گزارش اكونوميست از ارز ديجيتالي كه فيس‌بوك معرفي مي‌كند
ليبرا و چالش‌هايي كه در راه است
ترجمه: فريده وكيلي
يك ارز ديجيتالي جهاني مي‌تواند انتقال پول در سراسر جهان را به اندازه ارسال يك متن ساده كند. اين كار بدون هزينه، بدون تاخير و ساير موانع موجود بر سر راه انتقال پول نقد انجام مي‌شود. استفاده از اين روش امكان دسترسي به سيستم مالي را در اختيار كشورهاي كمتر توسعه يافته مي‌گذارد و روشي براي حمايت از دستمزدهاي سخت به‌دست آمده در مقابل تورم افسارگسيخته است. ارز ديجيتالي مي‌تواند يك نوآوري در سيستم مالي باشد، همان‌طور كه خدمات آنلاين در اينترنت بوده، اما مسائل ديگري هم هست. چالش‌هايي كه ارز ديجيتالي مي‌تواند براي جهان درست كند و دست‌كم شبيه چالش‌هايي باشد كه اين روزها با افشاي اطلاعات خصوصي، تاثيرگذاري در انتخابات و... در جهان مجازي درباره آن صحبت مي‌شود و كارشناسان، فعالان حقوق مدني و آزادي را نگران كرده است. در چنين شرايطي و در هجدهمين روز از ماه ميلادي كه گذشت، فيس‌بوك به صورت ضمني اعلام كرده كه قصد دارد تا يك‌سال آينده ارز ديجيتالي خود را معرفي كند. اتفاقي كه اگر رخ دهد، اما و اگرها، آزادي‌ها و همين‌طور موانع زيادي را به وجود مي‌آورد و مي‌تواند يك چالش مهم و بزرگ باشد. اين گزارش درباره ارز ديجيتالي است كه فيس‌بوك مي‌خواهد آن را به جهان مجازي وارد كند.
فيس‌بوك در 18 ژوئن، به‌طور ضمني وعده داد كه تا يك‌سال آينده اين شبكه اجتماعي ارز جديدي را راه‌اندازي خواهد كرد به نام «ليبرا»، نامي كه براي واحد سنجش در روم قديم از آن استفاده مي‌شد، همچنين از اين كلمه در بسياري از زبان‌هاي دوره رومانس به جاي «پوند» استفاده مي‌شد. فيس‌بوك به‌طور اجتناب‌ناپذيري در ايجاد واژه‌هاي مرسوم مانند رمزنگاري و بلاك‌چين نقش داشته است. فيس‌بوك، ناتوان در استتار ولع كهنه «سيليكون ولي» ادعا مي‌كند كه هدف از اين كار «قدرتمند ساختن ميلياردها انسان» است و يقينا كسب درآمد و افزايش قدرت خود در بازار جزو اهداف جانبي است.
با وجود بيهودگي اين حرف، پتانسيل تجاري اين كار چشمگير است؛ همين‌طور پتانسيل مشكلات آن. اگر هر يك از 2.4 ميليارد نفر كاربر فيس‌بوك بخشي از پس‌انداز خود را به «ليبرا» تبديل كنند، اين عمل مي‌تواند به چرخش عظيم ارز تبديل شود. همچنين، در يك مقياس وسيع قدرت بي‌سابقه‌اي را در اختيار صادر‌كننده اين ارز قرار مي‌دهد. فيس‌بوك به دليل تاييد تاكتيك خود در استفاده نادرست از اطلاعات كاربران، انتشار اخبار نادرست و ساير خطاهاي ديگر كه منجر به كاهش ارزش سهام آن شده است، قصد دارد اداره «ليبرا» را به صورت كنسرسيوم به افراد صلاحيت‌دار در امور مالي و تكنولوژيكي در سراسر دنيا و همچنين ان‌‌جي‌‌اوها بسپارد. پيامدهاي اين عمل در سيستم مالي جهاني و نيز تجارت فيس‌بوك مي‌تواند بسيار چشمگير باشد.
اگر اين پروژه مطابق طرح اوليه آن پيش برود، خريد، فروش، نگهداري، ارسال و دريافت «ليبرا» مانند آب خوردن خواهد بود. اين كار مي‌تواند به راحتي از طريق فيس‌بوك يا واتس‌آپ و بعدها در سال آينده از طريق يك اپليكيشن جداگانه انجام شود.
