برگزاري آخرين كميسيون مشترك در حالي برگزار شد كه اصلي‌ترين پرونده روي ميز، تمديد قانون تحريم‌هاي ايران موسوم به ايسا بود. قانوني كه ايران مي‌گويد تمديد آن با توجه به پايان رسيدن زمان قانوني‌اش كه‌سال 2016 بوده به معناي تحميل تحريم جديد است و امريكايي‌ها آن را حركت نماديني مي‌خوانند كه جنبه اجرايي ندارد. در حالي كه تفسيرهاي امريكا و ساير كشورهاي حاضر در گعده 1+5 درباره تاثيرات اجرايي تمديد قانون ايسا به هم نزديك بود اما كميسيون مشترك روز سه‌شنبه در وين به درخواست ايران تشكيل شد.
تاكيد بر اجراي كامل بدون پيش شرط
و موفقيت‌آميز برجام
مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و امريكاي وزارت امور خارجه و مذاكره‌كننده ارشد ايراني پس از پايان اين نشست به خبرنگاران گفت: جلسه اخير كميسيون مشترك به درخواست ايران تشكيل شده بود و اين نخستين جلسه‌اي بود كه به درخواست يك عضو براي رسيدگي به شكايت ايران تشكيل شد. روز دوشنبه در سطح دوجانبه با هيات كارشناسي امريكا جلسه داشتيم و بعد از آن جلسه كميته تحريم برگزار شد كه هر دو اين جلسات براساس متن برجام است كه در صورت برخورد به مشكل اين روند بايد طي شود. روز سه‌شنبه نيز جلسه طولاني و مفيدي در حدود سه ساعت و نيم داشتيم كه قسمت عمده جلسه در مورد بدعهدي‌هاي امريكا در اجراي برجام بود. به ويژه در مورد قانون اخير ايسا بحث‌هاي مفصلي داشتيم و به وضوح تشريح كرديم كه بر چه مبنايي ما اين ادعا را داريم كه امريكا تعهدات خود را نقض كرده است و بدعهدي نسبت به اجراي برجام داشته است. بحث حقوقي خيلي دقيقي را ارايه كرديم و در مجموع فضاي جلسه فضاي خوب و مثبتي بود و شركت‌كنندگان تاكيد داشتند كه بايد همه اعضا به تعهدات خود عمل كنند. هيات امريكايي ادعا داشت كه آنها در عمل اجازه نمي‌دهند كه تعهدات‌شان انجام نشود و با استفاده از اختياراتي كه رييس‌جمهور امريكا دارد، جلوي اثرگذاري ايسا را مي‌گيرند.
وي با بيان اينكه از ديد ما نفس تصويب ايسا مغاير برجام است، گفت: در اين زمينه بحثي طولاني شد و تمام اعضا تاكيد داشتند كه از هر حركتي كه موجب عدم انجام تعهدات كشورها شود جلوگيري شود و در اين زمينه تاكيد داشتند كه بايد به سمت اجراي كامل و بدون پيش شرط برجام رفت. جمع‌بندي جلسات اين بود كه تاكيد كرديم قابل قبول نيست اعضاي 1+5 تعهدات خود را عملي نكنند. در جلسه روز سه شنبه اعضاي جلسه كميسيون مشترك برجام بر اجراي كامل بدون پيش شرط و موفقيت‌آميز برجام تاكيد كردند. امريكايي‌ها در جلسه تاكيد كردند اقدام‌هاي لازم را براي بي‌اثر شدن ايسا در عمل انجام دهند.
پيام واحد كميسيون به امريكا
رويترز نخستين رسانه خارجي بود كه گزارش خبري درباره اين نشست را منتشر كرد؛ گزارشي كه تا حد بسياري نگاه مغرضانه‌اي به نتيجه داشت. در بخش‌هاي نخستين اين گزارش آمده است كه ايران تصميم گرفت تنش با امريكا بر سر تمديد قانون تحريم‌هاي ايران را ادامه ندهد. جمهوري اسلامي ايران پيش از اين اعلام كرده بود كه تمديد قانون تحريم‌هاي ايران، نقض برجام است. با اين همه عباس عراقچي، مذاكره‌كننده ايراني درباره نتيجه نشست‌هاي روز گذشته گفت: در اين جلسه ما نگراني خود را از تمديد قانون تحريم‌هاي ايران اعلام كرديم و تاكيد كرديم كه اين تمديد به معناي بازتوليد دوباره يك تحريم ديگر است. كميسيون مشترك نيز نگراني ايران را جدي گرفت و درباره آن بحث‌هاي بسياري كرديم.
زماني كه از مذاكره‌كننده ايراني سوال شد كه آيا ايران قصد دارد اين نقض را به شكل جدي‌تري و آن گونه كه مكانيسم آن در برجام تعيين شده پيگيري كند، وي پاسخ منفي داد. تمديد قانون تحريم‌هاي ايران ابتدا در كنگره صورت گرفت و پس از آن هم در ماه دسامبر در حالي كه باراك اوباما آن را امضا نكرد به شكل اتوماتيك به قانون بدل شد؛ قانوني كه عمر تازه آن 10 سال اعلام شده است. امريكا، اتحاديه اروپا و شوراي امنيت در نتيجه مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5، تمام تحريم‌هاي هسته‌اي را برداشته‌اند و طرف امريكايي ادعا مي‌كند كه اين قانون ايسا نيز اجرايي نخواهد شد و عملا تاثيري بر روند لغو تحريم‌هاي هسته‌اي ايران ندارد.
