سنا، يك - اوباما، صفر

    سارا معصومي / يك – صفر، نتيجه جدال چندماهه باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات متحده با كنگره‌اي تا دندان مسلح به جمهوريخواهان. طرح موسوم به «قانون نظارت بر توافق هسته‌اي‌« سرانجام پس از چندين ماه اصرار از سوي جمهوريخواهان و البته برخي دموكرات‌هاي تندرو و انكار از سوي كاخ سفيد از سوي باراك اوباما پذيرفته شد. رييس‌جمهور ايالات متحده پيش از اين تهديد كرده بود كه هرگونه تلاش براي تخريب روند مذاكرات با ايران را وتو خواهد كرد. تهديدي كه به نظر مي‌رسد سرانجام در دوئل ميان كنگره و كاخ سفيد رنگ باخته است. كميته روابط خارجي سنا سرانجام با 19 راي موافق از مجموع 19 راي يا به بيان ديگر به اتفاق آرا طرحي را به تصويب اوليه رساند كه در شرايطي كه به قانون تبديل شود منجر به اين مي‌شود كه كنگره اجازه راي دادن به توافق نهايي ميان ايران و 1+5 را داشته باشد. نخستين مساله‌اي كه پس از تصويب اين طرح به ذهن متبادر مي‌شود اين است كه در صورت تبديل شدن اين طرح به قانون، برداشته شدن تحريم‌هاي ايران به حداقل 30 روز بعد از رسيدن به توافق هسته‌اي موكول خواهد شد. اين طرح از ابتداي اعلام جزييات آن توسط باب كراكر، سناتور جمهوريخواهي كه رياست كميته سياست حارجي را بر عهده دارد و همچنين رابرت منندز سناتور ارشد دموكرات دنبال شد. در مدت زمان جدال ميان اوباما و مخالفان يا منتقدان توافق هسته‌اي با ايران، 21 سناتور موافقت خود را با برخورداري كنگره از حق راي به توافقنامه هسته‌اي با ايران اعلام كردند. در سايه اين طرح، در صورت حصول هرگونه توافقي ميان ايران و 1+5، باراك اوباما بايد متن برنامه جامع مشترك اقدام را ظرف مدت 5 روز براي بررسي به كنگره تقديم كند. بر اساس اين طرح، يك دوره 52 روزه براي بررسي توافق هسته‌اي در كنگره در نظر گرفته شده است. با اين همه يكي از دستياران سناتور جمهوريخواه كراكر اعلام كرد كه پس از وصول اين طرح توسط كنگره، اين نهاد 30 روز فرصت دارد كه مهر تاييد يا نفي خود را بر پيشاني آن بزند. اما در شرايطي كه كنگره مخالفت خود را با توافق ايران اعلام كند، باراك اوباما به عنوان رييس قوه مجريه در ايالات متحده 12 روز فرصت دارد تا با حق وتوي خود اين توافق را نجات دهد. پس از صدور حكم وتوي آقاي رييس‌جمهور باز توپ در زمين كنگره قرار خواهد گرفت و قانونگذاران 10 روز فرصت خواهند داشت تا با جمع‌آوري حداقل67 راي از مجموع 100 كرسي سنا (دو سوم آرا)، حق وتو را از اوباما سلب كنند. راي‌گيري در خصوص اين طرح در كميته روابط خارجي سنا زماني انجام شد كه جاش ارنست ،سخنگوي كاخ سفيد اعلام كرد كه رييس‌جمهور با توجه به اصلاحاتي كه در اين طرح صورت گرفته حاضر به امضاي آن است. يكي از اصلاحاتي كه روي اين طرح انجام گرفته كاهش دوره ممنوعيت لغو تحريم از 60 به 30 روز بوده است. نكته جالب توجه در تصويب اين طرح اين بود كه 9 سناتور دموكرات حاضر در كميته روابط خارجي سنا هم به اين طرح راي مثبت دادند و به بيان ديگر حتي يك نفر از دموكرات‌هاي حاضر در كميته هم مخالفت رييس‌جمهور دموكرات امريكا با آن را مد نظر قرار نداد. مساله‌اي كه به خودي خود گوياي دليل موافقت دقيقه نود اوباما با اين طرح است. علاوه بر اين بر اساس مصوبه روز سه‌شنبه، رييس‌جمهور امريكا همچنين ملزم است تا هر 90 روز پايبندي ايران به مفاد توافق هسته‌اي را به كنگره گزارش دهد. دو متممي كه پيش‌تر گفته شده بود مي‌تواند در نشست ديشب مورد بررسي قرار گرفته و تصويب شود، يكي مربوط به «پايان حمايت ايران از تروريسم» و ديگري «به رسميت شناختن اسراييل از سوي ايران» بود. متمم اول را جان باراس و سناتور جمهوريخواه ارائه كرده بود كه با 13 راي مخالف در برابر تنها 6 راي موافق ناكام ماند. ماركو روبيو ديگر سناتور جمهوريخواه هم تهديد كرده بود متممي در رابطه با به رسميت شناختن اسراييل ارايه مي‌كند، اما نهايتا اعلام كرد از لحن طرح راضي است و اين متمم را مطرح نمي‌كند. به گفته جان كورنين، سناتور ارشد جمهوريخواه احتمال راي‌گيري در مورد طرح نظارت بر توافق هسته‌اي با ايران، در صحن اصلي سنا در هفته آينده وجود دارد.

