در خوي، گل‌ها
همه آفتابگردان هستند
فاروق مظلومي
غروب روز برداشت، ساقه‌هاي بلند بي‌سر، چون نيزه‌هايي هستند كه از زمين بيرون آمده‌اند و سقف سرخ آسمان را شكافته‌اند. مزرعه‌دار و خانواده‌اش با دوستان و كارگرها صبحگاه با قمه‌اي در دست وارد مزرعه شدند و همه را سر زدند. آنها كه تمام عمر رو به آفتاب بودند امروز سرهاي همه‌شان پايين بود. حالا تلي از گل‌هاي آفتابگردان، با هزاران دانه در دل‌شان وسط مزرعه است. آفتابگردان‌ها حكايت غريبي
دارند.
براي بالا بودن سر مزرعه‌دار جلوي خانواده‌اش، سرش را پايين مي‌آورد تا محصول را راحت‌تر برداشت كنند. آفتابگردان خيلي گل است اين گونه بي‌دريغ سر به تيغ دادن كار هر
گلي نيست.
ما كه با ديدن يك گل آفتابگردان دل‌مان غنج مي‌رود احتمالا با ديدن مزارع آفتابگردان شهر خوي هوش از سرمان برود.البته نگارنده اين بيهوشي را تجربه كرده است. باور بفرماييد اين موضوع به اين مربوط نمي‌شود كه بنده در خوي به دنيا آمده‌ام. خوي در شمال آذربايجان‌غربي و شمال درياچه سابق اروميه واقع شده و مركز توليد دانه آفتابگردان است از اين جهت به اين شهر قديمي، شهر آفتابگردان هم مي‌گويند.
تقريبا از اواخر شهريور و اوايل پاييز برداشت دانه آفتابگردان در روستاها و بخش‌هاي اين شهر شروع مي‌شود. در يك سال خوب باراني كشاورزان نزديك به سي هزار تن دانه آفتابگردان از مزارعي با وسعت تقريبي بيست و سه هزار هكتار برداشت مي‌كنند. البته در كنار تخم آفتابگردان معروف به آجيلي، تخم كدو آجيلي هم توليد و برداشت مخصوص خودش را دارد. هنوز در ذهن كودكي من زمستان‌هاي سرد خوي با بخاري هيزمي بعضي خانه‌ها گرم مي‌شود كه صاحبخانه بعد از خوردن شب چره كه معمولا بادام و گردو و تخمه و برگه ميوه‌هاي مختلف بود، پوست خشك تنقلات را در بخاري مي‌ريخت و چكاچك سوختن‌شان مجلس را گرم‌تر مي‌كرد.
با اينكه كشور چين از توليد كننده‌هاي تخم آفتابگردان است و مزه اين محصول چيني هم زير دندان ما ايراني‌ها رفته است اما من فكر مي‌كنم هنرمند چيني‌اي وي وي - AI WEIWEI اينستاليشنِ هنري «دانه‌هاي آفتابگردان»- تقريبا همان چيد‌ه‌مان خودمان - را از صحنه بعد از برداشت اين محصول در خوي الهام گرفته است. اين هنرمند ناراحت چيني هجده سال پيش با پشتكار مخصوص چيني‌ها و كمك چند نفر از هموطنانش صد ميليون دانه آفتابگردان از جنس سراميك چيني تهيه كرد و در گالري TATE لندن روي هم ريخت تا مردم درون تخمه‌هاي سراميكي غلت بزنند روي‌شان راه بروند و روي سر و كله خودشان و دوستان‌شان بريزند.
بماند كه غبار اين سراميك‌ها موجب شد غلتيدن روي تخمه‌ها ممنوع شود اما قصد و غرض اي.وي.وي هر چه بود موضوع بحث ما نيست. اما باور كنيد همين چيد‌مان در فصل برداشت آفتابگردان در اغلب كوچه‌ها و بام‌هاي حومه شهر خوي برقرار و نمايشگاهي طبيعي آماده براي بازديد است. بعد از برداشت محصول آفتابگردان، دانه‌ها را روي زمين مي‌ريزند تا خشك شود. انگار سفره تخم آفتابگردان پهن كرده‌اند. هر چند ساعت يك نفر با جارويي بزرگ تخمه‌ها را جابه‌جا كرده و نقشي جديد روي زمين خلق مي‌كند.رهگذران با اينكه هر سال اين صحنه را ديده‌اند شور ديدن اين صحنه را نمي‌توانند پنهان كنند گاهي با لبخندي به خرمندار و با جمله «خدا بركت دهد» خم مي‌شوند و با سر انگشتان چند دانه تخمه برمي‌دارند و اين معاشرت با اصرار صاحب سفره كه «بيشتر بردار» و تكان سر رهگذر به نشانه «كفايت مي‌كند»
تمام مي‌شود.
با اينكه با همت افراد ذي‌ربط هر سال جشنواره آفتابگردان در خوي برگزار مي‌شود اما هنوز جاي تورهاي آفتابگردان در مزارع خوي خالي است. شهري كه 40 درصد محصول آفتابگردان كشور را توليد مي‌كند حتما بايد هر سال پذيراي هزاران نفر باشد كه از نقاط مختلف ايران براي ديدن هزاران هكتار مزرعه گل آفتابگردان به خوي بيايند. قطعا با حضور طبيعت‌گردها و بوم‌گرد‌ها، سرمايه‌گذاراني خواهد بود كه به فكر ساخت اقامتگاه بومگردي بيفتند تا مسافران بعد از ملاقات با شمس تبريزي و پورياي ولي و گشتن در بازار قديمي خوي، شب را در كنار آفتابگردان‌ها بگذرانند.