كار تشكيلات با «عشق و ايثار» به پيش نمي‌رود
سعيد شريعتي
فعال سياسي اصلاح‌طلب
شايد اين حرف كه مي‌خواهم بنويسم خيلي خلاف‌آمد عادت است. شايد خوب فهم نشود و سوءتفاهم‌برانگيز باشد. اما هراسي نيست اگر در بادي امر شكستن يك تابو و توهم با سوءتفاهم دچار ديرفهمي شود. نقد و گفت‌وگو را براي همين ساخته‌اند! دو چيز باعث مي‌شود كه كار جمعي مطلقا شكست بخورد؛ آن هم «ايثار و عشق» است. مناسبات و رفتار آدميان با يكديگر بر اساس چهار الگو شكل مي‌گيرد. حقوق (Rights)، اخلاق (Ethics)، شفقت (Compassion) و عشق (Caritas) . الگوي ارتباط حقوقي بدان معناست كه ميان فعالان در يك كار جمعي مجموعه حقوق به رسميت شناخته تك تك افراد كه مبتني بر قوانين نوشته مي‌شود و همگان در برخورداري از آن برابرند، برقرار باشد. الگوي ارتباط اخلاقي يعني ميان فعالان در يك كار جمعي اصول اخلاقي حاكم باشد از جمله قاعده زرين اخلاق كه «آنچه بر خود نمي‌پسندي بر ديگران نپسند و آنچه بر خود مي‌پسندي بر ديگران ب‍پسند.» الگوي ارتباطي مبتني بر شفقت يعني نيكخواهي حداكثري از سوي جمع براي يك فرد يا يك حلقه از افراد بدون چشمداشت نيكخواهي مقابل.
الگوي ارتباط مبتني بر عشق يعني نيكخواهي حداكثري از سوي آحاد جمع براي يك آرمان يا خود جمع.
ناديده گرفتن حس خويشتن‌خواهي (Egoistic) آدمي در ذات الگوهاي ارتباطي شفقت محور و عشق محور است. براساس شناختي كه انسان‌شناسان و روانشناسان اخلاق از نظام انگيزشي رفتاري آدميان مي‌دهند بيش از ۹۰درصد از انگيزش‌هاي رفتاري آدميان براساس خويشتن‌خواهي است و شايد ۱۰درصد از انگيزش‌هاي آدميان ديگرخواهانه (Altruistic) است. توجه داريد كه بسياري از رفتار و روابط آدميان در ظاهر امر ديگرخواهانه مي‌نمايد اما در باطن امر ارضاي حس خويشتن‌خواهانه او را مقصود مي‌دارد. در رفتار جمعي به خصوص تشكيل حزب سياسي كه بنا بر تعريف براي كسب و حفظ و بسط قدرت و نقش‌آفريني در اداره امور جامعه بر اساس برنامه عمل منبعث از باور و عمل جمعي صورت مي‌گيرد به ناگزير مبناي تعاملات اعضاي اينچنين مجموعه‌اي مبتني بايد باشد بر حقوق و اخلاق. هر فرد به محض ورود در يك عمل جمعي شريك در منافع و مضار آن عمل مي‌شود و طبعا بر اساس تقسيم منافع و مضار بر آحاد آن جمع الگوي رفتاري حقوقي و اخلاقي خاص آن جمع بايد حاكم شود. اگر از اين دو الگو پارا فراتر بگذاريم و انتظار حاكم شدن الگوي شفقت و عشق (با توضيح مزبور) ميان افراد يك جمع را داشته باشيم آن جمع و اقدام جمعي ديرپا نخواهد بود و به سرعت به دلايل مختلف از هم فرو خواهد پاشيد. دقت بايد كرد كه اگر شفقت و عشق الگوي رفتار جمع با سوژه عمل جمعي باشد از موضوع بحث من خارج است چرا كه مثلا جمع‌هايي كه براي امور خيريه تشكيل مي‌شود الگوي رابطه خود را با گروه هدف (نه اعضاي آن سازمان رسيدگي به امور خيريه) مشفقانه يا عاشقانه تعريف مي‌كند. اما اين شفقت و عشق ميان گروه عامل و گروه هدف است نه در ميان اعضاي گروه عامل. به عبارت خلاصه همه اعضاي يك حزب سياسي بايد بر اساس الگوي حقوق و اخلاق به نسبت سهم و جايگاه، از كاميابي‌هاي حزب منتفع و از شكست‌هاي حزب متضرر شوند. اگر عده‌اي ايثار كنند تا عده‌اي ديگر بهره ببرند يا عده خسران ببينند تا بر دامن عده‌اي ديگر گردي ننشيند اين در ميان مدت و بلندمدت موجب اضمحلال اقدام و عمل و كار جمعي و تشكيلاتي خواهد بود.