آخرين ميراث ريگان-گورباچف در حال فروپاشي
امريكا از پيمان منع استفاده از موشك‌هاي ميان برد خارج مي‌شود
ميثم سليماني
دونالد ترامپ كه در طول حدود دوسال گذشته تلاش كرده ميراث باراك اوباما را يك به يك از بين ببرد، حالا به نظر مي‌رسد نوبت به ميراث رونالد ريگان رسيده است. رييس‌جمهوري كه نه تنها در ميان جمهوريخواهان بلكه در ميان راي‌دهندگان دموكرات نيز محبوب بود. دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده اعلام كرده كه قصد دارد از يك معاهده سلاح هسته‌اي با روسيه خارج شود. دونالد ترامپ به خبرنگاران گفت كه روسيه قرارداد پيمان هسته‌اي ميان دو كشور ملقب به INF كه در سال 1987 به امضا رسيده را نقض كرده است. به گزارش بي‌بي‌سي اين معاهده راه‌اندازي موشك‌هاي با برد متوسط بين 500 تا 5500كيلومتر را ممنوع اعلام كرده است. دونالد ترامپ عنوان كرد كه اجازه نخواهد داد روسيه با بيرون رفتن از اين معاهده از سلاح‌هايي استفاده كند كه ما مجاز به استفاده از آن نيستيم.
دونالد ترامپ در يك كمپين انتخاباتي در نوادا عنوان كرد كه من نمي‌دانم چرا رييس‌جمهور باراك اوباما در خصوص اين معاهده مذاكره نكرد يا از آن بيرون نيامد، زيرا روسها سال‌هاست كه آن را نقض كرده‌اند. گفتني است در سال 2014 باراك اوباما روسيه را متهم به نقض INF كرد. اين اتفاق زماني رخ داد كه آنها يك موشك كروز زمين به زمين را آزمايش كردند. باراك اوباما عنوان كرد كه رهبران اروپايي به شدت او را تحت فشار قرار دادند تا معاهده را لغو نكند، زيرا آنها معتقد بودند اين اقدام از سوي امريكا مي‌تواند جهان را وارد يك مسابقه تسليحاتي گسترده كند.
يك منبع خبري در وزارت خارجه روسيه به خبرگزاري ريانووستي روسيه گفت: اين اقدام امريكا در راستاي رويايي است كه در آن يك جهان يكپارچه وجود دارد و در آن نيز تنها يك ابرقدرت جهاني حكمراني مي‌كند.
اما سوال اينجاست كه اين پيمان چه اهميتي دارد كه دونالد ترامپ تاكيد بر خروج از آن را دارد. اين معاهده در سال 1987 ميان دو رييس‌جمهور وقت امريكا و شوروي يعني رونالد ريگان و ميخاييل گورباچف به امضا رسيد. اين معاهده بنا بود، اجازه ندهد طرفين از موشك‌هاي ميان برد با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي استفاده كنند. اين تنها قرارداد از زمان جنگ سرد بود كه تا به امروز باقي مانده است. پس از سقوط اتحاد جماهير شوروي در سال 1991 تمام موشك‌هاي ايالات متحده و شوروي تحت چارچوب INF از بين رفت. ايالات متحده اين قرارداد را با روسيه و تعدادي ديگر از كشورهايي كه اين معاهده را دربرمي‌گرفت، حفظ كرد. در حال حاضر روسيه، اوكراين، بلاروس و قزاقستان به‌طور فعال در پيمان INF به همراه امريكا باقي ماندند.
پيمان INF هردو كشور را مجبور مي‌كرد تا انبارهاي خود را از موشك‌هاي بالستيك و كروز زمين به زمين با برد 500 تا 5500 كيلومتر را از بين ببرند. اين پيمان تمام موشك‌هاي هسته‌اي و متعارف را شامل مي‌شد. همچنين امضا‌كنندگان اين پيمان از توليد و آزمايش اين نوع موشك‌ها منع مي‌شدند. اين نخستين توافق از نوع خود براي كاهش ذخاير موشكي هسته‌اي بود. هرچند اين معاهده موجب شد تا موشك‌ها و پرتابگرها از بين بروند اما منجر به از بين رفتن كلاهك‌هاي هسته‌اي نشد.
