جدال موافقان و مخالفان بر سر ماندن يا رفتن تلگرام بعد از اينكه تقريبا تمام 13روز تعطيلات نوروزي داغ بود، حالا در نخستين روزها پس از اين تعطيلات نيز ادامه دارد. جالب آنكه ادامه مباحث مربوط به فيلترينگ تلگرام كه اين روزها به ديد و بازديدها و عيدديدني‌هاي نوروزي هم راه يافته بود، حالا در ديدار عيدانه رييس‌جمهور با جمعي از وزرا، استانداران و مديران اجرايي نيز نمود يافته و به عنوان مهم‌ترين موضوع مطرح شده در اين جلسه، به تيتر رسانه‌ها از سخنان عيدانه روحاني تبديل شده است. آنجا كه پايگاه اطلاع‌رساني رياست‌جمهوري تا بسياري از خبرگزاري‌ها به اين موضوع پرداخته و درحالي كه اصولگرايان بيشتر روي بخشي از سخنان رييس‌جمهور درمورد لزوم رفع انحصار در استفاده از تلگرام مانور دادند، اصلاح‌طلبان تاكيد ويژه حسن روحاني بر اينكه اين رفع انحصار لزوما به‌معناي فيلترينگ تلگرام نيست را تيتر كردند؛ اشل و الگويي كوچك از بحثي اساسي كه اين روزها، به موضوع اصلي رسانه‌ها و افكار عمومي بدل شده، ناظر بر دو نوع نگاه متفاوت به موضوعي مشترك!
حسن روحاني، رييس‌جمهوري البته به‌جز اين يك جمله، به مسائل ديگري نيز پرداخت. او مردم را ولي‌نعمت مسوولان و عامل اصلي امنيت و وحدت جامعه دانست و با تاكيد بر اينكه همه تلاش‌ها بايد در راستاي خدمت به مردم و ايجاد فضايي امن‌تر و توام با آرامش و آسايش بيشتر براي آنان باشد، گفت: خواست مردم از دولتي كه به آن راي داده‌اند، تلاش بيشتر براي تقويت رفاه و امنيت است. روحاني همچنين گام برداشتن در مسير گسترش بيشتر دسترسي به فضاي ارتباطي، اطلاعات و قدرت انتخاب مردم را ضروري خواند و تاكيد كرد: داشتن پيام‌رسان‌هاي ايراني، توانمند، امن و ارزان كه بتوانند مشكل و نيازهاي مردم را حل كنند، بي‌ترديد باعث افتخار همگان خواهد بود و هدف از ايجاد و تقويت نرم‌افزارها و پيام‌رسان‌هاي داخلي، فيلتر يا مسدود كردن دسترسي‌ها نبايد باشد، بلكه بايد با هدف رفع انحصار در پيام‌رسان‌ها انجام شود. رييس‌جمهوري، آموزش استفاده بهينه از فضاي مجازي و تدوين محتواي مناسب و خوب براي انتشار در اين فضا را نيز ضروري خواند و گفت: فضاي مجازي خوب با توليد محتواي خوب، جذاب و مفيد و نه صرفا با انحصار و محدود كردن آن، تامين خواهد شد.
همزمان در خبري كوتاه كه در سايت جماران منتشر شد، به بخشي ديگر از سخنان رييس‌جمهوري در ديدارهاي ديروز اشاره شد. بر پايه اين خبر روحاني گفته است: بناي نظام بر رفع انحصار از فضاي پيام‌رسان‌ها بوده است، نه فيلتر و بستن فضاي مجازي. كام مردم را با اينگونه حرف‌ها تلخ نكنيد، در فضاي بحران بيكاري، تيشه به ريشه اشتغال نزنيد.
