حد دخالت دولت در بازار ارز
زهرا كريمي
افزايش قيمت ارز آن هم به اين شكل كه امكان هر پيش‌بيني از آينده بازار را ناممكن كرده است، آسيبي جدي به توليد و اقتصاد كشور خواهد زد. در اين وضعيت دولت بايد با دخالت در بازار در مقابل اين روند افزايشي بايستد. با اين همه به نظر مي‌رسد علي‌رغم بهبود افزايش درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت، اسكناس كافي براي سرازير شدن به بازار وجود ندارد و شايد اين دليل اصلي عدم دخالت فعالانه دولت در بازار ارز باشد.
اين روزهاي كشور مشابه روزهاي آغازین دهه 1390 شده است. آن زمان در حالي‌كه فشارهاي بين‌المللي بر دولت افزايش يافته بود، ناگهان بازار ارز به يكي از جذاب‌ترين بازارها تبديل شد و منابع مالی به بازار ارز سرازیر گردید و دولت براي كنترل قيمت ارز مجبور شد تا بخش بزرگی از ذخاير ارزي را به بازار سرازير كند ولي نهايتا موفق نشد تا در مقابل سيل افزايش تقاضا بايستد و نهایتا قیمت ارز جهش کرد. ولی در حال حاضر صادرات نفت وضعیت مناسبی دارد و قیمت جهانی نفت هم روند صعودی به خود گرفته در حالی که در سال 91 تحریم های شدید علیه ایران آغاز گردید و درآمدهای نفتی به شدت سقوط کرد. ولی گرایش بسياري از مردم که علاقمندند با خرید ارز از دارايي خود محافظت كنند، مشابهت این روزها با سال 1391 است. در ماه گذشته هيچ بازاري به اندازه بازار ارز براي سرمايه‌گذاران سود ايجاد نكرده است. به همین جهت ممکن است مانند آهنربایی قوی منابع مالی را به سوی خود جلب کند.
افزايش قيمت ارز اگر به شكل تدريجي و با برنامه انجام شود شايد بتواند به بهبود وضعيت صادراتي كشور منجر شود، اما هنگامي‌كه ارز جهش می کند، تولید و صادرات نیز آسیب مي‌بينند. اين طور نيست كه مثلا يك صادر كننده فرش، در مواجهه با جهش قیمت ارز، ممکن است به افزايش صادرات هرچه بیشتر فرش اقدام نکند و حداقل بخشی از منابع مالی خود را به فعالیت های سوداگرانه در بازار ارز تخصیص دهد. به همین ترتیب قسمتی از منابع مالی از بخشهای تولیدی و صادراتی ممکن است به بازار ارز کوچ کنند.
اگر دولت حجم قابل توجهی ارز به بازار وارد نکند، اين وضعيت افزايشي ادامه خواهد يافت. هر چند در سال‌هاي گذشته با افزايش فروش نفت وضعيت ارزي دولت بهتر شده اما نبايد فراموش كرد تمام پول نفت به شكل اسكناس دلار و یورو و... وارد كشور نمي‌شود و بخش مهمی از درآمد حاصل از فروش نفت در حساب های بانکی نگهداری مي‌شود. اما در بازار ارز ايران تقريبا تمام مشتريان ارز به دنبال اسكناس هستند چرا كه با توجه به تداوم مشکلات در روابط بانكي ایران با ديگر كشورها، اعتبارات ارزي كارايي چنداني در ايران ندارد.
قطعا دولت با تمام توان خود تلاش میكند تا روند افزايش قيمت ارز را متوقف كند. کاهش تنش های داخلی و بین المللی نیز در ایجاد آرامش در بازار ارز بسیار موثر است. زیرا عدم اطمینان نسبت به آینده ی اقتصاد کشور گرایش به خرید ارز را تقویت می کند ؛ و بالعکس آرامش و ثبات و ایجاد چشم اندازی مثبت و روشن نسبت به آینده، مردم را از تلاش برای تبدیل پس اندازهای خود به ارز منصرف می نماید. همان گونه که در سال 1392 با انتخاب روحانی به ریاست جمهوری بازار ارز ثبات یافت چون مردم احساس کردند که آینده روشن خواهد بود.
مسئله دیگر ارائه تحلیل های صحیح از تحولات اقتصادی، علل و پیامدهای آن است. در سال 2008 در پی بروز بحران مالی در جهان، آثار این بحران به اکثر کشورهای جهان از جمله امارات متحده عربی سرایت کرد. ولی دولت این کشور تلاش کرد که از انتشار اخبار نگران کننده جلوگیری کند. به همین جهت رسما به رسانه‌ها اعلام شد اگر روزنامه‌اي در مورد مشكلات اقتصادي بنويسد و به تشويش اذهان عمومي بپردازد ده هزار دلار جريمه می شود. درواقع دولت امارات سعي كرد آرامش خبري ايجاد كند اما اين آرامش دستوري مانع از سقوط بازار بورس این کشور نشد. نگراني نسبت به آینده ، هجوم به بازارهاي مطمئن را افزايش مي‌دهد و در حال حاضر بازار ارز جذاب‌ترين بازارها است، درنتيجه بايد دولت هر چه سريع‌تر دخالت كند و با توضیح دقیق و صحیح علل افزایش قیمت ارز و اقداماتی که انجام می دهد، آرامش را به بازار ارز بازگرداند. همکاری و تفاهم میان قوای سه گانه و نهادهای تصمیم ساز کشور برای کاهش تنش های داخلی و بین المللی نیز در ایجاد اطمینان نسبت به آینده ی اقتصادی ایران و ترسیم چشم اندازی امیدبخش برای کنشگران اقتصادی ضروری است.