ايران و پاكستان يك نيروي مشترك مرزي تشكيل مي‌دهند
سريع و صريح در مقابله با تروريسم
شهاب شهسواري
«اگر در قرن نوزدهم بريتانيايي‌ها به هند نمي‌آمدند، امروز لزومي نداشت كه ميان من و همتاي ايراني‌ام يك مترجم باشد، چرا كه همه ما در هند به زبان فارسي صحبت مي‌كرديم و بيش از 600 سال زبان رسمي ديواني هند فارسي بود.» عمران خان - نخست‌وزير پاكستان - اظهارات خود را در نشست خبري مشترك با رييس‌جمهور اسلامي ايران در تهران با اين سخنان آغاز كرد تا ديرينگي روابط تاريخي ميان دو كشور را اثبات كند. حسن روحاني، بعد از ديدارش با عمران خان، ضمن استقبال از موضع اسلام‌آباد در تروريستي اعلام كردن گروه‌هايي كه عليه خاك ايران دست به اقدامات خصمانه مي‌زنند، خبر داد كه دو كشور توافق كرده‌اند « ايران و پاكستان براي مبارزه با تروريسم در مرزهاي خود نيروي واكنش سريع مشترك» تشكيل دهند. همچنين در ديدار رييس‌جمهور اسلامي ايران و نخست‌وزير جمهوري اسلامي پاكستان، يك سند همكاري در زمينه بهداشت و درمان ميان دو كشور امضا شد. در پايان اين ديدار ضمن صدور يك بيانيه 18 ماده‌اي، نخست‌وزير پاكستان از رييس‌جمهور اسلامي ايران براي يك سفر رسمي به پاكستان در اولين فرصت ممكن دعوت كرد.
راه دراز تا 5 ميليارد دلار
در شرايطي كه در ديدارهاي اخير رييس‌جمهور اسلامي ايران با سران همسايگان غربي كشور، عراق و تركيه، چشم‌اندازهاي 20 ميليارد و 30 ميليارد دلاري براي همكاري‌هاي تجاري با اين كشورها در نظر گرفته شده است، اما در رابطه با پاكستان سقف انتظارات ايران در چشم‌انداز 5 ميليارد دلاري خشك شده است. اين در حالي است كه در حال حاضر تجارت ميان دو كشور سالانه به سختي از يك ميليارد دلار بيشتر مي‌شود. اشاره عمران خان به نقش استعماري بريتانيا در جنوب آسيا و شكافي كه ميان ملت‌هاي منطقه ايجاد كرده است شايد شرايط كنوني حاكم بر روابط ايران و پاكستان را هم توصيف كند. شرايطي كه برخي قدرت‌هاي منطقه‌اي و جهاني تمامي تلاش خود را براي ايجاد اختلاف و شكاف ميان تهران و اسلام‌آباد به كار گرفته‌اند. حسن روحاني بعد از ديدارش با عمران خان تاكيد كرد كه دو كشور بر «عدم مداخله هيچ كشور ثالثي» در روابط دوجانبه تاكيد كرده‌اند و خوشبينانه تاكيد كرد: «فصل نويني در سطح روابط و مناسبات تهران – اسلام‌آباد آغاز شده است.»