در اين ميان اما شايد نكته‌اي كه درحاشيه بحث ماندن يا رفتن تلگرام، بر اهميت موضوع افزود، تاكيدي بود كه از ابتداي سال جاري بر حمايت از كالاي ايراني صورت گرفت و پس از تبديل شدن اين بحث اساسيِ فرهنگي- اقتصادي به شعار و رويكرد اصلي سال 97 ازسوي مقام معظم رهبري، توسط دولت و ساير نهادها نيز در قالب بخشنامه‌هاي قانوني، به الگويي براي اجراي اين فرهنگِ اقتصادي مجهز شد.
همزمان با اين مباحث بود كه جدال موافقان و مخالفان تلگرام بيش از پيش رنگ و بوي سياسي به خود گرفت. تا آنجا كه مخالفان با اتكا به شعار سال، استفاده از اين پيام‌رسان خارجي را در مغايرت با اين سياست اصولي در فرهنگِ اقتصادي كشور ارزيابي كرده و اتفاقا همين بحث منجر به آن شد كه موافقان ضمن ارايه استدلال‌هاي خود در توجيه امكان استفاده همزمان از تلگرام و پيام‌رسان‌هاي امن و قدرتمند داخلي، تحليلي دقيق‌تر از شعار سال نيز ارايه كرده و به اين اعتبار تاكيد كردند كه حمايت از كالاي داخلي، لزوما به معناي سلب استفاده از كالاي خارجي نيست و فراتر از آن، اساسا اين حمايت و رويكرد ملي در اقتصاد، بدون ايجاد امكان رقابت براي محصولات داخلي با نمونه‌هاي خارجي ميسر نخواهد بود. آنچنان كه ازقضا هنگامي محصولات داخلي مورد پذيرش و مقبوليت عمومي قرار مي‌گيرند كه در رقابتي واقعي با رقباي خارجي، مشتري ايراني را متقاعد به استفاده از نمونه داخلي كنند تا آنچنان كه رييس‌جمهور درباره استفاده از پيام‌رسان داخلي گفته است، ايرانيان با افتخار از اين محصولات با كيفيت داخلي استفاده كنند.
همانطور كه در بحث شعارسال نيز تاكيد ويژه رييس‌جمهور بر آن بود كه هنگامي مي‌توان از مشتري ايراني انتظار داشت كه با تعصب كالاي وطني را به نمونه بيگانه ترجيح دهد كه كيفيت اين نمونه داخلي با آن ورژن خارجي قابل رقابت باشد. نيز همانطور كه روحاني روز گذشته در انتهاي سخنانش درجمع ميهمانان نوروزي، بر تعامل سازنده با همسايگان و جهان به عنوان يكي از سياست‌هاي اصولي جمهوري اسلامي ايران تاكيد كرد و گفت: با تعامل با همسايگان و جهان، بي‌ترديد منافع و سود بيشتري عايد كشور مي‌شود و اين سياست به‌ويژه در سال حمايت از توليد كالاي ايراني، بيش از پيش پيگيري خواهد شد.
صحبت‌هاي روز گذشته رييس‌جمهور اما درحالي عمدتا به مسائل مربوط به فيلترينگ يا ادامه فعاليت تلگرام اختصاص يافت كه مستند به عكس‌هاي خبري منتشر شده از ديدارهاي نوروزي صبح ديروز روحاني، چندنفر از مسوولان ارشد تصميم‌گير در مباحث مربوط به فضاي مجازي ازجمله اين ميهمانان بودند كه در اين ميان، محمدجواد آذري‌جهرمي، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات و ابوالحسن فيروزآبادي، دبير شوراي عالي فضاي مجازي از جمله چهره‌هاي برجسته اين جمع بودند و نكته حائز اهميت آنكه فيروزآبادي ساعتي پس از اتمام جلسه در اظهارنظري مفصل به بيان نكاتي درباره موضوع جنجالي ماندن يا رفتن تلگرام پرداخت.
