دولت را زير بار زياد فرسوده نكنيم
روزنامه‌اعتماد
شوراي نويسندگان
هنگامي كه ذهنيت ما نسبت به نقش دولت و حكومت نادرست شود، ناخواسته در جهت تضعيف آن گام برمي‌داريم. ما بايد درك درستي از وظايف حكومت داشته باشيم. در غير اين صورت ممكن است بارهايي را بر دوش حكومت بار كنيم كه نه وظيفه آن است و نه توان انجامش را دارد. تاكنون فكر مي‌كرديم كه در حوزه امور مذهبي، فقط طرفداران خاصي از حكومت هستند كه خواهان حداكثري شدن مسووليت و وظايف براي نهادهاي دولتي و به طور ويژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هستند، ولي اكنون معلوم شده كه منتقدين سياست‌هاي رسمي نيز در اين مورد دست كمي از حاميان دو آتشه اين سياست‌ها ندارند. اخيرا نامه‌اي خطاب به وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي از سوي يكي از فضلاي قم كه از شاگردان مرحوم آيت‌الله منتظري است نوشته و منتشر شده است. در اين نامه 5 پيشنهاد زير در آن آمده و درخواست كرده كه وزير ارشاد آنها را به مرحله عمل برساند:
- «تاريخ ولادت و وفات امامان معصوم عليهم‌السلام، براساس كتاب‌هاي قدماي اصحاب، مشخص و براي مردم اعلام شود و در تقويم‌ها نوشته شود، زيرا آنچه امروزه متداول است كه بدون دليل تاريخي، يك مرتبه تاريخ ولادت يا وفات اعلام يا تعوض مي‌شود، تيشه به ريشه مي‌زند.
- اسامي امامان و فرزندان آنان را اينجانب طبق كتاب ارشاد مرحوم شيخ مفيد استخراج كردم، حدود 130 تن بود و نام هيچ يك از فرزندان آنان عبدالمحمد، عبدالعلي، عبدالحسن يا عبدالحسين نبود ولي عبدالله و عبدالرحمن وجود داشت و اسامي محمد، علي، حسن، حسين به وفور يافت مي‌شد. خواهشمند است جهت تبليغات به گونه‌اي باشد كه آنان در نامگذاري نيز اسوه و الگوي ما باشند و نام‌هايي كه آنان بر فرزندان خود مي‌گذاشتند در ميان ما رشد يابد و نام‌هايي كه آنان بر فرزندان خود نمي‌گذاشتند از ميان ما رخت بربندد، به ويژه نام‌هايي كه حساسيت‌بر‌انگيز است و زمينه اتهام شرك و امثال آن را فراهم مي‌كند.
- همان‌گونه كه قرآن با خط خاص در قطع خاص چاپ مي‌شود و تمامي كلمات يك صفحه مشخص است و امكان تحريف لفظي وجود ندارد تلاش شود كتاب‌هاي اصلي حديثي ما همين‌گونه چاپ شود تا امكان هرگونه تحريف لفظي از آن زايل شود و بتوان با شماره حديث به راحتي آن را آدرس داد.
- تمامي بزرگان شيعه قبل از شروع محرم از تحريف وقايع كربلا مي‌نالند و با اين حال هر سال بر خرافه‌ها افزوده مي‌شود و امور سخيفي در نهضت پيدا مي‌شود. يكي از علل تحريف‌ها را مي‌توان در نبود منبع مورد قبول همه يا اكثريت دانست. اگر حضرت عالي بتوانيد با انجام كار گروهي با حضور تمامي گروه‌هاي دخيل به اين مهم دست يابيد توفيق بزرگي را نصيب خود و خدمت بزرگي به شيعه كرده‌ايد.
- حضرت عالي مستحضريد كه كار گروهي و منسجم بر قرآن چه ثمرات خوبي نظير تفسير راهنما، فرهنگ موضوعي قرآن، فرهنگ معارف قرآن و... به همراه داشت كه ثمرات آن روزبه‌روز گسترده‌تر نيز مي‌شود. اگر بتوان زمينه اينگونه كارها بر سنت پيامبر(ص) و معصومان به ويژه كلمات و احاديث آنان فراهم شود. ان‌شاءالله شجره طوبايي خواهد شد كه شاخه‌هايش همه عالم را فرا مي‌گيرد.»
