زنگنه با وجود انتقادات داخلي در برابر فشار‌هاي خارجي مقاومت مي‌كند
زنگنه، مهره اصلي در بازار جهاني نفت
آويده علم جميلي| انتقاد به عملكرد مديران، در همه جوامع بوده و ايران نيز از اين قاعده مستثني نيست. نمي‌توان تمام افراد يك جامعه را راضي نگه داشت كه تلاشي است ناممكن. اما انتقادها و جوي كه اخيرا عليه وزارت نفت ايجاد شده، از بسياري جهات نگران‌كننده و در برخي اوقات نيز به دور از جانب انصاف و اخلاق است. از زمان بازگشت تحريم‌هاي نفتي عليه ايران در آبان سال 97 و عدم ارايه آمار فروش از سوي وزارت نفت، «تخريب» در دستور كار مخالفان قرار گرفت و به شاه‌كليد سخنان آنها بدل شد.گاهي سمت و سوي اين انتقادها به گونه‌اي است كه گويي انگيزه‌هاي سياسي و گره‌گشايي‌هاي حزبي نيز بي‌تاثير نبوده و سعي افراد در ايجاد تفرقه است. در حالي كه انتقادات در داخل زنگنه را مورد بي‌مهري قرار مي‌دهند، اما نبايد از اين نكته غافل شد كه وزير نفت همان كسي است كه سال گذشته و در بحبوحه تحريم‌هاي نفتي عليه ايران، توانست اوپك را يك دست كرده و توافق كاهش توليد را به امضا برساند و ايران را از كاهش توليد معاف كند. در شرايطي كه قطر از ادامه عضويت در اوپك انصراف داد و روسيه نيز بارها عنوان كرده كه حاضر نيست، سهمش در بازار نفت را از دست دهد، زنگنه و وزراي ساير كشورهاي عضو براي نابود نشدن اين كارتل مهم نفتي تمام توان خود را به كار گرفته‌اند به گونه‌اي كه وزير انرژي عربستان در حاشيه اجلاس G20 از تمديد كاهش توليد براي 9 ماه آينده خبر داد. اين نشان مي‌دهد با وجود كاهش شديد سهم ايران از نفت اوپك، اما همچنان ايران به واسطه زنگنه مي‌تواند تعيين‌كننده دورهاي بعدي نشست اوپك باشد. نبرد زنگنه در اوپك امروز و براي به دست آوردن حق ايران از بازار نفت ادامه دارد.
تحريك زنگنه جواب نمي‌دهد
«ناتواني زنگنه در دور زدن تحريم‌ها و كاهش فروش نفت به دليل تمركز ويژه او بر مشتري‌هاي اروپايي» از مهم‌ترين انتقادهاست. اين گزاره آن قدر مهم است كه پاي سعيد جليلي را به ميدان باز كرد و او از ميزان فروش و صادرات نفت در تحريم سال‌هاي 90 و91 سخن گفت هر چند كه صحبت‌هايش واكنش زنگنه را در پي داشت. با وجود اينكه آمار دقيقي از فروش و صادرات نفت ايران در دور اول تحريم‌ها در دست نيست، اما نكته واضح در بيان اين موارد، تحريك زنگنه براي فاش كردن روش‌هاي دور زدن تحريم است. علاوه بر هجمه‌ها عيله وزارت نفت، دور جديد تحريم‌ها تفاوت چشمگيري نيز با دور قبلي دارد و آن در ميزان اتحاد مسوولان است. در سال‌هاي 90 و 91 همه در مقابل تحريم متحد بودند و سوالي در خصوص ميزان فروش نفت نمي‌پرسيدند. حتي آمارهاي فروش نفت توسط بانك مركزي نيز بعد از دو سال نيم در سال 93 منتشر شد. اما گويا در شرايط فعلي همگي دل‌شان براي بابك زنجاني‌هايي كه نفت را مي‌فروختند، تنگ شده است. زنجاني‌اي كه زنگنه بعد از به دست گرفتن تصدي وزارت نفت، بارها و بارها بر ضرورت پيگيري پرونده‌اش تاكيد داشت. قضيه زنجاني از آن جهت اهميت دارد كه به نام دور زدن تحريم‌ها، حجم وسيعي از ثروت ملي از بين رفت. اما برخي افراد آن قدر به دور زدن تحريم‌ها و افزايش فروش و صادرات نفت اهميت دادند كه ريسك بزرگ ظهور و بروز افرادي مانند زنجاني‌ها را نمي‌بينند. در شرايطي كه تحريم‌ها گلوگاه اقتصاد ايران، درآمدهاي نفتي را نشانه گرفته، هجمه‌ها هر روز بيشتر مي‌شود. اما هجمه‌هايي كه مرزهاي اخلاق و انسانيت را شكسته است، تازگي دارد.
