براندازي در روز روشن

اخيرا سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان كه تعطيلات تابستاني خود را در مراكش سپري مي‌كند، ميهمان وي‍ژه‌اي داشت. اين ميهمان وي‍ژه «عبدالله بن علي بن عبدالله آل‌ثاني» يكي از اعضاي خاندان حاكم در قطر بود. او نوه «عبدالله بن قاسم آل‌ثاني» سومين حاكم قطر و فرزند «علي بن عبدالله آل‌ثاني» چهارمين حاكم قطر است. « احمد بن علي آل‌ثاني» پنجمين حاكم قطر نيز برادر شيخ‌عبدالله بوده است. خانواده شيخ عبدالله و اجداد او در طول سال‌هاي 1913 تا 1972 در قطر قدرت را در دست داشتند و پدربزرگ شيخ تميم، امير فعلي قطر با كودتا عليه پسر عموي خود شيخ احمد بن علي، قدرت را به خانواده خودش منتقل كرد. در همان ابتداي بحران كشورهاي عربي عليه قطر، گمانه‌اي مطرح شد كه براساس آن عربستان قصد دارد با استفاده از يكي از اعضاي خاندان حاكم در اين كشور عليه شيخ تميم كودتا كند. مجتهد فعال و افشاگر توييتري هم گفته بود كه محمد بن سلمان، وليعهد عربستان ميهمان ويژه‌اي دارد كه با هدف براندازي حكومت فعلي قطر او را به عربستان دعوت كرده اما حالا با برملا شدن طرح رياض، اين ميهمان بيشتر براي سعودي‌ها دردسرساز شده است. به نظر مي‌رسد ميهمان ويژه كه ابتدا هويتش نامشخص بود، همان شيخ عبدالله بن علي بوده كه حالا به بهانه ديدار با شاه سعودي و وليعهد اين كشور ارتباطش با دربار آل‌سعود علني شده است. رسانه‌هاي سعودي طي روزهاي گذشته خبر دادند كه اين اميرزاده قطري با محمد بن سلمان، وليعهد عربستان در كاخ السلام در جده ديدار كرده است. به اين ترتيب شيخ عبدالله در اين ديدار تاكيد كرده كه رابطه عربستان با قطر رابطه‌اي برادرانه و ريشه‌دار در تاريخ دو كشور است. رسانه‌هاي عربستاني نخستين نتيجه اين ديدار را ميانجيگري براي اعزام حجاج قطري به عربستان آن هم از طريق گذرگاه زميني «سلوي» عنوان كرده‌اند. عربستان كه پيش از اين اعلام كرده بود حجاج قطري بايد از فرودگاه كشور ديگري به عربستان سفر كنند و دولت قطر را به سياسي‌كاري در امر حج متهم كرده بود به نظر مي‌رسد خود از مراسم حج براي دستيابي به اهداف سياسي خود در منطقه استفاده مي‌كند. زيرا بعد از ديدار امير‌زاده قطري با مسوولان سعودي، پادشاه عربستان نه تنها به حجاج قطري اجازه داده از گذرگاه‌هاي مرزي آن هم بدون رواديد الكترونيكي وارد عربستان شوند، بلكه چندين هواپيماي اختصاصي براي انتقال حجاج قطري در اختيار آنها قرار داده و دستور داده تا هزينه‌هاي حج شهروندان قطري تحت عنوان ميهمانان ويژه پادشاه عربستان پوشش داده شود.