واقعيت اين است كه انجام اين كارها ربطي به پديده‌اي به نام دولت ندارد. دولت‌ها براي ايجاد نظم و امنيت و سياستگذاري‌هاي كلان شكل گرفته‌اند. كارها و وظايفي كه انجام آن از سوي افراد و اشخاص، بسيار سخت و شايد هم نشدني است. انجام تمام موارد فوق مربوط به گروه‌ها و نهادهاي ديني است. هرچند دولت‌ها برحسب سياست‌هاي خود مي‌توانند در مواردي به انجام اين امور مساعدت كنند ولي اينها هيچ ربطي به وظايف دولت‌ها ندارد. اينكه مردم را از انتخاب نام عبدالحسين براي فرزندان‌شان منع كنيم در حالي كه نام پدربزرگ‌شان عبدالحسين است، قابل فهم نيست. البته مي‌توانيد عوارض احتمالي اين نامگذاري را توضيح داد ولي حق دولت نيست كه در اين امور مردم دخالت كند.
اگر روحانيون انتخاب اين نام را درست نمي‌دانند براي مردم شرح دهند و مردم هم پرهيز كنند، والا چرا و با چه مجوزي دولت بايد مانع انتخاب چنين نامي شود. هر چند درخواست شده تبليغ شود ولي كار دولت تبليغ نيست. البته مردم به مرور از انتخاب نام‌هايي كه اين پيشوند را دارند، عبور كرده‌اند و تعداد آنها بسيار كم شده ولي اينكه وزارت فرهنگ در اين مورد اقدام قانوني يا تبليغي كند، تا مبادا شايبه‌اي پيش آيد، درست نيست. نه اصل آن و نه ربط آن به وظيفه دولت.
مشكل ذكر شده درباره تاريخ تولد و وفات، اتفاقا از روزي شروع مي‌شود كه حوزه و روحانيون از انجام اين امور كنار رفتند. اين مشكلات فقط در چند دهه اخير رخ داده، والا 1300 سال مردم با اين روزهاي تاريخي زندگي مي‌كردند و هيچ اتفاقي نمي‌افتاد. مثل ديدن هلال ماه شوال و عيد فطر است كه پيش از انقلاب خيلي كم موضوع اختلافي مي‌شد. در خصوص تحريفات عاشورا و ساير موضوعات مذهبي نيز اين وظيفه حوزه و روحانيون و نهادهاي مذهبي است.
مگر پيش از انقلاب وزارت فعلي ارشاد بود كه از تحريف جلوگيري كند، در حالي كه مرحوم مطهري همان زمان با خوبي در اين زمينه اقدام كرد حالا هم وظيفه نويسنده اين نامه و صدها و هزاران طلبه و روحاني ديگر است كه در اين مورد اقدام كنند.
انجام اين كارها نه‌تنها وظيفه دولت‌ها نيست بلكه ساختار و نيروي انساني وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هيچ تناسبي با انجام اين امور ندارد و گمان نشود كه با آوردن برخي افراد مي‌توان اين كارها را انجام داد. علت روشن است؛ افراد بسيار زبده كه توان انجام كارهاي دقيق را دارند وارد نهادهاي دولتي نمي‌شوند. در حالي كه آنان به صورت شخصي يا مدني بهترين كارها را انجام مي‌دهند. به علاوه حتي اگر چنين نيروهايي وارد اين وزارتخانه شوند، چندي نخواهد گذشت كه در فعاليت‌هاي ديگر آن وزارتخانه استحاله مي‌شوند!
هرچند معتقد نيستم كه اين مسائل در حوزه فرهنگ از اولويت برخوردار باشد، چرا كه مسائل فرهنگي فراواني وجود دارد كه بايد به آنها پرداخت، آن هم نه لزوما از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، بلكه از طريق كل جامعه به ويژه نهادهاي مدني. ولي حتي اگر اين مساله را مهم هم فرض كنيم، ارجاع آن براي انجام به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نشان مي‌دهد كه درك قابل قبولي از جايگاه و وظايف دولت نداريم و با اين انتظارات آن را فرسوده و زمينگير مي‌كنيم.