چرا اوباما كوتاه آمد؟

تا پايان ماراتن مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 كمتر از سه ماه زماني باقي است. ايران و 1+5 در دومين روز از ماه آوريل و دو روز پس از پايان ضرب الاجل زماني پايان مارس بيانيه سوييس را در لوزان قرائت كردند. بيانيه‌اي كه بر اساس آن اعلام شد كه ايران و 1+5 بر سر راهكارهاي مشتركي براي اتمام كار تا پايان ماه ژوئن به تفاهم دست يافته‌اند. آنچه در نتيجه هشت روز مذاكرات فشرده در لوزان به دست آمد هيچ سند رسمي و الزام‌آوري نبود اما به هرحال دورنماي توافق ميان ايران و امريكا مخالفان در داخل امريكا، در سرزمين‌هاي اشغالي و البته برخي متحدات منطقه‌اي عرب امريكا را به وحشت انداخت. در چنين فضايي جمهوريخواهاني كه كنگره را در اختيار دارند مي‌گويند كه دولت اوباما در حال نزديك شدن به توافقي خطرناك با ايران است و به همين دليل در پذيرش اين توافق به كنگره امريكا هم جايي براي ابراز مخالف وجود داد. اما مخالفت‌هاي اوباما زماني به توافق تبديل شد كه مشخص شد تعداد سناتورهاي دموكراتي كه مخالف اوباما و موافق جمهوريخواهان در توافق هسته‌اي با ايران هستند بيش از حد انتظار اوباما شده است. اوباما از ترس آنكه كنگره با توسل به تعداد دموكرات‌هاي همراه جمهوريخواهان طرح خطرناك‌تري را كه تهديدي بالقوه براي مذاكرات در جريان امريكا با ايران باشد به جريان بيندازد، به طرحي كم خطرتر رضايت داد. بر اساس اين طرح، اوباما به كنگره اين فرصت را مي‌دهد كه پيش از تصميم‌گيري در خصوص لغو تحريم‌هاي ايران در خصوص كليات اين توافق اظهارنظر كنند.

مرداني كه همواره مخالفند

رايان كروكر، سناتور جمهوريخواه كه رياست كميته روابط خارجي سنا را بر عهده گرفته است به همراه سناتور بن كاردين جلسه روز سه شنبه اين كميته را پيش بردند. كاردين كه به جاي سناتور ارشد منندز به عنوان واسطه ميان جمهوريخواهان و كاخ سفيد عمل مي‌كرد از ابتداي اين جايگزيني موافقت خود را با به تصويب رسيدن اين طرح اعلام كرد. منندز كه از ايالت نيوجرسي است به دليل اتهام فساد مالي از اين كميته خارج شده بود. گفته مي‌شود كه در 10 روز گذشته، كاردين چندين بار با اوباما و جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده رايزني و گفت‌وگو كرده است. گفته مي‌شود كه حضور كاردين به عنوان سناتور ارشد دموكرات‌ها در كميته روابط خارجي سنا هم به جلب نظر جمهوريخواهان و هم به قانع كردن باراك اوباما كمك شاياني كرده است. در حالي كه گفته مي‌شد منندز به دليل اظهارنظرهاي تند رابطه پرتنشي با كاخ سفيد دارد به نظر مي‌رسد كه كاردين توانست نوعي از توازن را ميان خواسته‌هاي جمهوريخواهان و مطالبه‌هاي اوباما برقرار كند. رهبر اكثريت در كنگره امريكا پس از راي مثبت كميته روابط خارجي سنا به اين طرح پيش بيني كرد كه اين طرح در صحن سنا هم راي قابل توجهي را به خود اختصاص دهد. لابي رژيم صهيونيستي در كنگره از اين اقدام باراك اوباما براي امضاي طرح اصلاح شده كراكر استقبال كرده است.

