چه كسي جاي نيروهاي امريكايي را در شرق فرات مي‌گيرد؟
همه نگاه‌ها به منبج
شهاب شهسواري
همزمان با اعلام آمادگي تركيه براي حمله فوري به شرق فرات، ارتش سوريه اعلام مي‌كند كه نيروهايش وارد مهم‌ترين شهر منطقه شده‌اند تا از كردهاي سوريه در برابر هجوم تركيه محافظت كنند. مسكو و تهران از بازگشت ارتش سوريه به منبج استقبال كرده‌اند و رييس‌جمهور تركيه، كه كشورش آماده تجاوز نظامي به اين شهر بود، اين گزارش را يك بازي رواني براي جلوگيري از حمله تركيه توصيف كرده است. منبج كه تا همين چندي پيش شاهد برافراشتن پرچم داعش و بعد از آن گروه‌هاي مسلح كرد و امريكا بود، حالا پرچم جمهوري عربي سوريه را در مركز خود مي‌بيند؛ پرچمي با دو ستاره سبز‌رنگ كه تركيه اميدوار بود، پرچم مخالفان عضو ارتش آزاد سوريه
با 3 ستاره قرمز‌رنگ به جاي آن برافراشته شود.
پر كردن خلأ امريكا
با اعلام خروج كامل نظاميان امريكايي از منطقه شمال شرق و شرق سوريه، سرنوشت اين منطقه سوريه هر روز پيچيده‌تر مي‌شود و مساله جايگزيني اين نيروها در منطقه به اصلي‌ترين موضوع جاري در سوريه بدل شده است. تركيه اظهار آمادگي مي‌كند تا با هجوم به مناطق شرق فرات و افزايش تصرفات خود در سوريه از شمال غربي به شمال شرقي، جاي نيروهاي امريكايي و همپيمانان كرد آنها را بگيرد. مساله‌اي كه به نظر مي‌رسد مورد موافقت كاخ سفيد باشد؛ رييس‌جمهور امريكا، دونالد ترامپ هفته پيش با انتشار پيامي در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي توييتر نوشت:«رييس‌جمهور اردوغان به من تعهد قاطع داد كه باقيمانده داعش در سوريه را از بين ببرد... نيروهاي ما به خانه بازمي‌گردند.» اشاره ترامپ به گفت‌وگوي تلفني دو هفته پيش ميان روساي جمهور تركيه و امريكاست كه بلافاصله بعد از آن، خبر خروج نيروهاي امريكايي از سوريه از سوي رسانه‌هاي امريكايي منتشر شد. نيروهاي امريكايي تا همين چندي پيش بر اساس توافقي كه با ارتش تركيه انجام داده بودند در شهر منبج و اطراف آن حضور داشتند اما به نوشته گاردين هنوز مشخص نيست كه نيروهاي امريكايي در لحظه ورود نيروهاي ارتش سوريه به منبج همچنان در اين شهر حضور داشتند يا نه.
درون خاك سوريه، كسي از حضور نظامي تركيه استقبال نمي‌كند. گروه شبه‌نظامي موسوم به يگان‌هاي مدافع خلق(YPG) كه از سوي آنكارا به دليل وابستگي به حزب كارگران كردستان تركيه(PKK) يك گروه تروريستي تلقي مي‌شود در طول سال‌هاي گذشته در اين مناطق با پشتيباني نظامي ايالات متحده امريكا حضور داشت اما خروج امريكايي‌ها و واگذاري منطقه به تركيه، خطر رويارويي نظامي ميان تركيه و اين گروه شبه‌نظامي را افزايش داده است. دو سال پيش بود كه ائتلاف كردهاي موسوم به «نيروهاي دموكراتيك سوريه» شهر منبج را از تصرف داعش آزاد كردند و حالا اصلي‌ترين گروه نظامي عضو اين ائتلاف، يگان‌هاي مدافع خلق، خروج رسمي خود را از اين شهر كليدي اعلام كرده و اميدوار است تا نيروهاي نظامي دمشق در آنجا مستقر شوند. تركيه در طول يك ماه گذشته به صورت پيوسته تهديد حمله به مناطق شرق فرات را تكرار كرده است. روز جمعه فرماندهي عالي گروه يگان‌هاي مدافع خلق با صدور بيانيه‌اي رسما از ارتش سوريه دعوت كرد تا در منبج به عنوان كليدي‌ترين شهر مناطق كردنشين در اطراف فرات حضور پيدا كند. در اين بيانيه يگان‌هاي مدافع خلق آمده است:«نظر به تهديد تركيه براي تجاوز به شمال سوريه و آواره كردن مردم اين مناطق مانند آنچه در شهرهاي الباب، جرابلس و عفرين انجام شد، ما، يگان‌هاي مدافع خلق، بعد از عقب‌نشيني‌مان از منبج اعلام مي‌كنيم كه از اين به بعد تمركز گروه بر مبارزه با داعش در همه جبهه‌هاي شرق فرات خواهد بود. در اين راستا از دولت سوريه دعوت مي‌كنيم تا نيروهايش را كه متعهد به حفظ امنيت كشور، ملت و مرزها هستند براي كنترل مناطقي كه نيروهاي ما از آن خارج شده‌اند به ويژه منبج اعزام كند تا اين مناطق را در برابر تجاوز تركيه حفاظت كنند.»
