زمزمه عزل فواد معصوم

كمتر از دو هفته مانده به برگزاري همه‌پرسي كردستان، تقريبا اين يقين حاصل شده كه همه‌پرسي غير الزام‌آور كُردها در كردستان برگزار خواهد شد. بدون شك هدف از برگزاري اين همه‌پرسي تلاش مسعود بارزاني، رييس منطقه كردستان عراق براي امتيازگيري بيشتر از دولت مركزي خواهد بود. او با وعده تحقق روياي ديرينه كُردها و تشكيل كشور كردستان به دنبال آن است تا در صحنه سياسي و سهم‌خواهي‌هايش از دولت مركزي اهرم فشار مهم‌تر و مستحكم‌تري در دست داشته باشد. بارها دولت مركزي اين اقدام مسعود بارزاني را خلاف قانون اساسي عراق دانسته‌. حيدر العبادي، نخست‌وزير اين كشور در تازه‌ترين موضع‌گيري خود در اين خصوص اعلام كرده كه همه‌پرسي براي جدايي كردستان از عراق را نمي‌توان يكسويه و يك‌طرفه انجام داد زيرا عراقي‌ها در يك كشور زندگي‌ مي‌كنند و روابط تاريخي باهم دارند. العبادي تاكيد كرد كه دولت بر لزوم حفظ وحدت عراق پافشاري كرده و معتقد است با پايبندي به مذاكره و گفت‌وگو مي‌توان تمام مشكلات باقي مانده را حل كرد. نخست وزير عراق ضمن دعوت از مردم براي دوري كردن از تنش قوميتي و طايفه‌اي خواستار وحدت ملت عراق شد و تاكيد كرد كه پيشبرد تصميم برگزاري همه‌پرسي براي جدايي كردستان از عراق نقض آشكار و صريح قانون اساسي و حتي قوانين محلي كردستان عراق است. وي در ادامه خطاب به شهروندان كُرد عراقي هم گفت كه تلاش مي‌كنيم تمام خواسته‌ها و مطالبات شما را محقق كنيم و يادآوري كرد كه شهروندان كُرد عراقي بعد از سال 2003 تاكنون موفق به تحقق مطالباتي شده‌اند كه در چند قرن گذشته از آن محروم بوده‌اند و دليل اين مساله هم اين است كه بغداد كُردها را مانند ديگر شهروندان عراقي، شهروندان درجه يك مي‌داند.
در قانون اساسي عراق گرچه اختيارات رييس‌جمهور از نخست وزير كمتر است و به نوعي جايگاه رييس‌جمهور تشريفاتي است، اما در شرح ماده 67 قانون اساسي اين كشور در خصوص رييس‌جمهور آمده: رييس‌جمهور نماد وحدت وطن و نماينده حاكميت كشور است، رييس‌جمهور عراق ضامن اجرايي شدن قانون اساسي كشور و حافظ استقلال عراق است و رييس‌جمهور بايد از حاكميت، وحدت و سلامت اراضي عراق حمايت كند. فواد معصوم، رييس‌جمهور عراق كه يكي از رهبران پيشين حزب اتحاد ميهني كردستان است در گفت‌وگويي كه اوايل ماه آگوست با روزنامه الشرق‌الاوسط داشت، گفت كه همه‌پرسي به معناي جدايي و استقلال كردستان نيست بلكه اين اقدام نوعي جاه‌طلبي است كه با گفت‌وگو و مذاكره ميان كردستان و دولت مركزي قابل حل است. اما با نزديك شدن به موعد برگزاري همه‌پرسي نگراني‌ها نسبت به موضع او در خصوص اين اقدام و سكوت او بيشتر شده است. صادق اللبان، نماينده ائتلاف ملي عراق در پارلمان اين كشور به رسانه‌ها گفته در پي سكوت رييس‌جمهور در قبال اقدامات كردستان، پارلمان تلاش خواهد كرد او را عزل كند. اين نماينده عراقي تاكيد كرد كه امضاي شماري از نمايندگان پارلمان براي اعمال فشار بر رييس‌جمهور براي اظهارنظر در خصوص همه‌پرسي جمع‌آوري شده است. گرچه اين تصميم با چالش‌هاي قانوني زيادي همراه است و بركناري رييس‌جمهور از سوي پارلمان نيازمند طي كردن مراحل قانوني آن است اما صداهاي معترض به معصوم در چند روز گذشته بلندتر شده و حتي برخي او را دعوت به كناره‌گيري از رياست‌جمهوري عراق كرده‌اند. حنان الفتلاوي، نماينده پارلمان عراق يكي از افرادي است كه طي مدت گذشته بارها از نخست وزير عراق خواسته موضع محكم‌تري نسبت به مسعود بارزاني داشته باشد، او حالا خطاب به رييس‌جمهور عراق هم گفته كه نياز به رييس‌جمهوري ساكت نداريم؛ چه كُرد باشد چه عرب! او به معصوم هم توصيه كرده كه كناره‌گيري كند و پيگير همه‌پرسي كردستان باشد. الفتلاوي با انتقاد از نخست وزير عراق مي‌گويد كه صدور بيانيه و اكتفا كردن به