كلاف تحريم‌ها

به نظر مي‌رسد كه تمام تقلاي جمهوريخواهان و دموكرات‌هاي مخالف توافق هسته‌اي با ايران براي تصويب اين طرح از تمايل آنها براي برخورداري از حق اظهارنظر در خصوص تحريم‌هاي ايران نشات مي‌گيرد. در شرايطي كه اين طرح به تصويب برسد، تصميم‌گيري در اين خصوص كه آيا تحريم‌هاي ايران كه از سوي ايالات متحده اعمال شده برداشته شود يا خير به پس از اظهارنظر كنگره در خصوص توافق نهايي با ايران با يك راي مثبت يا منفي موكول خواهد شد. البته نبايد فراموش كرد كه باراك اوباما همچنان حق وتوي اين طرح را در اختيار دارد و اين بدان معنا است كه با اين حق مي‌تواند روند مذاكراتي را كه در 18 ماه گذشته طي شد و تا ماه ژوئن هم ادامه پيدا خواهد كرد، نجات دهد. گفته مي‌شود كه باراك اوباما به دليل اجتناب از تنش بيشتر با كنگره در خصوص مذاكرات با ايران تن به امضاي چنين طرحي داده است. يكي از اصلي‌ترين كساني كه منجر به تغيير نظر اوباما در خصوص عدم مقاومت بيشتر در برابر اين طرح شد، سناتور چارلز شومر مرد شماره 3 دموكرات‌هاي سنا بود. وي اخيرا اعلام كرده بود كه موافق طرح كراكر است. بر اساس اين طرح، در مدت زماني كه كنگره در حال بررسي توافق هسته‌اي با ايران است، اوباما مي‌تواند تحريم‌هايي را كه به دستور رييس‌جمهور امريكا وضع شده لغو كند اما نمي‌تواند در خصوص تحريم‌هايي كه از كانال كنگره بر ايران تحميل شده است، دست به اقدام اجرايي خاصي بزند. تحريم‌هاي كنگره يكي از سخت‌ترين تحريم‌هايي هستند كه بخش‌هاي اقتصادي و بانك مركزي كشورمان را هدف قرار داده‌اند.

آيا مذاكرات تهديد شد؟

تمام اصرار اوباما در اين مدت براي عدم تصويب چنين طرحي اين بود كه ايران و 1+5 در يك سال و نيم گذشته با نشستن پاي ميز مذاكرات عزم خود را براي به ثمر نشاندن اين مذاكرات نشان داده‌اند و مخالفان بايد به اين مسير براي ثمربخشي ديپلماسي فرصت دهند. با اين همه فشارهاي سناتورهاي تندرو درخواست اوباما را بي‌اثر كرد و در نهايت اين طرح در مسير تصويب قرار گرفته است. بلومبرگ در گزارشي در اين خصوص مي‌نويسد: تفاهمي كه ميان كنگره و كاخ سفيد انجام گرفت اصلي‌ترين مشكلاتي كه اين طرح داشت را حل و فصل نكرده است. اين طرح همچنان مي‌تواند نقش مخرب مذاكرات را بازي كند. به نظر مي‌رسد كه دولت اوباما با پذيرش اين طرح در حقيقت تلاش كرده از ريسك‌هاي جدي‌تري كه مي‌تواند مذاكرات را تهديد كند، اجتناب ورزد اما برخي از تحليلگران اعتقاد دارند كه همين طرح هم مي‌تواند به اندازه كافي مذاكرات دشوار ميان ايران و 1+5 را دشوارتر كند. مقام‌هاي امريكايي كه در جريان مذاكرات هسته‌اي ايران با 1+5 هستند، اعتقاد دارند كه اين طرح مي‌تواند به دو دليل روند مذاكرات جاري را تهديد كند: نخست آنكه ايراني‌ها مي‌توانند ادعا كنند كه امريكايي‌ها پارامترهاي جديدي را تعريف كرده‌اند و بر اين اساس مذاكرات را به پس از ضرب‌الاجل 30 ژوئن هم موكول كنند. از سوي ديگر اين اقدام كنگره مي‌تواند به امتيازخواهي جديد ايران در مذاكرات منتهي شود يا در نهايت ايران حساب امريكا را از ديگر مذاكره‌كنندگان حاضر در 1+5 جدا خواهد كرد.

