تاريخي ازشيريني يك كارخانه
كه به تلخي گراييد
براي آنكه ميراث‌مان را بهتر درك كنيم قبل از هر چيز بايد قدري تاريخ بخوانيم. ساختمان يك كارخانه قند شايد در ظاهر براي بسياري چندان اهميت نداشته باشد. اما بهتر است قدري دقيق‌تر درباره سوژه اين صفحه بدانيم. ۱۲۵ سال پيش يعني درست در سال ۱۲۷۳ كارشناسان بلژيكي گزارشي را درباره طرح تاسيس كارخانه قند در ايران تهيه كردند كه درنهايت كميته‌اي با عنوان «كميته مطالعات صنعتي پاريس» تشكيل و اين كميته توانست امتياز قند در ايران را كسب كند. در همين راستا سه تن از كارشناسان با عنوان «پلت»، «كرچل» و «ريكما گرس» براي مطالعات محلي درباره وضعيت و شرايط احداث كارخانه قند به ايران فرستاده شدند و به اين ترتيب كارخانه قند كهريزك سال ۱۲۷۳ خورشيدي توسط مهندسان بلژيكي ساخته شد. اين كارخانه با قديمي‌ترين باسكولي كه در خود دارد از كهن‌ترين آثار معماري صنعتي در ايران به‌شمار مي‌رود. قديمي‌ترين كارخانه قند خاورميانه پيش از اين با شماره ۴۶۳۵ به عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيد و از ميراث اوليه ورود مدرنيته به ايران محسوب مي‌شود اما متاسفانه از آنجا كه ميراث فرهنگي توان تملك و خريداري اين ملك را نداشت، سال‌ها اين ميراث در كش و قوس شكايت بين مالك و مسوولان ميراث قرار گرفت.
مالك اين كارخانه اوايل سال ۹۵ با طرح شكايت به ديوان عدالت اداري، درخواست خروج از ثبت اين بنا را مطرح كرد و از آن زمان بود كه دعوي حقوقي ميراث استان تهران و مالك به دادگاه كشيده شد و سرانجام بعد از گذشت سه سال مالك بر اين بخش از تاريخ صنعتي كشور غلبه كرد و اين ميراث صنعتي و فرهنگي از ليست ميراث فرهنگي خارج شد.