كپي‌رايت؛ اين‌بار در موسيقي

روز گذشته خبري در برخي سايت‌ها از جمله نوا منتشر شد كه در آن به شكايت اردلان سرفراز، ترانه‌سرا، از علي لهراسبي، سينا سرلك و رضا صادقي و صدور راي در مورد اين سه خواننده به اتهام مشاركت در سرقت ادبي اشاره شده بود. در اين حكم كه از سوي شعبه ۱۰۶۰ دادگاه كيفري دو مجتمع قضايي كاركنان دولت تهران صادر شده، اين سه خواننده گناهكار شناخته شدند كه در نهايت راي صادره براي آنها دو سال حبس تعزيري اعلام شد. در متن اين خبر درباره ترانه‌هاي استفاده شده از اردلان سرفراز هم صحبت شده بود. علي لهراسبي و رضا صادقي پيش از اين ترانه «سوغاتي» از اردلان سرفراز را خوانده و منتشر كرده بودند و سينا سرلك هم قطعه «برخيز» را به عنوان يكي از قطعات سريال پربيننده شهرزاد خوانده بود. اين قطعه‌اي بود كه قبلا با صداي ابراهيم حامدي و با نام «محتاج» با ترانه‌اي از اردلان سرفراز منتشر شده بود. با پيگيري‌هاي صالح دادگر، وكيل اردلان سرفراز اين پرونده در دادگاه فرهنگ و رسانه بررسي و كيفرخواست آن صادر شد تا در نهايت با ارجاع اين پرونده به شعبه ۱۰۶۰ دادگاه كاركنان دولت راي نهايي در مورد آن به نفع اردلان سرفراز صادر شود. رضا صادقي و مدير برنامه‌هايش نخستين كساني بودند كه روز گذشته به اين موضوع واكنش نشان دادند. علي جعفري، مدير برنامه‌هاي رضا صادقي ترجيح داد در صحبت‌هايش به قطعه‌اي اشاره كند كه موضوع اين شكايت بوده است. او در گفت‌وگويي با خبرآنلاين در مورد قطعه‌اي كه با نام سوغاتي در شبكه‌هاي مجازي منتشر شده توضيح داد: «تقريبا دو سال پيش بود كه رضا صادقي قطعه «سوغاتي» از ترانه‌هاي سروده شده توسط اردلان سرفراز را بازخواني كرد و نسخه‌اي از آن را كه با دوربين موبايلش ضبط كرده بود در كانال تلگرامش قرار داد؛ نسخه‌اي كه كيفيت ضبطش پايين بود و صرفا در دسترس هواداراني كه عضو كانال تلگرامي‌اش هستند قرار گرفت.» به گفته او بعد از انتشار اين قطعه اردلان سرفراز از رضا صادقي شكايت كرده اما به علت تغيير آدرس، هيچ كدام از احضاريه‌هاي دادگاه به دست اين خواننده نرسيده است. جعفري با اشاره به اينكه صبح ديروز در جريان اين خبر قرار گرفته‌ از پيگيري‌هاي وكيل رضا صادقي در مورد اين حكم هم صحبت كرده است، حكمي كه به گفته او قابل تجديدنظر است. اين توضيحاتي بود كه رضا صادقي هم در گفت‌وگويش با ايلنا هم به آن اشاره كرد. او درباره اين خبر و محكوميت خودش، سينا سرلك و علي لهراسبي به دليل اجراي بدون اجازه ترانه‌هايي از اردلان سرفراز توضيح داد: «من خودم واقعا نمي‌دانم اين خبر صحت دارد يا نه؛ چون واقعا اگر حكمي صادر شده باشد ابتدا بايد به ما ابلاغ مي‌شد. ظاهرا تماس‌هايي با وكلاي من درباره اجراي يك اثر از آقاي اردلان سرفراز گرفته شده بود و من قصد داشتم بعد از ايام محرم اين ماجرا را پيگيري كنم.» صادقي در ادامه به اردلان سرفراز اشاره كرده و در مورد اين قطعه كه بر اساس يكي از ترانه‌هاي اوست هم صحبت كرده است: «آقاي اردلان سرفراز مرد بزرگي هستند و پيشكسوت دنياي هنر محسوب مي‌شوند و من تحت هر شرايطي خدمت ايشان بي‌ادبي نمي‌كنم. ايشان با ترانه‌هاي‌شان براي من و مردم ايران خاطره ساخته‌اند. من يك قطعه از ايشان را به صورت معمولي و در خانه با گيتار خواندم و يك نفر هم از آن يك فايل صوتي تهيه كرد و در يك كانال تلگرامي