هشدارهاي اقتصادي فيروزآبادي درباره تلگرام
فيروزآبادي با اشاره به انحصار پيام‌رسان تلگرام در ايران تاكيد كرد: خروج از اين انحصار دستور رييس‌جمهور است و هم در جلسه‌اي كه پيش ايشان بوديم، بحث خروج از انحصار در پيام‌رسان‌ها را مطرح كردند، هرچند به‌طور مشخص نامي از تلگرام نبردند اما فقط تلگرام در ايران انحصار دارد. دبير شوراي عالي فضاي مجازي كه باتوجه به اظهارات روزگذشته و روزهاي گذشته‌اش در صف موافقان فيلترينگ تلگرام قرار مي‌گيرد، با اشاره به اقدام شركت‌هاي بزرگ همچون آمازون و اوبر در ورود به اقتصادهاي كشورهاي مختلف بدون درنظر گرفتن منافع آن كشورها گفت: اين شركت‌ها تا به حال با موانعي براي جابه‌جايي پول مواجه بودند اما تلگرام جديدا مبادرت به ايجاد ارز رمزگذاري شده‌اي كرده كه با سرعت جابه‌جا مي‌شوند تا فضاي اقتصادي دنيا را براي مداخله عظيم آماده كنند.
وي اتفاق پيش‌رو را به استعماري نوين تشبيه كرد و يادآور شد: در اين شرايط همه دنيا را در ايده‌ال خود به كارگران شركت‌هاي بزرگ تبديل مي‌كنند؛ بنابراين اين موضوع را در شوراي عالي فضاي مجازي با همكاري بانك مركزي و نهادهاي پولي بررسي مي‌كنيم.
او ادامه داد: با اين شرايط تلگرام مي‌خواهد در كشور ما تبديل به شركت بيمه، آژانس املاك و... شود و معاملات را بين دو طرف مستقل از اينكه قانوني يا غيرقانوني است يا استانداردهاي لازم را دارد كاملا مستقل از هرگونه نظارتي دنبال كند. وي افزود: ما اين را جسارتي به فضاي اقتصادي كشور مي‌دانيم و اين نگراني را ايجاد كرده كه يك‌باره با معضلاتي همچون تضعيف پول ملي و خلق پولي كه ناشي از توليد كالا و صادرات نيست مواجه شويم، پولي كه در شبكه جابه‌جا مي‌شود و هرچه در آن خرج مي‌شود، معادل آن دارايي از كشور خارج مي‌شود. به اعتقاد فيروزآبادي، تلگرام در حال تبديل شدن به شركت هرمي مجازي است، با اين تفاوت كه شركت‌هاي هرمي با چندصد هزار نفر فعاليت غيرقانوني خود را ادامه مي‌دادند اما در تلگرام چندين ميليون نفر فعال هستند و اگر هشدارهاي لازم را ندهيم و با مديران آن ارتباط نگيريم، مي‌تواند ضررهاي زيادي به‌بار بياورد.
دبير شوراي عالي فضاي مجازي همچنين با اشاره به اينكه تكنولوژي‌ها عمر محدودي دارند و تكنولوژي پردازش پيشرفته در حال جايگزيني تكنولوژي‌هاي جديد است، گفت: پيش‌بيني مي‌كنيم كه اين پول‌ها عمر 10 ساله دارند و در اين مدت چيزي حدود 50 ميليارد دلار از كشور خارج مي‌شود اما اگر ظرف يك شب ارزش اين پول‌ها از بين برود، مردم معترض خواهند شد كه چرا نظارتي بر آن وجود نداشت. وي افزود: در سند چند صفحه‌اي كه تلگرام منتشر كرد يكي از بندهايش برعهده گرفتن كل تبليغات هدفدار كشور است كه رقمي حدود 7 هزار ميليارد تومان در بازار ايران برآورد شده كه مي‌خواهد بدون مشاركت بخش خصوصي آن را به دست بياورد. همان مدلي كه گوگل امروز در ايران پياده كرده و بررسي‌ها نشان مي‌دهد روزي يك ميليارد تومان از شركت‌هاي ايراني تبليغ مي‌گيرد كه درسال 400 ميليارد تومان مي‌شود و باتوجه به فراگيري تلگرام عددي كه گفته شد دور از دسترس نيست. فيروزآبادي همچنين تاكيد كرد: شوراي عالي فضاي مجازي بطور جدي موضوع تلگرام را بررسي مي‌كند و با رصد تحولات جديد اينكه چه اقداماتي بايد شكل بگيرد تصميم‌گيري خواهد شد و در زمان مناسب اعلام خواهيم كرد. مرجع تصميم‌گيري درباره تلگرام شوراي عالي فضاي مجازي است كه رياست آن برعهده رييس‌جمهور است.