هشدارهاي كلامي بي‌فايده است، قانون اساسي اختياراتي به سلطه اجرايي كشور داده كه مي‌تواند به زور هم شده بارزاني را از برگزاري همه‌پرسي منع كند. او مي‌گويد به نظر مي‌رسد كه مسعود بارزاني فقط زبان زور و قدرت را متوجه مي‌شود ما به تازگي از بحران جنگ عليه تروريسم خارج شده‌ايم كه بارزاني كمر همت به تجزيه عراق بسته است. او كه از منتقدان العبادي و دولت عراق است مي‌گويد با وجود اين مساله اما هيچ دولتي را در جهان پيدا نمي‌كنيد كه به اندازه دولت مركزي بغداد به يك منطقه مانند كردستان آزادي و اختيارات گسترده داده باشد. الفتلاوي مي‌گويد: از همان سال 2003 قانون اساسي عراق را باب ميل كُردها نوشتند، به آنها حقوق زيادي داده شده مانند حق داشتن مناطق تجاري و گمرك مستقل از دولت مركزي، صادرات نفت، وجود نيروي نظامي مستقل، وجود كنسولگري و نمايندگي ديپلماتيك كردستان در كشورهاي ديگر در حد سفارت، ديدار و رايزني با مسوولان كشورهاي منطقه‌اي، حق عقد قرارداد‌هاي تجاري و نظامي بين‌المللي و حق رفتار با شهروندان عرب و تركمان عراقي مانند شهروندان درجه دو در كردستان؛ به اين ترتيب كه اگر يك شهروند عراقي بخواهد در اين منطقه سكونت داشته باشد بايد يك ضامن داشته باشد. الفتلاوي معتقد است كه كردستان بعد از آنكه تا جايي كه توانست در زد وبندهاي سياسي در عراق جيب خود را از ثروت‌هاي اين كشور پر كرده حالا ساز جدايي زده است. الفتلاوي تاكيد مي‌كند كه كرد‌هاي عراق بعد از سقوط صدام حسين خيلي فراتر از نسبت جمعيت‌شان در عراق از اين كشور بهره برده‌اند و در طول 14 سال گذشته نيروهاي پيشمرگه را با پول دولت مركزي تسليح كرده، از كمك‌هاي بين‌المللي كه براي بازسازي عراق درنظر گرفته شده بود براي بازسازي كردستان استفاده كرده، وام و قرض‌هاي 40 ساله‌اي را به عراق تحميل كرده، در رده سياسي هم در هر وزارتخانه و موسسه دولتي يك مسوول عاليرتبه دارند و در حالي كه مسوولان آنها در بغداد نشسته و از دولت مركزي حقوق مي‌گيرند، به دنبال جدايي هم هستند.
از سوي ديگر جريان‌‌هاي غربي و بين‌المللي نيز نگران هستند تا برگزاري همه‌پرسي كردستان عراق و تلاش بارزاني براي حركت به سوي جدايي عراق به وقوع جنگي داخلي و منطقه‌اي منجر شود و به اين ترتيب تمركز كشورهاي منطقه از مقابله با داعش در سوريه و عراق به جنگي منطقه‌اي معطوف شود. برت مك‌گورك، فرستاده ويژه رياست‌جمهوري امريكا در ائتلاف بين‌المللي ضد داعش در ديدار با حيدر العبادي تاكيد كرد كه تمركز نيروهاي ارتش عراق و پيشمرگه بايد بر مبارزه با داعش باقي بماند. در همين راستا يك چهره سياسي كُرد به العرب گفته كه امريكا با كُردها اتمام حجت كرده كه كار زيادي در حمايت از آنها نمي‌تواند انجام دهد و «داگلس سليمان» سفير امريكا در بغداد به مسوولان كردستان عراق گفته كه همه‌پرسي را بدون تعيين تاريخ به وقت ديگري موكول كنند در غير اين صورت حمايت‌هاي امريكا از كُردها ادامه پيدا نخواهد كرد و واشنگتن تصميمات يك‌جانبه كُردها را به رسميت نخواهد شناخت. اين روزها كم‌كم صداهاي جريان‌ها و شخصيت‌هاي سني عراقي هم نسبت به همه‌پرسي كردستان شنيده مي‌شود، سليم الجبوري، رييس پارلمان عراق تاكيد كرد كه پارلمان متعهد به حفظ اراضي و وحدت عراق است و تحت هيچ شرايطي اجازه نخواهد داد تا كشور تجزيه شود. وي تاكيد كرده كه وارد كردن مناطق مورد مناقشه به محدوده برگزاري همه‌پرسي نقض صريح قانون اساسي عراق است. اسامه النجيفي، معاون رييس‌جمهور عراق هم در اعتراض به وارد كردن مناطق مورد مناقشه مانند كركوك به همه‌پرسي كردستان گفت اين اقدام غيرقانوني، خلاف قانون اساسي و نقض آشكار حقوق اقليت‌هاي تركمان و عرب در شمال عراق است. النجيفي از همه شهروندان عرب و تركمان در شمال عراق خواسته در همه‌پرسي جدايي كردستان راي مخالف بدهند.