بمب‌گذاري‌هاي فيليپين نگراني از افزايش عمليات داعش در جنوب شرق آسيا را افزايش داد
داعش در شرق دور
شهاب شهسواري
بمب‌گذاري روز يكشنبه در كليسايي در ميندانائوي فيليپين، نگراني‌ها را از افزايش تحركات تروريستي گروه داعش در منطقه جنوب شرقي آسيا بار ديگر افزايش داده است. بر اثر حمله‌اي كه گروه داعش مسووليت آن را پذيرفته است، دست كم 20 نفر كشته و دهها نفر ديگر هم زخمي شدند. عمليات تروريستي توسط گروه داعش كه بيشتر به خاطر عملياتش در غرب آسيا و در كشورهاي عراق و سوريه شناخته‌شده است، در كشورهاي جنوب شرقي آسيا بي‌سابقه نيست و بسياري از كشورهاي اين منطقه نسبت به گسترش نفوذ گروه‌هاي تروريستي و افراط‌گرايي در كشورهاي خود اظهار نگراني كرده‌اند. دقيقا سه سال پيش، اولين عمليات تروريستي گروه داعش در جنوب شرقي آسيا با اجراي يك عمليات وسيع بمب‌گذاري و تيراندازي به سمت شهروندان غيرنظامي، انجام شد. در اين عمليات كه داعش مسووليت آن را پذيرفت، 4 غيرنظامي كشته و 25 نفر ديگر نيز بر اثر انفجارها و تيراندازي مهاجمان مجروح شدند. شاخص‌ترين عمليات داعش در منطقه جنوب شرقي آسيا تاكنون محاصره پنج‌ماهه شهر ماراوي فيليپين بود؛ نبردي طولاني‌مدت كه ارتش فيليپين را براي مدت طولاني درگير خود كرد. گروه‌هاي مائوتي و ابوسياف، دو گروه تروريستي فيليپيني كه پيش از اين با داعش اعلام اتحاد كرده‌بودند، عاملان اصلي اجراي عمليات اشغال شهر ماراوي بودند؛ نبردي كه دهها كشته و صدها مجروح برجاي گذاشت.
تهديد تروريسم در آسه‌آن
لي هسينگ لونگ، نخست‌وزير سنگاپور كه كشورش ارديبهشت ماه سال جاري ميزبان نشست سران مجمع كشورهاي جنوب شرق آسيا (آسه‌آن) بود، در سخنراني افتتاحيه اين اجلاس نسبت به تهديد داعش در منطقه جنوب شرقي آسيا هشدار جدي داد. او در سخنراني خود تاكيد كرد: «درست است كه جنوب شرقي آسيا اكنون در صلح به سر مي‌برد، اما خطر تروريسم جدي است.» نخست‌وزير سنگاپور هشدار داد كه با وجود شكست داعش در سوريه و عراق، نيروهاي وابسته به اين گروه در جنوب شرقي آسيا در حال قدرت گرفتن هستند. آسه‌آن مجموعه‌اي از 10 كشور جنوب شرقي آسيا است كه نزديك به 650 ميليون نفر جمعيت را در خود جاي داده‌اند. در تازه‌ترين گزارش «ارزيابي تهديد تروريسم» براي سال پيش رو، وزارت كشور سنگاپور هشدار داده است تعداد افرادي كه به صورت فردي به افراطي‌گري روي آورده‌اند در اين كشور در حال افزايش است. سنگاپور يكي از آرام‌ترين كشورهاي عضو آسه‌آن محسوب مي‌شود، اما اين كشور هم از تهديدهاي تروريستي در امان نبود. سال 2016 نيروهاي امنيتي سنگاپور دست كم دو عمليات برنامه‌ريزي شده تروريستي منتسب به داعش را خنثي كردند. از آن زمان تاكنون گزارشي از عمليات تروريستي در اين كشور منتشر نشده است. بر اساس اين گزارش در طول 3 سال گذشته 22 شهروند سنگاپوري كه به صورت انفرادي از طريق پيام‌رسان‌هاي اينترنتي با گروه‌هاي افراطي از جمله داعش ارتباط برقرار كرده‌بودند در خاك سنگاپور بازداشت شده‌اند. آمار اين دوره 3 ساله نسبت به دوره 7 ساله قبل از آن دو برابر رشد كرده است، بين سال‌هاي 2007 تا 2014 فقط 11 نفر در سنگاپور به چنين اتهامي محاكمه شده‌بودند. هر چند بر اساس ارزيابي وزارت كشور سنگاپور هيچ اطلاعات موثقي از برنامه‌ريزي براي عمليات قريب‌الوقوع در اين كشور وجود ندارد، اما سايه تروريسم همچنان اين كشور را تهديد مي‌كند. درست بيخ گوش سنگاپور در مالزي طي يك سال گذشته بيش از 80 نفر به اتهام عضويت در گروه تروريستي داعش دستگير شده‌اند و دست كم 4 عمليات برنامه‌ريزي شده تروريستي خنثي شده است. در اندونزي، گروهي با عنوان جماعت النشر الدوله (جاد) از سه سال پيش با داعش اعلام بيعت كرده و چندين عمليات تروريستي در خاك اندونزي انجام داده‌اند. دو گروه افراطي ابوسياف و مائوتي در فيليپين در كنار گروه‌هايي مانند انصار خليفه و جنگجويان بانگسومورو، نيز زير پرچم داعش فعاليت مي‌كنند و ساختار نظامي قدرتمندي براي خود در اين كشور جنوب شرقي آسيا تاسيس كرده‌اند. همزمان تمركز بر داعش در جنوب شرقي آسيا باعث شده است تا برخي گروه‌هاي تندروي ديگر در اين منطقه، دامنه فعاليت آزادانه و وسيع‌تري پيدا كنند. براي مثال بيلوير سينگ، استاد دانشگاه در سنگاپور در مجله ديپلمات مي‌نويسد كه تمركز بر مبارزه با داعش باعث شده است تا دولت اندونزي تا حد زيادي در برابر گروه تندروي ديگر اين كشور، جماعت اسلامي، كوتاه بيايد. به ويژه اينكه اعضاي گروه جماعت اسلامي اندونزي و گروه‌هاي مشابه، نسبت به داعش ديدگاه بسيار بدبينانه‌اي دارند، اين گروه‌ها داعش را عملا توطئه دولت‌هاي غربي تلقي مي‌كنند كه براي ايجاد شكاف و جنگ داخلي در ميان گروه‌هاي جهادي تشكيل شده است تا گروه‌هاي تندروي ديگر از جمله القاعده را در كشورهايي مانند سوريه، عراق، افغانستان و به تازگي فيليپين، تضعيف كند.