هنگامي كه اين پيمان در سال 1988 به اجرا درآمد، ايالات‌متحده و اتحاد جماهير شوروي به ترتيب 800 و 1800 موشك و تجهيزات مربوط به پرتاب موشك را از بين بردند. نكته مهم اين معاهده يك رژيم بررسي دقيق در اين معاهده بود كه اجازه مي‌داد بازرسي‌هاي دقيق از مراكز ذخيره اين موشك‌ها به صورت فيزيكي صورت گيرد تا نابودي اين موشك‌ها تاييد شود. هر دو طرف در تابستان سال 1991 ماه‌ها قبل از انحلال اتحاد جماهير شوروي به‌طور كامل سيستم‌هايي كه در معرض اين معاهده قرار داشتند را از بين بردند و در سال 2001 فعاليت بازرسي در محل مطابق با معاهده پايان يافت.
اين معاهده همچنين يك كميسيون ويژه براي تاييد فرآيند اجراي معاهده ايجاد كرد تا مقررات مطابق اين معاهده اجرايي شود. اين نشست تاكنون 32 بار برگزار شده كه جلسات آخر آن در نوامبر 2016 و دسامبر 2017 صورت گرفت. در سال‌هاي اخير هر دو كشور امريكا و روسيه مدعي شده‌اند كه طرف مقابل INF را نقض كرده است و بسياري از تحليلگران حوزه دفاعي و نظامي معتقدند كه قرارداد سي ساله در خطر انحلال قرار گرفته است. اين اتهامات ناشي از كاهش و به خطر افتادن روابط دوجانبه روسيه و امريكا پس از الحاق كريمه به خاك روسيه و حوادث اوكراين در سال 2014 رخ داد و اين روند با دخالت روسيه در انتخابات 2016 ايالات متحده ادامه پيدا كرد. در سال 2014 وزارت امورخارجه ايالات متحده اعلام كرد كه روسيه از تعهد خود براي عدم دستيابي توليد يا آزمايش موشك‌هاي ممنوعه تحت اين معاهده خارج شده است. هرچند كه مقامات جزيياتي را در خصوص ماهيت نقض ادعايي را مطرح نكردند. در دسامبر 2017 وزارت امور خارجه ايالات متحده اطلاعاتي را از يك موشك كروز كوتاه برد مطابق با پيمان INF ارايه داد. ايالات متحده مدعي است كه به موشك كروز اشاره شده كه يكي از سري موشك‌هاي اسكندر محسوب مي‌شود و اين معاهده را نقض مي‌كند. از سوي ديگر روسيه اين ادعاها را رد كرده و از سوي ديگر روسيه نيز معتقد است كه امريكا با يك پرتابگر عمودي به نام VLS كه مربوط به سامانه دفاع موشكي است اين معاهده را نقض كرده، چرا كه روسها نيز معتقدند اين سامانه پرتابگر قابليت پرتاب موشك‌هاي تهاجمي را نيز دارد. اما در اين بين مقام‌هاي ايالات متحده نيز اين ادعا را رد مي‌كنند. آنها معتقدند كه VLS بخشي از يك سامانه دفاع موشكي است كه ايالات متحده در درياهاي نزديك به اروپا مستقر كرده است تا از كشورهاي متحد خود در برابر حملات توسط قدرت‌هاي منطقه‌اي از جمله ايران جلوگيري كند. اما روسها نيز خود مي‌دانند كه عامل اصلي و انگيزه حضور اين سامانه در اروپا روسيه است كه كشتي‌هاي جنگي ايالات متحده مي‌توانند موشك‌هاي كروز تهاجمي روي اين سامانه راه‌اندازي كنند. با اين وجود در دسامبر 2017 وزارت امورخارجه ايالات متحده هرگونه ادعاي روسيه در خصوص رد پيمان INF را رد كرد. طبق گزارشي كه شوراي روابط خارجي امريكا منتشر كرده، تعداد زيادي از فرماندهان نظامي معتقدند كه نقض و انحلال قرارداد INF مي‌تواند بسياري از امكانات ما در اروپا را تهديد كند. در حال حاضر هرچند امريكايي‌ها معتقدند كه روسها اين معاهده را نقض كرده‌اند اما باز اين معاهده‌اي است كه در صورت لغو آن مي‌تواند عواقب نگران‌كننده‌اي را در پي داشته باشد. شروع رقابت تسليحاتي در شرايط كنوني جهان مي‌تواند بسيار نگران‌كننده‌تر از هر زماني باشد. اكنون خبر خروج از اين توافق زماني از سوي امريكايي‌ها مطرح مي‌شود كه جان بولتن مشاور امنيت ملي امريكا به مسكو سفر كرده تا با مقامات اين كشور ديدار و گفت‌وگو كند و قطعا اين اتفاق نشست بولتون با مقام‌هاي روسي را به شدت تحت تاثير قرار مي‌دهد.