امانوئل ماكرون يك سال
بعد از ورود به اليزه
چه وضعي دارد: اصلاحات در فرانسه اصلاح‌ناپذير
شهاب شهسواري
امروز اولين سالگرد پيروزي امانوئل ماكرون در انتخابات فرانسه است؛ جوان 39 ساله‌اي كه بدون حمايت احزاب جريان اصلي فرانسه توانست در شرايطي كه پاريس زير سايه وحشت از روي كار آمدن راست افراطي قرار گرفته بود، وارد كاخ اليزه شود. حال بعد از يك سال رياست‌جمهوري در يكي از مهم‌ترين پايتخت‌هاي اروپا، اين سوال وجود دارد كه اين چهره جديد تا چه اندازه در عملكرد خود موفق بود و آيا دورنمايي براي موفقيت‌هاي بعدي او وجود دارد يا مانند سلفش فرانسوا اولاند، نهايتا بعد از يك دوره رياست‌جمهوري مجبور به كناره‌گيري از سياست مي‌شود. طي يك سال گذشته، ماكرون با علاقه‌اش به تشريفات، ديدارهاي رسمي پر‌زرق‌و‌برق با قدرتمندترين رهبران جهان و مانورهاي ديپلماتيك در افكار عمومي جهاني به يك ستاره سياسي بدل شده است كه توان گفت‌وگو و جلب‌نظر همتايان قدرتمندش را در سطح بين‌المللي دارد، اما آيا شرايط در داخل فرانسه نيز براي او به همين اندازه روشن است و آيا حزب تازه تاسيس او، «جمهوري، به پيش» مي‌تواند جاي جناح‌هاي سنتي فرانسه را در راس سياست بگيرد؟ به گزارش پايگاه خبري ان‌بي‌سي، تحليلگران معتقدند كه ماكرون لزوما در شرايطي نيست كه گرفتار سرنوشت فرانسوا اولاند شود. آنتونيو باروسو، مشاور سياسي انديشكده تنئو اينتليجنس، به ان‌بي‌سي مي‌گويد: «شرايط اين دو رييس‌جمهور را نمي‌توان با هم مقايسه كرد. اولاند كشوري را به ميراث برده بود كه تحت تاثير بحران جهاني اقتصاد قرار داشت، اما ماكرون در شرايطي سكان امور را در دست گرفت كه بيش از يك سال از ركود گذشته بود و كشور در شرايط رشد اقتصادي قرار داشت.»ماكرون جوان سابقه طولاني در سياست نداشت، او بعد از يك دوره مديريت بانكي و يك دوره كوتاه وزارت اقتصاد، توانست در اولين تلاشش براي رسيدن به يك كرسي انتخابي، به بالاترين مقام اجرايي فرانسه برسد. شعار محوري او اصلاحات گسترده سياسي در كشوري بود كه براي دهه‌هاي متوالي تحت رهبري دو حزب جريان اصلي راست و چپ اداره شده بود. ماكرون درست از همان روزهاي اول ورودش به اليزه، يك حزب ميانه‌روي جديد، با نام «جمهوري، به پيش» تاسيس كرد، كه طي 12 ماه گذشته توانسته در تمام انتخابات فرانسه، موفق باشد و اكثريت نسبي را در پارلمان براي جريان سياسي نزديك ماكرون كسب كند. رهبر تازه فرانسه كه از قبل از انتخابات تاكيد كرده‌بود يك سال اول حضورش در اين مقام بسيار «حساس» است، طي 12 ماه گذشته چندين مصوبه تازه براي اصلاحات اقتصادي در فرانسه تصويب كرده است، اصلاحاتي كه از نظر او براي ايجاد چابكي و رقابت‌پذيري بيشتر اقتصاد فرانسه در جهان امروز الزامي است. اما اصلاحات او با بازخورد مثبتي از سوي جامعه مواجه نشده است. جروم فوركه، از مديران موسسه افكارسنجي Ifop مي‌گويد: «او توانست ماليات بر ثروت را حذف كند، شرايط براي اخراج كارگران از سوي كارفرما را ساده‌تر كند و حالا هم تصميم دارد تا قانون شرايط ويژه كارگران راه‌آهن را تغيير دهد. تا پيش از ماكرون همه دولت‌هاي فرانسه تلاش مي‌كردند تا از زير بار اين مسائل بسيار حساسيت‌برانگيز شانه خالي كنند. برخي از اين اقدام‌ها كاملا با مخالفت جامعه مواجه شده است. تقريبا 60 درصد از جمعيت فرانسه كاملا با حذف ماليات بر ثروت و اصلاح قانون كار مخالفند.»آنچه از سوي گروهي از تحليلگران در مورد يك سال اول رياست‌جمهوري امانوئل ماكرون بسيار قابل توجه به نظر مي‌رسد، توانايي او در اجراي سريع وعده‌هاي انتخاباتي‌اش در كشوري است كه از سوي بسياري غيرقابل‌اصلاح تلقي مي‌شد. فرانسوا اولاند، رييس‌جمهور سوسياليست پيشين كه اولين شغل دولتي ماكرون را سال 2014 در مقام وزارت اقتصاد به او داد، تلاش مي‌كرد تا اصلاحاتي در بازار كار فرانسه ايجاد كند، اما شدت اعتراض‌ها و بازخورد اجتماعي تلاش‌هاي او آنچنان شديد بود كه در برابر خشم اجتماعي و عظمت اعتراض‌ها مجبور شد تا اصلاحاتي بسيار نرم‌تر و با ابعادي كوچك‌تر از آنچه را در نظر داشت عملي كند. اما ماكرون توانسته تاكنون