بازگشت از خاورميانه
يكي از اصلي‌ترين نگراني‌هاي دولت‌هاي منطقه سرنوشت اعضاي داعش بعد از شكست اين گروه در سوريه و عراق است. در طول سال‌هاي گذشته دهها شهروند از كشورهاي اين منطقه براي شركت در جنگ‌هاي سوريه و عراق و همكاري با داعش به غرب آسيا رفته‌اند و پيش‌بيني مي‌شود با از دست رفتن سرزمين‌هاي داعش در سوريه و عراق، اين تروريست‌ها براي ادامه زندگي با ايدئولوژي تندتر و آموزش‌هاي ميداني به كشورهاي خود بازگردند. داعش كه توانسته است در سال‌هاي جاري نفوذ گسترده‌تري در ميان گروه‌هاي تندروي اسلام‌گرا در جنوب شرقي آسيا پيدا كند، يك شاخه رسمي با عنوان «ولايت شرق آسيا» ايجاد كرده است و آن را يكي از استان‌هاي حكومت خود تلقي مي‌كند. بر اساس اطلاعاتي كه خبرگزاري رويترز با مطالعه اسناد مبارزه با تروريسم اندونزي در ابتداي سال جاري شمسي جمع‌آوري كرده است، تاكنون دست كم 600 شهروند اندونزي از جمله 166 زن و كودك براي پيوستن به داعش به سوريه سفر كرده‌اند.
نسل سوم تروريسم و تروريسم خانوادگي
رياميزارد رياكودو، وزير خارجه اندونزي خرداد ماه سال جاري، از گسترش شيوه نويني از عمليات تروريستي در مناطق جنوب شرق آسيا اظهار نگراني كرد. بر اساس اظهارات رياكودو در سلسله انفجارهاي منطقه سوراباياي اندونزي، شاهد استفاده از «تروريسم خانوادگي» بوديم. او توضيح داد كه گروه‌هاي تروريستي والدين كودكان را جذب مي‌كنند و از آنها مي‌خواهند كه فرزندان خود را براي اجراي عمليات تروريستي به كار گيرند. به گفته وزير دفاع اندونزي، اين شيوه اجراي عمليات مربوط به «نسل سوم تروريسم» است؛ نسل جديدي از تروريست‌ها كه با استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي و پيام‌رسان‌هاي اينترنتي جذب گروه داعش مي‌شوند و از اين طريق آموزش‌هاي ايدئولوژيك و عملياتي دريافت مي‌كنند.
دلفين لورنزانا، وزير دفاع فيليپين هم معتقد است كه بخش عمده نسل جديد گروه‌هاي تروريستي در جنوب شرقي آسيا، از افراد طبقه متوسط و تحصيلكرده هستند كه پيش از روي آوردن به افراطي‌گري به استفاده از فناوري‌هاي نو و اينترنت عادت داشتند. اين مقام فيليپيني همچنين به سركوب‌هاي جاري در ميانمار هم اشاره كرده است و مي‌گويد: «يكي از مسائلي كه بايد توجه ويژه‌اي به آن نشان داد، وضعيت مسلمانان روهينگيا در ميانمار است، اگر اين بحران به درستي مديريت نشود، پناه‌جوياني كه در وضعيت سختي گرفتار مي‌شوند، ممكن است به راحتي توسط گروه‌هاي وابسته به داعش جذب شوند.»
انتقال داعشي‌ها به آسياي مركزي با هلي‌كوپتر
همزمان با افزايش نگراني‌ها از گسترش نفوذ داعش در جنوب شرق آسيا، كشورهاي خاورميانه هم نسبت به رويدادهاي مشكوك در منطقه براي افزايش حضور داعش ابراز نگراني كرده‌اند. به گزارش ايتارتاس، ايگور زوبف، وزير كشور روسيه روز دوشنبه در يك نشست خبري تاكيد كرد كه به تازگي «تعدادي هلي‌كوپترهاي بي‌نام و نشان، تعداد زيادي از تروريست‌هاي داعش را از خاك پاكستان به نقاط مرزي تاجيكستان و افغانستان منتقل كرده‌اند.» به گفته وزير كشور روسيه، اقدامات تحريك‌آميز وسيعي براي ايجاد يك بحران انساني و بي‌ثبات در مرزهاي جنوبي سوريه در حال انجام است. پيش از اين حامد كرزاي، رييس‌جمهور پيشين افغانستان از اقدام امريكا در جابه‌جايي نيروهاي داعش با استفاده از هلي‌كوپترهاي بي‌نشان در خاك اين كشور خبر داده‌بود. تاكنون چندين گزارش در مورد استفاده از «هلي‌كوپترهاي ناشناس» براي خروج نيروهاي داعش از سوريه و كمك به نيروهاي اين گروه در افغانستان از سوي رسانه‌ها منتشر شده است.