گذاشت. در واقع قطعه «سوغاتي» آقاي سرفراز را بدون تنظيم و ركورد خوانده بودم؛ حتي صداي باز و بسته شدن در هم توي اين فايل صوتي شنيده مي‌شود، اما ظاهرا از سوي آقاي سرفراز عنوان شده من سرقت ادبي انجام داده‌ام.» به گفته رضا صادقي برادر اردلان سرفراز كه از طرف اين ترانه‌سرا وكالت داشته از علي لهراسبي و سينا سرلك و شخص او شكايت كرده است: «اين ماجراي بسيار ساده‌اي است و نمي‌دانم چرا موضوع را تا به اينجا كشانده‌اند.» صادقي در پايان از حل قطعي موضوع اين شكايت در آينده نزديك هم گفته است: «اين موضوع ساده‌اي است و قطعا حل خواهد شد؛ هنوز نه حكمي به ما داده شده و نه حرفي در اين خصوص به ما زده‌اند. من قطعا به آقاي اردلان سرفراز توضيح خواهم داد كه در خانه نشسته‌ بودم و يك قطعه را در حد 4 بيت با گيتار خواندم و يك نفر هم فايل صوتي در حين اين كار را ضبط كرد. ضمن اينكه اين كار متعلق به مردم است و مردم دوست دارند اين قطعه «سوغاتي» را با صداي من يا هر كس ديگري بشنوند. همچنين اين كار به صورت حرفه‌اي تنظيم و ركورد نشده است. مساله مهم‌تر اينكه من از اين كار كسب درآمد نكرده‌ام و كاملا يك فايل صوتي ساده بوده است و اصلا در ايران به صورت رسمي براي كسب درآمد نمي‌توان آن را اجرا كرد.» مسعود دهقان، تهيه‌كننده و مدير برنامه‌هاي سينا سرلك هم چهره ديگري بود كه روز گذشته به چنين خبري واكنش نشان داد. او در متني با اشاره به اقامت موقت اين خواننده در خارج از كشور نوشت: «ما از اين طرح شكايت و برگزاري دادگاه بي‌اطلاع بوديم و امروز از طريق رسانه‌ها در جريان حكم صادرشده قرار گرفتيم. اين حكم دادگاه غيابي بوده و قابل تجديدنظرخواهي است و در اسرع وقت از طريق وكيل سينا سرلك به آن اعتراض خواهيم كرد. » علي لهراسبي هم در اظهارنظر كوتاهي اعلام كرد تازه متوجه اين موضوع شده و بعدا درباره آن صحبت خواهد كرد.
اما جدا از سرنوشت اين يك پرونده، اينكه در ايران پاي رعايت قانون حمايت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان به حوزه موسيقي هم باز شده در نوع خود اتفاق خوشايندي است. بر اساس ماده ٣ اين قانون، حقوق پديدآورنده شامل حق انحصاري نشر، پخش، عرضه، اجراي اثر و حق بهره‌برداري مادي و معنوي از نام و اثر متعلق به پديدآورنده است. اين قانون به طور خلاصه به كپي‌رايت اشاره دارد و اينكه صاحب اثر تصميم مي‌گيرد اثر او چگونه، كجا، كي و از سوي چه كسي استفاده شود و در نهايت هر گونه نقضي در هر كدام از اين بندها از مصاديق بارز نقض كپي‌رايت است. همين قانون و رعايت آن پيش از اين مورد بحث بسياري از آهنگسازان و خوانندگان ايراني مبني بر پخش بدون اجازه آثارشان از رسانه ملي بود و حالا با اين شرايط اهالي موسيقي هم مي‌توانند به قانوني بودن اعتراضات‌شان درباره پخش بدون اجازه آثارشان از اين رسانه اميدوار باشند. اين اميدواري موضوعي است كه پيش از اين در حوزه سينما هم ايجاد شده و با تشكيل شوراي داوري در خانه سينما در چند مورد نيز به نتيجه رسيده است. اما بخشي از مشكلات در اين زمينه هم به عدم رعايت كپي‌رايت در ايران خلاصه مي‌شود؛ موضوعي كه در طول اين سال‌ها در حوزه نشر جدي‌تر از ديگر حوزه‌هاي فرهنگ و هنر دنبال مي‌شود و با تلاش‌هاي ارشاد در دولت يازدهم براي پيوستن به كپي‌رايت اميدواري‌هاي اهالي اين حوزه بيشتر از بقيه است.