پرچم دولت مركزي در منبج
به نوشته روزنامه حريت تركيه، چهارشنبه شب بعد از يك ديدار كوتاه ميان فرماندهان شبه‌نظاميان كرد با نمايندگان ارتش سوريه، يك يگان زرهي از نيروهاي ارتش سوريه وارد شهر عريمه در نزديكي منبج شدند. همزمان نيروهاي ارتش تركيه آمادگي خود را در نزديكي مرزهاي سوريه براي ورود به اين منطقه افزايش داده‌اند اما نيروهاي ارتش سوريه قبل از نيروهاي تركيه به منبج رسيدند. صبح جمعه امروز فرماندهي كل ارتش و نيروهاي مسلح عربي سوريه با صدور يك بيانيه اعلام كرد، نيروهاي ارتش وارد شهر منبج شده‌اند و پرچم جمهوري عربي سوريه در مركز اين شهر برافراشته شده است. به گزارش سانا در اين بيانيه آمده است:«با توجه به پايبندي و تعهد كامل ارتش و نيروهاي مسلح عربي سوريه براي برعهده گرفتن مسووليت ملي در تحميل حاكميت كشور بر وجب به وجب خاك جمهوري عربي سوريه و پاسخ مثبت به درخواست اهالي منطقه «منبج» فرماندهي كل ارتش و نيروهاي مسلح عربي سوريه، ورود نيروهاي ارتش به منبج و برافراشته شدن پرچم جمهوري عربي سوريه را اعلام مي‌كند. با تاكيد بر اهميت تشريك مساعي همه مردم وطن در صيانت و حفاظت از حاكميت ملي بر پافشاري خود بر سركوب تروريسم و بيرون راندن تمام متجاوزان و اشغالگران از خاك پاك سوريه، نيروهاي مسلح سوريه امنيت كامل را براي تمام شهروندان سوري و افراد مقيم در منطقه(منبج) تضمين مي‌كند.»
انكار اردوغان
برخي از رسانه‌هاي خارجي نسبت به اعتبار بيانيه ارتش سوريه ترديد كرده‌اند. الجزيره به نقل از خبرنگارش در غازي‌عينتاب تركيه مي‌نويسد: «ساكنان منبج كه در 30 كيلومتري غازي‌عينتاب قرار دارند به ما گفته‌اند كه هنوز اثري از حضور نيروهاي سوريه در اين شهر مشاهده نكرده‌اند.» رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه نيز همين خط ترديد را دنبال كرده است و روز جمعه به گزارش خبرگزاري آناتولي به خبرنگاران گفته است:«مي‌دانيم كه سوريه در حال يك عمليات رواني است. خبر داريم كه اقداماتي مانند تكان دادن پرچم دولت مركزي در منبج انجام شده است. اما هنوز هيچ خبر قطعي وجود ندارد.» اردوغان كه بعد از شركت در نماز جمعه با خبرنگاران در استانبول سخن مي‌گفت، تاكيد كرد كه كشورش در اجراي عمليات نظامي در منبج مصمم است و گفت:«هدف ما اين است كه درسي سخت به گروه‌هاي تروريستي يگان‌هاي مدافع خلق و پ.ك.ك بدهيم و مصمم هستيم كه اين اقدام را عملي كنيم.» به گفته رييس‌جمهور تركيه در واكنش به خبرها در مورد خروج نيروهاي شبه‌نظامي كرد از شهر منبج با تاكيد بر احتمال لغو عمليات نظامي تركيه در اين منطقه گفت:«ما مخالف تجزيه سوريه هستيم، خواست ما بيرون كردن گروه‌هاي تروريستي از آن منطقه است، اگر اين گروه‌ها از منطقه رفته باشند در نتيجه ديگر كاري به آنجا نداريم.» وزارت دفاع تركيه هم در بيانيه‌اي تهديدآميز نسبت به بيانيه نيروهاي كرد سوريه واكنش داده است و تاكيد مي‌كند:«ما به همه طرف‌ها در منطقه شمال سوريه هشدار مي‌دهيم كه از اقدامات و اظهارات تحريك‌آميز كه باعث بي‌ثباتي بيشتر منطقه شود، خودداري كنند. سازمان تروريستي مدافع خلق/حزب كارگران كردستان كه با زور منطقه را اشغال كرده است به هيچ عنوان حقي براي صدور بيانيه و دعوت از عناصر ديگر به نمايندگي از مردم منطقه ندارد.»
استقبال تهران و مسكو از بازگشت ارتش به منبج
كاخ رياست‌جمهوري روسيه و وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران در بيانيه‌هايي جداگانه از بازگشت ارتش سوريه به منبج و برافراشته شدن پرچم سوريه در مركز اين شهر استقبال كردند. ديميتري پسكوف، سخنگوي كرملين تاكيد كرد: «قطعا اين اقدام به تثبيت وضعيت كمك مي‌كند. افزايش سرزمين‌هايي كه تحت كنترل دولت مركزي قرار دارد قطعا يك روند مثبت است.» بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران هم با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرد:«جمهوري اسلامي ايران با تاكيد بر لزوم احترام به حاكميت ملي و تماميت ارضي سوريه، برافراشته شدن پرچم ملي سوريه در شهر منبج را گامي مهم در تثبيت حاكميت دولت قانوني سوريه بر سراسر خاك اين كشور و قدمي تازه براي حل بحران در اين كشور مي‌داند و از آن استقبال مي‌كند.» ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه نيز پيش از اين تاكيد كرده بود: «سوال اساسي اين است كه چه كسي جايگزين نيروهاي امريكايي در منطقه مي‌شود؟ واضح است كه به نظر ما نيروهاي دولت سوريه بر اساس قوانين بين‌المللي بايد در اين مناطق مستقر شوند.»