مساله اثرگذاري پادشاهي عربستان سعودي و ايالات متحده امريكا بر روابط تهران و اسلام‌آباد از جمله اصلي‌ترين دغدغه‌هاي ايران در رابطه با پاكستان است. در شرايطي كه پاكستان در طول ماه‌هاي گذشته براي جبران كسري شديد منابع مالي تلاش‌هاي گسترده‌اي را براي دريافت وام‌هاي فوري و سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي از متحدان خود آغاز كرده است، بسياري از كارشناسان ايراني از به گروگان گرفته شدن سياست خارجي پاكستان از سوي كشورهاي وام‌دهنده كه ممكن است موضعي خصمانه عليه جمهوري اسلامي ايران داشته باشند، هشدار داده‌اند. ايران اميدوار است كه اسلام‌آباد بدون درنظر گرفتن فشارهاي خارجي، راهكارهايي براي گسترش همكاري‌هاي اقتصادي و تجاري ميان دو همسايه پيدا كند. با اين حال، عمران خان از عزم و اراده كشورش براي گسترش روابط با تهران خبر داد و گفت: «پاكستان به دنبال يافتن مكانيسمي براي ارتقاي مناسبات اقتصادي با جمهوري اسلامي ايران در حوزه‌هاي مختلف به ويژه نفت و گاز است.» هر چند حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران هم در سخنان خود از آمادگي ايران براي صادرات نفت و گاز به پاكستان خبر داده بود، اما همكاري‌هاي دوجانبه در زمينه انرژي‌ها فسيلي به‌دليل معطل ماندن خط لوله گاز ميان دو كشور و همچنين تحريم‌هاي امريكا عليه ايران در شرايط مطلوبي قرار ندارد. رييس‌جمهور اسلامي ايران تاكيد كرد: «دو طرف توافق دارند كه روابط تجاري توسعه يابد و جمهوري اسلامي ايران آماده است نيازمندي پاكستان در زمينه نفت و گاز را تامين كند و همچنين اقدامات لازم براي اتصال لوله گاز به اين كشور را انجام دهد.» تاكنون ناتواني يا بي‌ميلي پاكستان در تامين بودجه و سرمايه‌گذاري لازم براي ساخت خط لوله گاز طبيعي ميان دو كشور باعث شده تا اين پروژه كه مي‌تواند بخش عمده‌اي از نيازهاي پاكستان به انرژي را حل كند، ناتمام باقي بماند. حسن روحاني همچنين در نشست خبري با نخست‌وزير پاكستان از آمادگي ايران براي 10 برابر كردن صادرات برق به اين كشور خبر داد. مشكل كمبود انرژي الكتريكي در شهرهاي عمده پاكستان يكي از معضلات قديمي اين كشور است كه جمهوري اسلامي ايران اعلام آمادگي كرده تا با صادرات برق بيشتر به حل اين مشكل كمك كند. عمران خان همچنين خاطرنشان كرد: «پاكستان به دنبال روابط بلندمدت با ايران است و در اين زمينه بايد از پتانسيل‌هاي فراواني كه در منطقه وجود دارد، استفاده كنيم.» ساخت راه‌آهن ميان بنادر گوادر و چابهار در دو كشور و افزايش همكاري‌هاي اين دو بندر مهم اقيانوسي، فعال شدن راه‌آهن اسلام‌آباد - استانبول از طريق ايران و ايجاد كميته تهاتر ميان دو كشور از جمله ديگر موضوعاتي بود كه رييس‌جمهوري ايران، پيشنهاد اجراي آنها را در آينده مطرح كرد.
دغدغه مبارزه با تروريسم
دو عمليات تروريستي اخير گروه‌هاي تروريستي يك بهمن ماه سال گذشته در خاك ايران و ديگري هفته پيش در خاك پاكستان، كه باعث شهادت ده‌ها تن از پرسنل سپاه پاسداران در سراوان و كشته شدن چندين نفر از اعضاي نيروهاي مسلح پاكستان در بزرگراه ساحلي مكران شد، حساسيت و نگراني دو كشور نسبت به انجام عمليات تروريستي به ويژه از مناطق مرزي ميان دو كشور را افزايش داده است. ايران كه در حال حاضر تعدادي از نظاميان مرزبانش در خاك پاكستان گروگان هستند، بعد از انفجار انتحاري اتوبوس كاركنان سپاه پاسداران، پاكستان را به پناه دادن به گروه‌هاي تروريستي متهم كرد و اسلام‌آباد هم در تلافي بعد از اقدام تروريستي هفته گذشته در بزرگراه ساحلي مكران ايران را به «بي‌عملي در برابر تردد گروه‌هاي تروريستي از مرز» متهم كرد. روحاني در نشست خبري با عمران خان با اشاره به اينكه متاسفانه در ماه‌هاي اخير شاهد تنش‌هايي توسط تروريست‌هايي كه سبوعانه عمل مي‌كردند بوديم، تصريح كرد: «خوشحاليم كه طرف پاكستاني همه گروهك‌هايي را كه در اين منطقه فعاليت غيرانساني دارند، تروريستي اعلام و با آنان برخورد قاطع مي‌كند.» رييس‌جمهور همچنين به ارتقاي همكاري‌هاي امنيتي بين نيروهاي مردمي و اطلاعاتي دو كشور اشاره و تاكيد كرد: «يك نيروي واكنش سريع مشترك در مرزهاي ايران و پاكستان براي مبارزه با تروريسم تشكيل خواهد شد.» نخست‌وزير پاكستان با بيان اينكه اگر مساله تروريسم بين دو كشور وجود نداشت اختلافات افزايش نمي‌يافت، گفت: «نبايد اجازه دهيم كه شبه نظاميان از خاك دو كشور براي اقدامات تروريستي استفاده كنند.» عمران خان با اشاره به اينكه جمهوري اسلامي ايران نيز همانند پاكستان براي ساليان دراز از مساله تروريسم و خونريزي رنج برده است، گفت: «نيازمند همكاري‌هاي بيشتر براي مقابله با اعمال تروريستي و خشونت‌آميز هستيم.»