استقبال سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان از شيخ عبدالله بن علي پيام واضحي از رياض به قطر است به اين ترتيب عربستان به شيخ‌تميم ابلاغ مي‌كند كه رياض ديگر به او اطمينان ندارد و تصميم دارد تا شيخ عبدالله را به‌عنوان رابط مردم قطر و حكومت عربستان به رسميت بشناسد. عربستان با به رسميت شناختن فردي كه جايگاهي در حكومت فعلي قطر ندارد و تاكيد بر اينكه او از نظر عربستان مشروعيت نمايندگي مردم قطر را دارد ضمن دهن‌كجي به شيخ تميم، مقدمات كودتايي علني و آشكار در خاندان آل‌ثاني را فراهم مي‌كند. رياض بعد از اينكه نتوانسته از طريق محاصره و تحريم دوحه را به زانو در بياورد، بنا دارد تغيير را از درون خاندان آل‌ثاني ايجاد كند و آنچه رابطه دوحه با تروريسم خوانده مي‌شود را قطع كرده و سياست‌هاي اين كشور را كه به اعتقاد رياض بر مبناي حمايت از فتنه در خاورميانه و توسعه تروريسم بنا شده را تغيير دهد. كارشناسان عربستاني معتقدند كه رياض تلاش مي‌كند به حاكمان قطر اين پيام را منتقل كند كه آنها ديگر شيخ‌تميم را به عنوان حاكم قانوني اين كشور به رسميت نمي‌شناسند و از اين به بعد ارتباطات عربستان با دوحه از طريق شيخ عبدالله صورت مي‌گيرد كه تحول بزرگي در بحران كشورهاي عربي با قطر به شمار مي‌رود. انتخاب شيخ عبدالله بن علي براي تحت فشار قرار دادن يا به نوعي پيام رساندن به شيخ تميم گمانه‌ها درخصوص تلاش عربستان براي كودتا در قطر و بي‌اساس بودن اتهام‌هاي حمايت از تروريسم يا رابطه با ايران را نيز برملا مي‌كند. زيرا در شرايطي كه عربستان شيخ عبدالله را وارث بر حق حكومت در قطر مي‌داند و تاكيد كه شيخ عبدالله پسر حاكم پيشين قطر بر فرزندان حمد براي حكمراني در قطر اولويت دارد، اين نكته را فاش مي‌كند كه اختلاف رياض با قطر ارتباطي به سياست‌هاي اين كشور در برهه فعلي در منطقه ندارد بلكه ريشه ماجرا در تاريخ روابط دو كشور و جهت‌گيري عربستان در خصوص خاندان حاكم قطر است اينكه چه كسي در قطر در رأس قدرت باشد و ميزان وفاداري او به عربستان تا چه حدي باشد براي رياض حايز اهميت است. روزنامه العرب به نقل از ناظران سعودي نوشته كه خانواده شيخ عبدالله نيز در شرايط فعلي به دنبال بازيابي جايگاه اميري خود است كه در سال 1972 و در پي كودتاي پدربزرگ شيخ تميم از دست داده است و اين تحولات اطلاعاتي كه پيش‌تر منابع ترك در خصوص تلاش عربستان براي كودتا در قطر را مطرح كرده بود تاييد مي‌كند. براساس اين خبر در جريان سفر رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه به عربستان، رياض به اردوغان پيشنهاد داده بود تا از ميان سه يا چهار شخصيت در خاندان حاكم قطر، يك نفر را به عنوان جايگزين شيخ تميم انتخاب كنند زيرا رياض اعتماد خود را به‌صورت كامل نسبت به شيخ تميم از دست داده و معتقد است كه فرصتي براي ميانجيگري ميان رياض و دوحه وجود ندارد. بر اساس اين خبر اردوغان نسبت به رويكرد عربستان درخصوص ميانجيگري آنكارا و پيشنهادي كه ارايه شده بود متعجب شده و همين مساله باعث شد اردوغان متوجه شود كه فرصتي براي ميانجيگري در بحران كشورهاي عربي وجود ندارد و عربستان تصميم نهايي خود در خصوص قطر را گرفته است و اردوغان درك كرده كه عربستان به كمتر از بركناري شيخ تميم از قدرت و حذف نفوذ شيخ حمد امير پيشين قطر كه به گفته رياض دشمني ديرينه‌اي با عربستان دارد، راضي نخواهد شد. از طرف ديگر العرب گزارش داده كه حضور علني شيخ عبدالله در ديدار با مسوولان سعودي و فاش كردن نقش او به عنوان واسطه ميان دولت عربستان با قطر نشان مي‌دهد كه او تصميم گرفته ميل و جاه‌طلبي‌اش براي رسيدن به قدرت در قطر را آشكار كند و با تلاش عربستان حالا او به عنوان فردي كه موفق شده با ميانجيگري نه تنها اجازه ورود حجاج قطري به عربستان را به دست بياورد بلكه كاري كرده كه شاه سعودي با هزينه شخصي خود ميزبان حجاج قطري در عربستان باشد و به اين ترتيب جايگاهي اجتماعي و محبوبيتي ميان مردم براي خود دست و پا خواهد كرد. نقشه نه‌چندان جديد عربستان براي قطر كه حالا علني شده، با پروپاگانداي رسانه‌اي خبرگزاري‌ها و رسانه‌هاي سعودي همراه شده است.
 در نخستين واكنش به اين اقدام عربستان، محمد بن عبدالرحمن وزير خارجه قطر ضمن اشاره به اهداف سياسي عربستان در مساله صدور مجور ورود شهروندان قطري به عربستان براي شركت در مراسم حج گفت كه با وجود اهداف سياسي اين اقدام، اما دوحه از تصميمي اينچنيني كه به معناي حضور شهروندان قطري در مراسم حج باشد استقبال مي‌كند.