زنگنه و باز هم اوپك
اما فشارها به زنگنه مختص عناصر داخلي نيست، بلكه او از جانب اوپك نيز تحت فشار است. اوپك در چند ماه اخير تحولاتي را تجربه كرده كه باعث شده تا مرز فروپاشي برود. يكي از اين حواشي، همراهي عربستان و امارات با امريكا براي تحريم بيشتر نفت ايران است. پس از اعلام حضور رياض در كنار امريكا، زنگنه بارها اعلام كرد عربستان نمي‌تواند جاي ايران را در بازار نفت پر كند كه با گذشت دو ماه از عدم تمديد معافيت‌ها عربستان نيز به اين نتيجه رسيده كه براي رسيدن به اهداف مالي و اقتصادي خود لازم است در كنار ايران باشد و نبض بازار نفت را در دست گيرد. از اين‌رو نشست اوپك اهميت دوچندان مي‌يابد و از چند بعد قابل اهميت است، بعد اول، همان‌طور كه گفته شد تحولات اوپك و يك دست كردن دوباره كشورها توسط ايران است. در چند ماه اخير، نوسان در اين كارتل نفتي به قدري بود كه زمزمه‌هايي مبني بر فروپاشي آن به گوش مي‌رسيد. هر چند كه اعضا و به خصوص ايران بارها اعلام كردند تا زماني كه اين كارتل اهداف آنها را تامين كند، در آن مي‌مانند. اما در پس ماجرا اين نكته نهفته است كه هيچ يك نمي‌خواهند امريكا يكه‌تاز بازار نفت شود. از اين‌رو در كنار هم ادامه مي‌دهند. بعد ديگر، نتايج عدم توافق اعضا براي كاهش توليد است. طي آمارهاي وزارت اطلاعات انرژي امريكا، توليد نفت اين كشور به 12 ميليون بشكه نفت رسيد. اگر اين ميزان ادامه يابد، امريكا به بزرگ‌ترين توليدكننده نفت در جهان تبديل مي‌شود كه در آن صورت اوپك تاثيرش را در كنترل عرضه و در نتيجه قيمت نفت از دست مي‌دهد. هيچ يك از كشورهاي نفتي حاضر نيستند، تاثيرشان را در بازار از دست بدهند. از سوي ديگر ايران به دليل تحريم‌ها و كاهش فروش نفتش ديگر ذي‌نفع جدي در خصوص قيمت‌هاي نفت نيست و از اين‌رو مي‌تواند نقش واسطي را براي نزديك كردن اهداف و سياست كشورهاي حاضر انجام دهد. ايران بارها خواستار تمديد توافق اوپك پلاس بود اما همراستا نبودن اهداف كشورهاي عضو، رسيدن به توافق را سخت‌تر مي‌كرد. زنگنه كار سختي در اوپك دارد. توافقي كه در نشست اوپك امضا مي‌شود، زمان به تعادل رسيدن بازار نفت را نشان مي‌دهد. اگر مانند دفعات قبل ايران بتواند نقش محوري خود را با وجود تحريم‌ها پس بگيرد، اميد به بهبودي صادرات نفت ايران افزايش مي‌يابد.
انتقادها جنبه سياسي دارد
هر چه انتقادها بيشتر سمت و سوي سياسي به خود بگيرد، امكان شناخت عمق مساله تحريم‌ها كه اين روزها نه تنها وزارت نفت بلكه كل بخش‌ها و زيربخش‌هاي جامعه را دست به گريبان كرده، از بين مي‌رود. تخريب بيژن زنگنه، فقط مصداق داخلي و تسويه حساب حزبي و سياسي ندارد، بلكه ابعاد بين‌المللي نيز به خود مي‌گيرد. شايد به همين دليل است كه بلومبرگ در يكي از گزارش‌هاي خود به تجليل از اقدامات زنگنه در اوپك پرداخته و او را مهره‌اي سنگين در تعيين خط‌مشي آينده اوپك دانست. امروز و فردا نشست اوپك پلاس براي بررسي وضعيت بازار نفت براي تمديد يا عدم تمديد توافق نفت برگزار مي‌شود. اهميت نشست اوپك و خروجي آن هم در بعد بين‌المللي و هم در بعد داخلي قابل مشاهده خواهد بود. زنگنه وظيفه خطيري دارد و آن دفاع از حيثيت و عملكرد بيش از نيم قرني اين كارتل نفتي است. هيچ يك از وزراي نفتي كشورهاي عضو اوپك دوست ندارند امسال پايان كار اين كارتل باشد، بنابراين براي همراستا كردن سياست‌هاي‌شان تلاش بيشتري مي‌كنند. اما نقش زنگنه در اين بين بيشتر خواهد بود. بايد منتظر رهاورد سفر زنگنه بود.