الگوي انقلاب اسلامي
عمران خان كه در گذشته و پيش از انتخابش به عنوان نخست‌وزير چندين بار اظهارات تحسين‌آميزي در مورد الگوي انقلاب اسلامي در ايران بيان كرده بود، بار ديگر در سفرش به تهران بر علاقه‌اش از الگوگيري از دستاوردهاي انقلاب اسلامي در ايران تاكيد كرد. گروهي از ناظران، علاقه‌مندي عمران خان به انقلاب اسلامي در ايران و ارادتش به بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران را نشانه‌اي از توسعه روابط ميان دو كشور بعد از انتخاب او به نخست‌وزيري ارزيابي كرده بودند. عمران خان، نخست‌وزير پاكستان نيز در اين نشست با بيان اينكه با پيروزي انقلاب اسلامي در ايران شكاف عميق و طبقاتي بين فقرا و ثروتمندان از بين رفته است، تصريح كرد: «پاكستان نيز به دنبال چنين الگويي از انقلاب اسلامي ايران است.» نخست‌وزير پاكستان با تاكيد بر ارتقاي همكاري‌هاي بين دو كشور در زمينه‌هاي مختلف به ويژه تجاري، اقتصادي، بهداشت و انرژي ادامه داد: «دولت جمهوري اسلامي ايران بعد از پيروزي انقلاب اسلامي پيشرفت‌هاي قابل توجهي در بخش مراقبت‌هاي اوليه بهداشتي داشته است كه اميدواريم بتوانيم از اين تجارب ايران استفاده ببريم.» همچنين عمران خان در پايان سفر رسمي خود به ايران از مرقد مطهر امام‌خميني(ره) بازديد و به بنيانگذار جمهوري اسلامي اداي احترام كرد.
هم‌صدا براي قدس شريف
محكوميت اقدام‌هاي اخير امريكا به ويژه در به رسميت شناختن قدس شريف به عنوان پايتخت رژيم اشغالگر سرزمين‌هاي فلسطيني از جمله موضع‌گيري‌ها مشترك رهبران ايران و پاكستان بود. رييس‌جمهور اسلامي ايران گفت: «مسائل مهم منطقه‌اي، ضرورت همكاري بيشتر بين ايران و پاكستان براي ايجاد صلح و ثبات در افغانستان و همچنين اقدامات نادرست امريكا در منطقه، به ويژه به رسميت شناختن قدس به عنوان پايتخت رژيم صهيونيستي و اشغال جولان توسط اين دولت نامشروع و همچنين توهين به سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مورد بحث و مذاكره قرار گرفت.» عمران خان نيز اقدامات رژيم صهيونيستي در اشغال جولان و تغيير پايتخت به قدس را خلاف قوانين بين‌المللي دانست و تاكيد كرد: «اين اقدامات ناقض حقوق اساسي و انساني فلسطينيان است و همين وضعيت نيز در كشمير وجود دارد كه مردم اين سرزمين نيز كه به دنبال به رسميت شناختن حق سرنوشت خود هستند، سركوب مي‌شوند و ما مطمئنيم مساله كشمير نه از طريق نظامي بلكه گفت‌وگوهاي سياسي قابل حل است.»
نخست‌وزير پاكستان همچنين بر ضرورت صلح و ثبات و امنيت در افغانستان تاكيد كرد و گفت: «آماده همكاري براي ايجاد صلح و امنيت در افغانستان هستيم و قطعا راه‌حل برون‌رفت مشكلات اين كشور از طريق مسائل سياسي خواهد بود و صلح و امنيت در افغانستان براي جمهوري اسلامي ايران و پاكستان مفيد و حائز اهميت است.»