از فروش نفت در SPV تا كالاهاي اساسي در INSTEX
همتي: توپ در زمين اروپايي‌هاست
درحالي كه اروپايي‌ها بارها اعلام كرده‌اند كه دنبال راه‌اندازي ساز و كار مالي با ايران هستند، هنوز اين وعده محقق نشده كه ايران براي محقق كردن وعده‌هاي آنها دو ماه زمان درنظر گرفته اما آنها در آخرين اظهارات‌شان چهار ماه زمان بدين منظور خواسته‌اند، حال آنكه رييس‌كل بانك مركزي از اروپا خواسته كارش را با صادرات كالاهاي اساسي و دارو به ايران آغاز كند.
پس از خروج امريكا از برجام در ارديبهشت پارسال و بازگشت تحريم‌هاي اين كشور عليه ايران، قدرت‌هاي اروپايي عضو برجام به حمايت از اين قرارداد ادامه داده و بر پايبندي ايران و ساير اعضا به آن تاكيد كردند.
پس از اين اتفاقات، كشورهاي اروپايي ضمن حمايت از تصميم ايران براي پايبندي به برجام از سياست‌هاي يك‌جانبه امريكا انتقاد و اعلام كردند كه كانالي را براي تجارت كشورهاي اروپايي با ايران راه‌اندازي خواهند كرد.در ابتدا فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا از راه‌اندازي كانال مالي موسوم به SPV براي تجارت با ايران از آبان ماه سال گذشته خبر داد كه طبيعتا اين اقدام محقق نشد. پس از آن پايان سال ۲۰۱۸ ميلادي دومين تاريخي بود كه براي راه‌اندازي اين كانال اعلام شد و باز هم قول اروپايي‌ها قول نبود.
درنهايت اروپايي‌ها حدود سه ماه پيش، از راه‌اندازي يك ساز و كار مالي براي تجارت با ايران خبر دادند و در همين راستا شركتي با عنوان «اينستكس» (INSTEX) به ميزباني فرانسه، مديريت آلمان و نظارت انگليس ثبت و از ايران نيز خواسته شد تا شركت متناظر آن را در ايران به ثبت برساند. اين كار حدودا يك ماه پس از اعلام اروپايي‌ها انجام شد و شركت «ساتما» به عنوان شركت متناظر اينستكس در ايران به ثبت رسيد، اما عملا اين كار نيمه‌تمام ماند.
خرده‌فرمايش‌هاي اروپا
در دوره‌اي اروپايي‌ها انجام تجارت با ايران را تلويحا به پذيرش قوانين FATF توسط كشورمان منوط كردند و اين در حالي است كه اين خواسته اروپايي‌ها اندك ارتباطي با برجام نداشت. البته برخي كارشناسان بانكي ايران بر اين باورند كه ايران بايد دير يا زود عضو FATF شود و در صورتي كه اين اتفاق نيفتد، بانك‌هاي اروپايي (خصوصي و دولتي) و نه دولت‌ها با بانك‌هاي ايران كار نخواهند كرد. ال با گذشت دو ماه از ثبت شركت «ساتما» در ايران هنوز خبري از همكاري اروپايي‌ها در راستاي اين ساز و كار مالي نيست و اين در حالي است كه امريكا نيز با عدم تمديد معافيت‌هاي خريد نفت از ايران به دنبال كاهش درآمدهاي كشورمان و
تحت فشار اقتصادي قرار دادن دولت و مردم ايران است.
از اين رو، عمل كردن اروپايي‌ها به قول‌شان اكنون بيش از هر زمان ديگري در اولويت است و براي اينكه اين كشورها بدانند كه صبر ايران در مقابل وعده‌هاي بي‌عمل اروپايي‌ها به‌سر آمده، ايران نيز ضمن توقف فروش اورانيوم غني شده و آب سنگين، در بيانيه‌اي اعلام كرده كه «دو ماه به اروپايي‌ها براي تامين مطالبات ايران به‌ويژه در زمينه‌هاي نفتي و بانكي فرصت داده مي‌شود و در صورتي كه اين مطالبات تامين نشود، ايران نيز مرحله به مرحله تعهدات خود را كاهش مي‌دهد.»
به تازگي عبدالناصر همتي؛ رييس‌كل بانك مركزي
با اشاره به تكرار مداوم جملاتي نظير «دنبال ساز و كار مالي بودن» از سوي مسوولان اروپايي، اين گزاره را گزاره‌اي تكراري و نخ‌نما شده خواند و تاكيد كرد كه ساده‌ترين كار براي عملياتي كردن فعاليت ساز و كارهاي «اينستكس» و «ساتما»، برداشت نفت توسط شركت‌ها و نهادهاي اروپايي يا اعطاي يك خط اعتباري به صادركنندگان اروپايي براي شروع صادرات به ايران است. به گفته او، اگر اروپايي‌ها نگران واكنش امريكا درمورد نوع كالاهاي صادراتي به ايران هستند، مي‌توانند توانايي خود را با صدور كالاهاي اساسي و دارو تست كنند. حال مي‌توان گفت توپ در زمين اروپاست!
نگاهي به روند ايجاد ساز و كار مالي اروپا براي تسهيل تجارت با ايران نشان مي‌دهد اين ساز و كار كه در ابتدا قرار بود كانالي براي تسهيل تجارت همه كالاها بين ايران و همه كشورهاي دنيا تحت عنوان SPV باشد، اكنون به صادرات كالاهاي اساسي از طريق شركت اينستكس كاهش يافته است.