تسويه 16 هزار ميلياردي بدهي هما
تزريق به چاه ويل هواپيمايي
گروه اقتصادي| اخيرا هيات وزيران به پيشنهاد وزارت راه‌وشهرسازي با تسويه ۱۶ هزار ميليارد ريال از بدهي‌هاي هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران موافقت كرده است. بر اين اساس طي مصوبه‌اي از سوي دولت حدود ۱۶ هزار ميليارد ريال از بدهي‌هاي هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران تسويه و به سرمايه اين ايرلاين افزوده شده است. اين خبر در حالي منتشر مي‌شود كه تاريخ دپينگ‌هاي دولتي به صنايع تجربه موفقيت‌آميزي نبوده است. تزريق منابع كه همراه از ميان بردن حاكميت شركتي بنگاه‌ها و از ميان بردن رقابت شده است. با اين وجود كارشناسان معتقدند كمك به شركت‌هاي دولتي بايد همراه با قيد اصلاحات ساختاري در اين شركت‌ها صورت بگيرد.
بهزاد مظاهري، رئيس اسبق سازمان هواپيمايي كشوري در خصوص اعلام اين خبر مي‌گويد: اعلام خبر اين سوال را پيش رو قرار مي‌دهد كه آيا ورود دولت به اين موضوع كار درستي است يا خير؟ به اعتقاد من كمك دولت به ايرلاين ملي كشور، كار غلطي نيست چراكه دولت مجبور است به ايران‌اير كمك كند. براي مثال هواپيمايي الاتحاد امارات در دو سال گذشته حدود سه و نيم ميليارد دلار ضرر داده و دولت امارات به اين ايرلاين كمك كرد يا هواپيمايي جت ايرويز نيز ورشكست شد و دولت هند نتوانست اين ايرلاين را به بخش خصوصي بفروشد كه در نهايت دولت هند مجبور شد به اين شركت هواپيمايي كمك كند تا از خطر ورشكستگي نجات پيدا كند.
او در خصوص حجم اين كمك‌ها مي‌گويد: اينكه رقم كمك دولت به ايران‌اير بايد به چه ميزان باشد تا اين ايرلاين از خطر ورشكستگي دور شود، نياز به يك بحث كارشناسي دقيق دارد اما بحث اساسي اين است كه درحال حاضر دولت به هر ميزان كه به اين ايرلاين ملي پول تزريق كند با توجه به مشكلات ساختاري و مديريتي، ايران‌اير از اين وضعيت نجات پيدا نخواهد كرد. متاسفانه وابستگي صندوق بازنشستگي ايران‌اير به اين مجموعه يكي از مشكلات مهم اين ايرلاين است چراكه اكنون ايران‌اير بايد حداقل ماهيانه حدود ۲۰ ميليارد تومان حقوق بازنشستگان را پرداخت كند؛ درصورتي كه شركت‌هايي كه سازمان بازنشستگي كشور براي پرداخت اين حقوق‌ها به وجود آورده است حاضر به پرداخت اين رقم نيستند. او با اشاره به ديگر مشكلات اين هواپيمايي اضافه مي‌كند: مشكل ديگر ايران‌اير فرسودگي ناوگان است؛ همچنين مديريت فعلي ايران‌اير در خريد هواپيماهاي اي تي آر كه بعد از برجام براي هما خريداري شد، دخالتي نداشته است و اين هواپيماها معمولا با مسافر كمي پرواز مي‌كنند و حتي اگر تمام صندلي‌هاي اين هواپيما در زمان پرواز اشغال باشد با توجه به اينكه زمان پرواز اين هواپيماها به نسبت ساير هواپيماها بيشتر است براي ايران‌اير صرفه اقتصادي نخواهد داشت.
مظاهري با استناد به داده‌هاي بين‌المللي مي‌گويد: در دنيا براي هر هواپيمايي حدود ۴۰ نفر كارمند وجود دارد اين در حالي است كه ايران‌اير به نسبت هواپيماهاي عملياتي خود بيش از ۸۰۰ كارمند دارد. مشكل بعدي ايران‌اير موضوع مديريتي است؛ مديرعامل وقت اين شركت هواپيمايي قادر به جمع كردن سازمان ايران‌اير نيست و بيشتر زمان خود را مشغول مسائل درون‌سازماني خود و ارتباط برخي نمايندگان و مديران زن مجلس و دولت است. متأسفانه گفته مي‌شود، معاونت‌هاي بازرگاني عملياتي و فني خيلي از مديريت فعلي حرف‌شنوي ندارند و بيشتر يك مديريت سياسي در ايران‌اير به جاي مديريت فني و بازرگاني حكم‌فرماست. از همين رو دولت قبل از اينكه بخواهد به اين سيستم پول تزريق كند لازم است سيستم مديريت و عمليات، مسيرهاي پروازي، بازرگاني و... ايران‌اير اصلاح شود و بعد از آن كمك دولت مي‌تواند موثر واقع شود و مشكلات اين ايرلاين ملي را حل كند.
استاد اقتصاد و فاينانس هوانوردي در دانشگاه امبري ريدل فلوريدا امريكا اما معتقد است كه كمك دولت به ايرلاين‌هاي دولتي در صورتي كه با اصلاح ساختاري همراه نشود مانند چاهي است كه ريختن پول در آن انتهايي نخواهد داشت. بيژن وثيق در گفت‌وگو با تين‌نيوز در توضيح اينكه آيا اقدام اخير دولت مبني بر تسويه 16 هزار ميليارد ريالي بدهي‌هاي شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند اين شركت را از خطر ورشكستگي نجات دهد، مي‌گويد: بنده مي‌توانم مثال‌هاي متعددي از كمك‌هاي مالي دولت‌هاي مختلف به شركت‌هاي هوايي بزنم كه بدون نتيجه بوده است. البته كمك‌هاي مالي «subsides» در شرايط خيلي خاص نه تنها جايز است حتي ممكن است؛ لازم هم باشد؛ اما مهم‌ترين شرط براي كمك دولت اين است كه ايرلاين ملي برنامه بسيار دقيق و اصولي را براي خارج شدن از شرايط كنوني خود داشته باشد. اين كارشناس اقتصادي با اشاره به اينكه هر نوع كمك دولت به شركت‌هاي هواپيمايي كه همراه با تغييرات كلي ساختاري در ايرلاين همراه نباشد مفيد واقع نخواهد شد، ابراز كرد: ايرلاين‌هاي بسياري متعلق به دولت بودند و هر باره دولت به آنها پول تزريق مي‌كرد اما هيچگاه موفق نبودند. بايد بگويم كه بنده مخالف كمك مالي دولت به ايرلاين‌ها نيستم چراكه ايرلاين‌ها در ايران تحت فشارهاي بسياري هستند اما اگر اين ايرلاين‌ها يك برنامه‌ريزي دقيق نداشته باشند، كمك دولت نتيجه‌اي نخواهد داشت و مانند چاهي است كه ريختن پول در آن انتهايي نخواهد داشت.
وثيق تاكيد مي‌كند: لازم است در شرايط كنوني با بررسي‌هاي دقيق، نقاط ضعف و قوت ايرلاين ملي مشخص شود.