از مطالبات زنان سكولار تا اولتيماتوم امام

«زنان و دولت، پس از انقلاب» كتاب ساده و شسته‌رفته‌اي است كه هدفش شناخت و تحليل چرايي و تداوم نابرابري ميان زنان و مردان در جامعه ايران است. كتاب حال و هواي يك پايان‌نامه دانشگاهي را دارد و مفروض اساسي‌اش اين است كه دولت‌ يكي از تاثيرگذارترين نهادها بر وضعيت زنان است. نويسنده كتاب، با مراجعه به مطبوعات و منشورات مرتبط با زنان در دوران پس از انقلاب، مسائل زنان در جامعه ايران را بررسي كند. نويسنده در هر فصل، ابتدا به اقدامات دولت و مجلس در مورد زنان پرداخته و سپس مواضع نشريات و تشكل‌هاي غيردولتي زنان را واكاويده است. فصل اول سه سال نخست انقلاب را شامل مي‌شود. فصل‌ دوم كتاب به دوره زماني 1360 تا 1368 مي‌پردازد، فصل سوم به سال‌هاي 68 تا 76، فصل چهارم به سال‌هاي 76 تا 84 و فصل پنجم نيز دوره نخست رياست‌جمهوري محمود احمدي‌نژاد را شامل مي‌شود. در فصل نخست كتاب، موضوع حجاب مطرح شده و پرستو سرمدي گزارش مي‌دهد كه اولين‌بار روزنامه كيهان در 16 اسفند 1357، در صفحه اول تيتر «امام خميني: زن‌ها بايد با حجاب به وزارت‌خانه‌ها بروند» را منتشر كرد. به نوشته كيهان، امام خميني در واكنش به بي‌حجابي زنان در ادارات، از دولت خواسته بود انقلابي عمل كند: «اين را مي‌گويم كه به دولت برسد، آن‌طوري كه براي من نقل مي‌كنند، باز همان صورت طاغوت را دارد. در وزارتخانه اسلامي نبايد معصيت بشود. در وزارتخانه‌هاي اسلامي نبايد زن‌هاي لخت بيايند. زن‌ها بروند اما باحجاب باشند. مانعي ندارد بروند كار كنند ليكن با حجاب شرعي باشند، در حفظ جهات شرعي باشند.»  كيهان در هفدهم اسفند ماه 1357، مصاحبه‌اي با حجه‌الاسلام اشراقي منتشر كرد. داماد امام خميني در اين مصاحبه گفته بود: «بايد طبق نظر مبارك امام، حجاب اسلامي در سطح كشور توسط خانم‌ها با اشتياق اجرا شود... در مورد اقليت‌هاي مذهبي هم هميشه نظر مبارك امام اين بوده كه آنها از هر حيث مورد احترام و حمايت باشند. اما اگر خانم‌هاي اقليت مذهبي هم رعايت حجاب اسلامي را بكنند چه بهتر. » پرستو سرمدي مي‌نويسد: «با مطالعه روزنامه‌ها و نشريات چند سال ابتدايي پيروزي انقلاب مي‌توان روند تدريجي اسلامي شدن فضاي جامعه را مشاهده كرد. به تدريج در عكس‌هاي منتشر شده در روزنامه‌ها ديده مي‌شود كه زناني كه در مقاطع مختلف انقلاب در تظاهرات شركت مي‌كنند، با حجاب چادر يا روسري  حضور يافته‌اند. در حالي كه پيش از آن، به خصوص پيش از پيروزي انقلاب، زنان بي‌حجاب و باحجاب با هم در تظاهرات حضور داشتند.» در حالي كه پاره‌اي از زنان سكولار همچنان در برابر مطالبه رعايت حجاب مقاومت مي‌كردند، امام خميني در تير ماه 1359، بار ديگر شديدا از دولت انتقاد كردند كه چرا هنوز نشانه‌هاي شاهنشاهي را در ادارات دولتي از بين نبرده است. مطابق بازخواني پرستو سرمدي از مطبوعات آن زمان، امام به دولت بني‌صدر 10 روز فرصت دادند تا ادارات را اسلامي كنند. پس از اولتيماتوم امام، از صبح شنبه 14 تير ماه 1359، ورود زنان بي‌حجاب به ادارات دولتي ممنوع شد. سرمدي مي‌نويسد: «البته {در آن زمان} هنوز لباس فرم يا آنچه بعدها به نام مانتو مشهور شد، رسميت نداشت بلكه زنان موظف بودند لباس آستين بلند و پوشيده بپوشند و روسري نيز سر كنند.» در ماه رمضان سال 1360 نيز نماينده دادستان انقلاب در دادگاه مبارزه با منكرات، اماكن عمومي را موظف كرد كه تابلويي در معرض ديد مشتريان خود قرار دهند با اين جمله: «به دستور دادگاه مبارزه با منكرات، از پذيرفتن ميهمانان و مشترياني كه رعايت ظواهر اسلامي را نمي‌كنند معذوريم.» با اين حال، تا سال 1363 هيچ قانوني در مجلس شوراي اسلامي در زمينه رعايت حجاب تصويب نشد. در سال 63، با تصويب قانون مجازات اسلامي در مجلس، حكم 74 ضربه شلاق براي فرد بي‌حجاب تعيين شد و رعايت حجاب، كه از سال 1360عملا ضروري شده بود، قانونا نيز
ضروري شد.