محدوديت‌هاي پيش روي رييس‌جمهور

بلومبرگ در ادامه گزارش خود در اين خصوص مي‌نويسد: به گفته يكي از دستياران كراكر، در شرايطي كه متن توافق با ايران پس از 9 جولاي در اختيار قانونگذاران امريكايي قرار گيرد، دوره زماني كه كنگره مي‌تواند آن را مورد بررسي قرار دهد به 82 روز افزايش خواهد يافت. تا آن زمان هم اوباما نمي‌تواند از حق خود براي معلق كردن تحريم‌هاي ايران استفاده كند. نگراني دومي كه وجود دارد، اين است كه شايد برخي قانونگذاران بخواهند از اين طرح به عنوان ابزاري براي تحت تاثير قرار دادن هرگونه توافق پاياني با ايران استفاده كنند. در صورت تحقق چنين امري اين قانونگذاران مي‌توانند ادعا كنند كه ايران برخلاف ادعاي اوباما همكاري با 1+5 نداشته است.
مساله‌اي كه در اين ميان نبايد فراموش كرد اين است كه دولت باراك اوباما از 18 ماه پيش تا به امروز مذاكرات سخت و فشرده‌اي را با ايران پيش‌برده و دو فاز نخست اين مذاكرات با حصول توافقنامه موقت ژنو و پس از آن هم در لوزان و رسيدن به فهم مشترك در خصوص راهكارها با موفقيت به پايان رسيده است. اوباما در دقيقه 90 اقدام به پذيرش طرحي نمي‌كند كه بتواند ذات مذاكرات را تهديد كرده و تلاش‌هاي تيم ديپلماسي وي به رياست جان كري را تهديد كند. باراك اوباما در واپسين ماه‌هاي حضور در قدرت به بردي استراتژيك در حوزه سياست خارجي نياز دارد و پرونده هسته‌اي ايران در حال حاضر بهترين گزينه پيش روي وي در حوزه سياست خارجي است. ديويد ميلر، تحليلگر مسائل خاورميانه و فردي كه هم به دولت‌هاي دموكرات و هم جمهوريخواه امريكا مشورت مي‌دهد در اين خصوص به بلومبرگ مي‌گويد: هيچ كس نه در ميان دموكرات‌ها و نه جمهوريخواهان در حال حاضر به دنبال برعهده گرفتن مسووليت جنگ با رييس‌جمهور يا ايجاد مانع اساسي كردن در مسير مذاكرات نيست. در پايان مسير ممكن است توافقي كه ميان ايران و 1+5 انجام مي‌شود توافق خوبي از نظر اكثريت باشد و به همين دليل لزومي براي مخالفت عملي با آن در اين زمان و در حالي كه مذاكرات هنوز ادامه دارد، وجود ندارد. حتي مخالفان هم به دنبال صبر تا به سرانجام رسيدن مذاكرات و خروجي نهايي آن هستند. در حال حاضر تنها چيزي كه از اين مذاكرات به بيرون درز كرده يك فكت شيت و چند بيانيه مطبوعاتي است. در شرايطي كه اوباما و كميته روابط خارجي سنا در خصوص اين طرح به توافق اوليه‌اي دست يافته‌اند و اوباما موافقت خود را با امضاي آن اعلام كرده است اما به نظر مي‌رسد جدال ميان كاخ سفيد با كنگره در خصوص پرونده هسته‌اي ايران و مذاكرات جاري به اين طرح محدود نخواهد شد و اين دوئل همچنان در قالب‌هاي ديگري ادامه خواهد يافت.

