برادران تاوياني، راويان طنز تلخ اجتماعي
احمد طالبي‌نژاد
برادران تاوياني فرزند بلافصل نئورئاليست‌ها هستند، آنها مانند اغلب فيلمسازان اين جريان، گرايش چپي و ماركسيستي داشتند و با اين ديدگاه وارد عرصه سينما شدند. در اواخر دهه 50 برادران تاوياني فيلمسازي را با ساخت فيلم‌هاي مستند انتقادي راجع به شرايط اجتماعي ايتالياي پس از جنگ شروع كردند و سپس به سمت سينماي داستاني رفتند. آنها در مصاحبه‌اي عنوان كردند كه پس از ديدن فيلم «آلمان، سال صفر» روسليني (همگان معتقدند نخستين فيلم نئورئاليستي در سينماي ايتالياست) به سينما علاقه‌مند شدند و پس از ساختن چندين فيلم مستند تصميم گرفتند وارد عرصه فيلمسازي داستاني شوند. در عين حال فيلم‌هاي برادران تاوياني گرچه در تداوم نئورئاليسم بود اما با فيلم‌هاي اصلي اين جريان تفاوت‌هايي داشت و طنز گزنده در آثار آنها، از همان فيلم اول‌شان تا آخرين آنها يعني «يك سوال خصوصي» (2017) به چشم مي‌خورد؛ به اين معنا علاقه‌مندان سينما به محض اينكه نام اين دو نفر را در عنوان‌بندي فيلم‌هاي‌شان مي‌ديدند مي‌دانستند با يك نگاه طنز آلود به جهان هستي روبه‌رو هستند.
نخستين فيلمي كه برادران تاوياني را در سطح جهاني مطرح كرد «پدرسالار» بود كه در ايران هم به نمايش درآمد. اين فيلم اقتباسي از رماني اتوبيوگرافيك نوشته «گاوينو لدا» بود (اين رمان در ايران در اوايل دهه 70 توسط هوشنگ گلمكاني ترجمه شد). آنها با كمك نويسنده كتاب فيلمنامه را نوشتند، حضور «گاوينو لدا» در كنار «ناني مورتي» يكي از كارگردانان و فيلمنامه‌نويسان مطرح سينماي ايتاليا به عنوان بازيگر در فيلم «پدرسالار» از نكات قابل توجه اين فيلم است كه توانست جايزه نخل طلاي جشنواره فيلم كن ۱۹۷۷را از آن خود كند. «سن ميكله يه خروس داشت» (1972)، «شب سن لورنزو» (۱۹۸2) و «كائوس» (۱۹۸۴) از ديگر فيلم‌هاي برادران تاوياني است. «كائوس» در ادامه «پدرسالار» يك فضاي روستايي دارد و بر پايه برخي داستان‌‌هاي كوتاه «لوئيجي پيراندلو» نويسنده معروف ايتاليايي ساخته شده است. همانند «پدرسالار» فيلمنامه «كائوس» نيز توسط برادران تاوياني و خود پيراندلو به صورت مشترك نوشته شده است. حضور دو كمدين مطرح ايتاليا در اين فيلم توجه بسياري را جلب كرد. علاقه‌مندان سينما «چيچو اينگراسيا» و «فرانكو فرانچي» را به عنوان كمدين صرف مي‌شناختند اما در اين فيلم ايفا‌كننده نقش‌هايي متفاوت در موضوع طنز اجتماعي بودند كه براي بسياري غافلگيركننده بود.
يكي از نقاط قوت ديگر فيلم‌هاي برادران تاوياني همكاري «تونينو گوئرا» نويسنده، شاعر و فيلمنامه‌نويس برجسته ايتاليايي در نگارش برخي فيلمنامه‌هاي آنها است. گوئرا يكي از معدود فيلمنامه‌نويساني است كه براي بسياري از فيلمسازان روشنفكر جهان نظير «فدريكو فليني»، «ميكل آنجلو آنتونيوني»، «آندره تاركوفسكي»، «اليو پتري»، «تئو آنجلوپولوس»، «ماريو مونيچلي»، «فرانچسكو رزي»، «ويتوريو دسيكا» و... فيلمنامه نوشته يا در نگارش فيلمنامه به آنها كمك كرده است؛ از اين رو سينماي روشنفكري اروپا به خصوص سينماي هنري ايتاليا بسيار مديون «تونينو گوئرا» است و برادران تاوياني هم به واسطه توانايي‌هاي خود اين شانس را داشتند كه با او همكاري داشته باشند.
در اواخر دهه 60 و اوايل دهه 70 شمسي گفت‌وگوي دوستانه‌اي با محسن مخملباف داشتم، او در اين گفت‌وگو از لفظ «برادران كاوياني» استفاده كرد و توضيح داد، دوست دارم آنها را كاوياني بنامم چون فضاي فيلم‌هاي‌شان براي ما ايراني‌ها بسيار آشنا و نگاه‌شان به جهان از جنس شرقي است. به عنوان نمونه «پدرسالار» يادآور دوران تسلط فئوداليسم بر جامعه ايران است؛ دوراني كه ارباب‌ها مالك جان، مال و حيثيت مردم بودند. در پدرسالار كودكي كه مي‌خواهد درس بخواند، با مخالفت پدر و ارباب روبه‌رو مي‌شود. در اين فيلم پدر چنان شيفته قدرت ارباب است كه خود به يك ديكتاتور در زندگي‌اش تبديل مي‌شود؛ «پدرسالار» داستاني ساده و تكان‌دهنده را روايت مي‌كند كه در بسياري جوامع مي‌توان ردپاي آن را پيدا كرد.