تا اين جاي كار براي ما آشناست. پيام‌رسان مسنجر انجام پرداخت‌هايي را براي امريكايي‌ها فراهم كرده است. واتس‌آپ يك تابع مشابه را در هندوستان آزمايش مي‌كند. اما اين خدمات از مرزها عبور نمي‌كنند و ضروري است كه كاربر حساب بانكي داشته باشد. بنگاه‌هاي مالي مانند ترانسفروايز حدود 4 تا 5 درصد كارمزد براي ارسال 200 دلار مي‌گيرد كه يك‌سوم كمتر از وسترن يونيون است و نيازي به حساب بانكي ندارد. برخلاف بيت‌كوين و ساير ارزهاي الگوريتمي، «ليبرا» پول را در چند ثانيه، بدون هزينه جا‌به‌جا مي‌كند. اين سيستم در آغاز كار هزار نقل و انتقال را در يك ثانيه انجام مي‌دهد؛ در مقايسه با بيت‌كوين كه 7 نقل و انتقال را در يك ثانيه انجام مي‌دهد. سكه‌هاي مجازي با پول حقيقي خريداري خواهند شد تا اين ذخاير پشتوانه ارز شده و مانع احتكار بر اثر نوسانات قيمت شوند.
اگر اين سيستم عمل كند «ليبرا» مي‌تواند به ماشين چاپ پول فيس‌بوك بدل شود؛ البته نه به‌طور مستقيم. كارمزدهاي ضمني درآمد چنداني براي فيس‌بوك نخواهد داشت. اما «ليبرا» اين امكان را به فيس‌بوك مي‌دهد تا هزينه بيشتري براي آگهي‌هاي آنلاين درخواست كند و به خريد محصولات آگهي شده سهولت و تسريع بيشتري ببخشد. مارك زوكربرگ، رييس فيس‌بوك مدعي است كه اپليكيشن برتر چيني به نام «وي‌چت» كه پرداخت‌هاي مالي و ساير خدمات فرامرزي را در سر دارد، پشت سر خواهد گذاشت.
فيس‌بوك احتمالا به لحاظ مالي و تكنولوژيكي قادر به انجام چنين بلند‌پروازي خواهد بود، اما نه به لحاظ سياسي. فرهنگ فيس‌بوك كمتر از شروع كارش، زماني كه مي‌خواست اين راه را سريع طي كند، اخلاقي است. كاربران محتاط شايد اعتماد نكنند پول خود را به يك شبكه اجتماعي بدهند كه تا همين اواخر از اطلاعات شخصي آنان استفاده مي‌كرد. حتي اگر كاربران هم اعتماد كنند، تاجران شايد استقبالي از اين ارز، حتي بدون هزينه نكنند.
با آشكار شدن تاثيرات اين شبكه اجتماعي بر امور جهاني، از دخالت در انتخابات امريكا تا نسل‌كشي در ميانمار، درخواست تدوين قانون نظارتي بر آن بيشتر از گذشته شده است. زوكربرگ هم با اين تفكر بيگانه نيست. در سال 2009، فيس‌بوك ايجاد تغييرات اساسي در سياست‌هاي محرمانه خود را با كاربران به راي گذاشت، اما اين تجربه چند سال بعد همراه با دموكراسي جهاني كنار گذاشته شد. زوكربرگ سال گذشته اعلام كرد كه فيس‌بوك مي‌خواهد يك «هيات بررسي محتوا» يا به گفته خودش «دادگاه عالي» تشكيل دهد تا نظر نهايي را درباره آنچه «گفتمان مورد پذيرش» خوانده مي‌شود، صادر كند.
از ديويد ماركوس كه مسوول اين پروژه است سوال شد، آيا پروژه «ليبرا» به عنوان يك مدل عمل خواهد كرد. او در پاسخ مي‌گويد: «اين گذر يك نسل است، لحظه‌اي كه تشخيص مي‌دهيم چيزهايي وجود دارند كه ما نبايد آنها را كنترل كنيم، نياز به يك جدايي راديكال از روش سنتي اداره امور داريم.»
شايد اين درست باشد. اما ارزيابي عملكرد فيس‌بوك قطعا سوددهي كمتري را نشان مي‌دهد. شايد طعنه‌آميز باشد اگر يك ارز ديجيتالي جديد آغازي باشد بر پايان دوران طلايي و پول‌ساز فيس‌بوك.