تاكيد سياوشي بر عدم ارتباط فيلترينگ تلگرام و وظايف شوراي عالي فضاي مجازي
اين سخنان اما بلافاصله با واكنش طيبه سياوشي، يكي از نمايندگان مجلس كه برخلاف فيروزآبادي در صف مخالفان فيلترينگ تلگرام ايستاده، قرار گرفت. اين عضو اصلاح‌طلب كميسيون فرهنگي مجلس درباره تصميم احتمالي شوراي عالي فضاي مجازي براي فيلتر تلگرام گفت: درباره شايعه فيلتر تلگرام از وزير ارتباطات سوال كردم كه ايشان گفت «احتمالش وجود دارد اما من به‌شدت با فيلتر به عنوان تنها راهكار مخالفم» كه البته معتقدم بقيه مسوولان هم بايد موضع خود را اعلام كنند. نماينده مردم تهران در مجلس با بيان اينكه در حال حاضر اكثريت مجلس دهم با فيلترينگ تلگرام و محدود كردن آزادي بيان مخالف است، تاكيد كرد: بحث شايعه فيلتر تلگرام پس از ناآرامي‌ها بارها مطرح شده است. ولي نمي‌دانم شايعه آخر در كجا مطرح شد؛ اما آنچه مسلم است اينكه از طريق شوراي عالي فضاي مجازي مطلبي اعلام نشده، چراكه اساسا اين موضوع از وظايف اين شورا نيست. وي تصريح كرد: شوراي عالي فضاي مجازي وظايفي مانند نظارت را برعهده دارد اما فيلترينگ در حيطه اختيارات و جزو وظايف آن نيست.
بحث درباره ماندن يا رفتن تلگرام هنوز به انتهاي راه نرسيده و در اين ميان، به نظر مي‌رسد فارغ از اينكه حرف كدام طرف بحث به كرسي مي‌نشيند، نه استفاده از تلگرام و ديگر شؤون فضاي مجازي بدون فرهنگ‌سازي اصولي و بومي ممكن است و نه استفاده از پيام‌رسان‌هاي داخلي بدون اين فرهنگ‌سازي محقق خواهد شد. آنچه مسلم است دو طرف بحث به همان خوبي كه مي‌دانند فيلترينگ در فضاي مجازي به‌راحتي ممكن است، نيز مي‌دانند عبور از سد اين فيلترها نيز براي كاربران آسان خواهد بود و شايد به همين دليل باشد كه وزير ارتباطات آنچنان كه سياوشي از وي نقل قول كرده، به اين صراحت مخالفت خود را با فيلترينگ تلگرام عنوان مي‌كند.
طيبه سياوشي: درباره شايعه فيلتر تلگرام از وزير ارتباطات سوال كردم كه ايشان گفت «احتمالش وجود دارد اما من به‌شدت با فيلتر به عنوان تنها راهكار مخالفم»
فيروزآبادي: شوراي عالي فضاي مجازي به طور جدي موضوع تلگرام را بررسي مي‌كند و با رصد تحولات جديد اينكه چه اقداماتي بايد شكل بگيرد تصميم‌گيري خواهد شد و در زمان مناسب اعلام خواهيم كرد. مرجع تصميم‌گيري درباره تلگرام شوراي عالي فضاي مجازي است كه رياست آن برعهده رييس‌جمهور است.
حسن روحاني: خواست مردم از دولتي كه به آن راي داده‌اند، تلاش بيشتر براي تقويت رفاه و امنيت است.