اوباما  مي‌تواند

«مطمئنم كه اوباما مي‌تواند مذاكرات هسته‌اي با ايران را به نتيجه برساند.» اين جمله نخستين عكس‌العمل جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده به تصويب طرح نظارت بر توافق هسته‌‌اي با ايران در كميته روابط خارجي سنا است. به گزارش رويترز، «جان كري» وزير خارجه امريكا روز گذشته بعد از موافقت «باراك اوباما» با امضاي لايحه نظارت كنگره بر توافق هسته‌اي ايران و 1+5 گفت كه همچنان اطمينان دارد دولت اوباما قادر است مذاكرات هسته‌اي با ايران را به نتيجه برساند. رييس دستگاه ديپلماسي امريكا بعد از ورود به آلمان براي نشست وزراي خارجه «جي 7» گفت: مساله مهم، چالش پايان دادن به مذاكرات با ايران در ظرف مدت دو ماه و نيم آينده است. توافقي در واشنگتن در خصوص طرح كنگره حاصل آمد. من درباره توانمندي رييس‌جمهور براي مذاكره در خصوص يك توافق و توانمندي وي براي امن‌تر كردن جهان اطمينان دارم. كري ادامه داد كه در نشست «جي ۷» در خصوص چالش به پايان رساندن مذاكرات هسته‌اي با ايران ظرف دو و نيم ماه آينده گفت‌وگو خواهد كرد. «فرانك والتر اشتاين‌ماير» وزير خارجه آلمان كه ميزبان نشست «جي ۷» است، نيز اعلام كرد كه وزراي خارجه اين گروه درباره توافق بين دولت امريكا و كنگره در خصوص لايحه نظارت كنگره بر توافق هسته‌اي گفت‌وگو كردند و تصريح كرد اين لايحه «تاثير خاصي در خصوص مساله رسيدن به توافق جامع هسته‌اي با ايران تا مهلت ۳۰ ژوئن خواهد داشت».

اوباما شكست نخورد

همزمان با اين اظهارات وزير امور خارجه امريكا، والري جرِت، مشاور ارشد كاخ سفيد در واكنش به تصويب قانون بازنگري توافق هسته‌اي با ايران گفت كه اين موضوع يك شكست براي رييس‌جمهوري محسوب نمي‌شود. وي تاكيد كرد كه آقاي جان كري آنچه بايد انجام دهد را انجام داده است، كنگره را توجيه كرده و جلسات محرمانه با آنها برگزار كرده است تا آنها را نسبت به آنچه ما را تاكنون به اينجا رسانده آگاه كند. مشاور كاخ سفيد همچنين از باب كوركر، نويسنده طرح و همچنين بن كاردين، رهبر دموكرات‌ها به خاطر مصالحه در اين زمينه قدرداني كرد. وي افزود: كوركر و كاردين كار فوق‌العاده‌اي انجام دادند هرچند ايده‌‌آل ما نيست اما ما مي‌خواهيم كه به جلو حركت كنيم.

برش

   كميته روابط خارجي سنا سرانجام با 19 راي موافق از مجموع 19 راي يا به بيان ديگر به اتفاق آرا طرحي را به تصويب اوليه رساند كه در شرايطي كه به قانون تبديل شود منجر به اين مي‌شود كه كنگره اجازه راي دادن به توافق نهايي ميان ايران و 1+5 را داشته باشد
   تحريم‌هاي ايران به حداقل 30 روز بعد از رسيدن به توافق هسته‌اي موكول خواهد شد
   باراك اوباما بايد متن برنامه جامع مشترك اقدام را ظرف مدت 5 روز براي بررسي به كنگره تقديم كند
   مخالفت‌هاي اوباما زماني به توافق تبديل شد كه مشخص شد تعداد سناتورهاي دموكراتي كه مخالف اوباما و موافق جمهوريخواهان در توافق هسته‌اي با ايران هستند بيش از حد انتظار اوباما شده است
  در مدت زماني كه كنگره در حال بررسي توافق هسته‌اي با ايران است، اوباما مي‌تواند تحريم‌هايي را كه به دستور رييس‌جمهور امريكا وضع شده لغو كند اما نمي‌تواند در خصوص تحريم‌هايي كه از كانال كنگره بر ايران تحميل شده است، دست به اقدام اجرايي خاصي بزند.
   در شرايطي كه متن توافق با ايران پس از 9 جولاي در اختيار قانونگذاران امريكايي قرار گيرد، دوره زماني كه كنگره مي‌تواند آن را مورد بررسي قرار دهد به 82 روز افزايش خواهد يافت