رويترز در بخش ديگري از گزارش خود نوشته است: نشست كميسيون مشترك برجام 10 روز قبل از آنكه دونالد ترامپ، به كاخ سفيد برسد، برگزار شد. در فضاي ابهامي كه هيچ كس نمي‌داند رييس‌جمهور جديد با آن ميزان از مخالفتش با مذاكرات هسته‌اي ايران بالاخره با برجام چه خواهد كرد؟
از عمر برجام 9 سال باقي مانده است و هيچ‌كس نمي‌داند كه اگر در دوره ترامپ ايران و امريكا به چنين اختلافي مانند تغيير در تعبير از برجام برخورد كنند، واشنگتن چه برخوردي از خود نشان خواهد داد؟ گفته مي‌شود كه دولت باراك اوباما و شخص جان كري در اين مدت تمام تلاش خود را به كار گرفته‌اند تا اجراي بي‌دردسر برجام حداقل در شش ماه نخست را تضمين كنند. به عنوان نمونه جان كري، وزير امور خارجه امريكا در ماه دسامبر اعلام كرد كه وي مجددا فرمان معلق ماندن برخي تحريم‌هاي ايران را كه بر اساس برجام مسووليت بي‌اثر كردن آنها بر عهده دولت امريكا است، صادر كرده است. علاوه بر اين برخي منابع آگاه مي‌گويند كه اين كار دوباره در واپسين روز حضور جان كري در كاخ سفيد تكرار خواهد شد تا بدين وسيله براي چندماه نخست كار دولت تازه نفس ترامپ به برجام نرسد. رويترز به نقل از عراقچي مي‌نويسد: تداوم بي‌اثركردن تحريم‌هاي ايران از سوي امريكا يك ضرورت است و در غير اين صورت نقض فاحش برجام از سوي امريكا محسوب خواهد شد. اين رسانه انگليسي به نقل از سفير روسيه در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مستقر در وين مي‌نويسد: تمديد قانون تحريم‌هاي ايران مطلوب نبود اما به هرحال اتفاقي است كه افتاده و بايد با آن معقولانه برخورد شود. ديدگاه مشترك در ميان تمام كشورهاي حاضر در دايره 1+5 اين است كه بايد هر گام لازمي برداشته شود تا آسيبي به اجراي برجام زده نشود.
در نشست روز گذشته روسيه، چين، فرانسه، انگليس و آلمان با انتخاب لحن خود به امريكا نشان دادند كه نگراني ايران به عنوان طرف اصلي برجام درباره قانون ايسا جدي است و بايد به آن به جدي‌ترين شكل ممكن برخورد شود. همچنين از تيم امريكايي خواسته شد كه از تمام ابزارهاي حقوقي و فني در اختيار خود براي بي‌اثر كردن تبعات تمديد قانون تحريم‌هاي ايران استفاده كند. با توجه به فضاي رواني كه همچنان مانع از برخي عادي‌سازي‌ها در رابطه‌هاي بانكي با بخش‌هاي اقتصادي ايران مي‌شود، مي‌توان انتظار داشت كه اين بيانيه و پيام واحد از فضاي خوف و رجا كه در نتيجه تمديد قانون تحريم‌هاي ايران حاصل شده بود، بكاهد.
تاييد طرح ايران براي پاكسازي رسوبات
از تاسيسات نطنز
روز سه‌شنبه از فرصت حضور تيم ايران و ساير تيم‌ها در وين استفاده شد و طرفين درباره برخي مسائل فني ديگر هم با يكديگر بحث و تبادل نظر كردند. سيدعباس عراقچي در اين باره مي‌گويد: كميسيون مشترك در پايان جلسه خود با طرح ايران براي پاكسازي رسوبات از تاسيسات غني‌سازي نطنز موافقت كرد. بر اساس اين طرح تمام رسوبات مواد غني‌شده كه از لوله‌ها بيرون آورده مي‌شوند از شمول ٣٠٠ كيلو ذخاير مواد غني‌شده ايران خارج شده و بدين‌ترتيب ايران قادر خواهد بود مواد بيشتري را غني‌سازي كند. اين مصوبه كميسيون مشترك محصول ماه‌ها مذاكرات كارشناسي توسط متخصصان سازمان انرژي اتمي كشورمان است.
هشدار كري: هم مناقشه خواهيم داشت هم‌بي‌اعتبار مي‌شويم
جان كري، وزير امور خارجه امريكا كه در چندهفته اخير به كرات درباره برجام سخنراني كرده است و تماس‌هاي او و تيمش با مقام‌هاي ايراني درباره چند و چون اجراي برجام در دولت آتي نيز سرعت گرفته است، روز سه‌شنبه به وقت امريكا بار ديگر در سخنراني در موسسه امريكايي صلح در واشنگتن لحني هشدارگونه اتخاذ كرد و نسبت به تبعات كناره‌گيري از توافق هسته‌اي ايران با 1+5 به دولت بعدي و مخالفان برجام تذكر داد. كري در ادامه سخنان خود بدون در نظر گرفتن ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي كشورمان در گذشته و حال گفت: من به طور قطع و كامل اطمينان دارم كه مسير دستيابي تهران به تسليحات هسته‌اي با اجراي برنامه جامع اقدام مشترك مسدود شده است. اكنون اگر اين توافق در اقدامي خودسرانه لغو شود، ما به جايي باز خواهيم گشت كه فوري مناقشه به وجود خواهد آمد. علاوه بر اين، ما اعتبار خود را در جهان از دست خواهيم داد زيرا بر اين باورم كه روس‌ها، چيني‌ها، فرانسه، آلماني‌ها و انگليسي‌ها به اجراي توافق ادامه خواهند داد. سپس شما به جايي بازمي‌گرديد كه قبلا بوديد، جايي كه ما براي حمله به ايران تحت فشار بوديم. حرفم را باور كنيد، ما تحت فشار بوديم.