پيشگامي در بيابان‌زدايي
فاطمه ذوالقدر
نيازهاي بي‌پايان انسان و ميل او به پيشرفت و توسعه، زمينه‌ساز آن بوده كه طي ساليان متمادي به صورت يك‌جانبه صرفا از زمين و منابع آن بهره‌برداري به نفع خويش داشته باشيم و با رفتارهاي خودخواهانه زميني كه زيستگاه ما و نسل آينده است را مورد استثمار قرار داده و امروز زمين اين سرمايه ملي و جهاني در شرايطي قرار گرفته كه هر روز با مشكلات نوظهوري كه برخاسته از دخالت عوامل انساني است، مواجه مي‌شود. اين دست‌اندازي در طبيعت تا آنجاست كه حتي در برابر رخدادهاي طبيعي از جمله باران‌هاي شديد ياراي مقاومت نداشته و اين باران را به سيلي مبدل مي‌كند كه خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري را هم بر بستر طبيعت و هم بر بشر به عنوان عامل پديدآورنده آن تحميل مي‌كند. آنچه از شرايط موجود قابل مشاهده است، اين مهم است كه شرايط و اقليم جغرافيايي كشورمان امروز با يكي از نگران‌كننده‌ترين چالش‌ها مواجه است كه ذره‌ذره زمين را خورده و در نتيجه آن را به متروكه‌اي بي‌آب و علف مبدل كرده كه امكان بهره‌برداري از آن و باز احيا كردن آن را براي انسان سلب مي‌كند. بيابان‌زايي براي كشوري همانند ما كه با مشكل خشكسالي‌هاي متمادي مواجه بوده، معضلي اساسي است كه در حال بلعيدن تمام زيبايي‌ها، نعمات و سرمايه‌هاي ملي كشور است كه براي مقابله با اين پديده دردناك خوشبختانه اقداماتي همراستا با نهادهاي بين‌المللي صورت گرفته، اما سطح روبه رشد آن و بهره‌برداري بي‌رويه از منابع طبيعي با اهداف بيشتر اقتصادي بيانگر آن است كه سرعت پيشرفت و توسعه بيابان از اقدامات و برنامه‌ريزي‌هاي صورت پذيرفته، پيشي گرفته است كه اين موضوع با مفهوم توسعه پايدار به عنوان يك پيش‌نياز براي توسعه همه‌جانبه كشور فاصله‌اي چشمگير دارد. در چرخه اقتصادي و توليدي كشور، بر تبعيت از شاخص‌هاي توسعه پايدار براي تداوم توليد و توسعه اقتصادي به عنوان يك راهكار كارآمد صحه گذاشته و پذيرفته شده كه براي تحقق توسعه پايدار بايد از وقوع رخدادهايي همچون نابودي منابع طبيعي، اتلاف بيش از اندازه منابع طبيعي، تخريب سامانه‌هاي زيستي، آلودگي محيط زيستي، تغيير اقليم، پايين آمدن كيفيت زندگي انسان‌ها در حال و آينده جلوگيري كرد. در اين راستا، يكي از متغيرهاي تاثيرگذار افزايش و ارتقاي بهره‌وري كل عوامل توليد از جمله نيروي انساني و منابع طبيعي است. ارتقاي بهره‌وري به صرفه‌جويي در استفاده از منابع توليد و كاهش آثار سوءزيست محيطي باعث خواهد شد كه در فرآيند توسعه پايدار بتوان بهبود وضعيت و شرايط اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي را براي همه مردم رقم زد.
از اين‌رو با توجه به ظرفيت‌هاي كشاورزي و باغداري و اقتصاد وابسته به زمين و سطح قابل توجهي از اشتغالزايي در صنايع وابسته به اين امر، نياز امروز كشور بايد بر مبناي مديريت پايدار زمين به عنوان يكي از ستون‌هاي اقتصاد زيستي باشد. اقتصادي كه تمام بخش‌هايش را بر اين اصول استوار كند، توليد و استفاده از منابع زيستي، فرآيندهاي نوآورانه زيستي و اصول توليد پايدار محصولات و خدمات را فراهم خواهد كرد و با چالش و معضل بيابان مواجه نخواهد شد يا حداقل آن را كاهش خواهد داد. بايد در نظر داشت كه برگزاري سمينارها و كنفرانس‌هايي در سراسر كشور به مناسبت روز جهاني بيابان‌زدايي اگرچه با هدف دسترسي به دانش و تحقيقات نوين و به‌روز بسيار مناسب و لازم است، اما نبايد اجازه داد كه اين راه‌حل‌ها و راهكارها صرفا در مقالات و مجلات علمي محدود بماند و لازم است هر كس به سهم خويش امانتدار ميراثي باشد كه از پيشينيان به ما رسيده و ما نيز بايد با حفاظت و پاسداشت آن به نحو بهينه آن را به نسل آتي انتقال دهيم. اين رسالت در سطح فردي بر عهده يكايك افراد است و در سطح ملي و كلان نيز بايد سياستگذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌ها و تصميمات آن‌گونه سنجيده و هدفمند باشد كه نگاه و منفعت‌طلبي يك‌سويه از طبيعت وجود نداشته باشد و متقابلا اقدامات و فعاليت‌هاي لازم با حداكثر كارايي به گونه‌اي پيش رود كه از مسير بيابان‌زايي به طرف بيابان‌زدايي با سرعت هر چه بيشتر حركت كنيم.