افكار عمومي را براي اصلاحاتش قانع كند، هر چند او هم با بازخورد خشمگين جامعه كارگران فرانسوي مواجه شده است. هدف ماكرون اين است كه راه‌آهن فرانسه را در اروپا رقابت‌پذيرتر كند و راهي براي كاهش بدهي 64 ميليارد دلاري راه‌آهن فرانسه پيدا كند. از ابتداي ماه آوريل تاكنون، كارگران راه‌آهن فرانسه به صورت مستمر هفته‌اي دو روز اعتصاب كرده‌اند تا با تلاش دولت براي سلب امتيازهايي مانند قرارداد دايمي، بازنشستگي پيش از موعد و بليت مجاني سفر ريلي، مقابله كنند. مي‌توان گفت حتي در بين قشر دانشجويان هم با استانداردهاي فرانسوي، واكنش‌ها و بازخوردها به تلاش‌هاي ماكرون براي اصلاحات، ولرم و معتدل بود. ماكرون تلاش مي‌كند تا آزادي عمل بيشتري به دانشگاه‌ها براي پذيرش دانشجويان بدهد و نظام برابري‌خواه كنوني را تغيير دهد. هر‌چند دانشجويان تعدادي از دانشگاه‌ها را در اعتراض به اين اصلاحات تصرف كردند، اما حجم اعتراض‌ها و راهپيمايي‌ها نسبت به اصلاحات مشابه در دوره‌هاي قبلي بسيار كمتر بود. آنتونيو باروسو مي‌گويد: «ماكرون به اين دليل كه در دوران كارزار انتخاباتي‌اش به روشني به راي‌دهندگان گفته‌بود كه چه اصلاحاتي در نظر دارد، اكنون نيز اختيار كافي براي اجراي آنها دارد. در عين حال نبايد فراموش كرد نه‌تنها اكثريت قابل توجه پارلمان را در اختيار دارد، بلكه مخالفان و اپوزيسيون او نيز دچار چنددستگي و اختلاف هستند.»
رييس‌جمهور ثروتمندان
اما به نظر مي‌رسد هر روز كه از انتخابات سال گذشته دورتر مي‌شويم، شرايط براي امانوئل ماكرون نيز سخت‌تر مي‌شود. به ويژه وقتي گروهي از نمايندگان حزب او در پارلمان، كم‌كم به صداي مخالف اصلاحاتش بدل مي‌شوند. اصلاح قانون مهاجرت كه يك ماه پيش توسط پارلمان تصويب شد، به‌شدت در حزب ماكرون اختلاف ايجاد كرده است، گروهي از نمايندگان آن را خيلي سهل‌انگارانه توصيف مي‌كنند و گروهي ديگر اين اصلاحات را بسيار سختگيرانه مي‌دانند. در‌عين‌حال تلاش رييس‌جمهور براي كاهش توان مخالفان در پارلمان براي جلوگيري از تصويب اصلاحات او با لايحه محدوديت در تعداد الحاقيات به لوايح، با انتقادهاي تندي از درون پارلمان مواجه شد.
ماكرون با تلاش‌هايش براي حذف ماليات بر ثروت، برچسب «رييس‌جمهور ثروتمندان» را به جان خريد، وقتي كه يكي از مشاورانش به رسانه‌ها خبر داد كه رييس‌جمهور قصد ندارد در نشست خبري سنتي روز باستيل شركت كند به اين دليل كه «تفكراتش خيلي پيچيده‌تر از آن است كه روزنامه‌نگاران بفهمند»، لقب «متكبر» روي رييس‌جمهور چسبيد و زماني كه مخالفان اصلاحات قانون كار را «تنبل» و «آدم‌هايي كه هيچ نيستند» ناميد، چپ‌هاي فرانسه او را «بي‌ادب» توصيف كردند. جروم فوركه معتقد است: «اين روزها نارضايتي از ماكرون در بين طبقه كارگر و طبقه متوسط بسيار فراگير است، چرا كه تصور مي‌كنند، آنچه ماكرون انجام مي‌دهد براي آنها منفعتي در برندارد.» بر اساس نظر‌سنجي موسسه اودكسا، 58 درصد از شهروندان فرانسوي نسبت به سياست‌هاي اقتصادي و بودجه‌اي ماكرون احساس مثبتي ندارند و 80درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند كه اين اصلاحات بيش از هر چيز به نفع كارفرمايان است. به اعتقاد آنتونيو باروسو، در شرايطي كه ماكرون آماده مي‌شود تا اصلاحات خود را به نظام پيچيده بازنشستگي و نظام محبوب سلامت دولتي فرانسه برساند، نارضايتي در بين طبقه متوسط بيش از هر چيز به او ضربه خواهد زد. باروسو مي‌گويد: «استراتژي ماكرون اين است كه همه كارهايي را كه مي‌تواند در طول دو سال و نيم اول رياست‌جمهوري‌اش تمام كند تا براي جلب رضايت در انتخابات بعدي، دو سال و نيم فرصت داشته‌باشد. اما برچسب رييس‌جمهور ثروتمندان، مانع سختي است كه مجبور است از آن عبور كند.»
آنتونيوباروسو ،مشاور سياسي انديشكده تنئو اينتليجنس مي‌گويد: «استراتژي ماكرون اين است كه همه كارهايي را كه مي‌تواند در طول دو سال و نيم اول رياست‌جمهوري‌اش تمام كند تا براي جلب رضايت در انتخابات بعدي، دو سال و نيم فرصت داشته‌باشد. اما برچسب رييس‌جمهور ثروتمندان، مانع سختي است كه مجبور است از آن عبور كند.»