اميرعلي ابوالفتح در گفت‌وگو با «اعتماد»:
طرح سنا خطري براي مذاكرات نيست
گروه ديپلماسي| روز گذشته كميته روابط خارجي مجلس سناي امريكا، طرحي را تصويب كرد كه براساس آن، كنگره اين كشور حق خواهد داشت هرگونه توافق احتمالي ميان ايران و گروه 1+5 را مورد بررسي قرار دهد. اين طرح كه از سوي باب كوركر سناتور جمهوريخواه و با همكاري رابرت منندز دموكرات تهيه شده است، در صورت تصويب، دولت امريكا را موظف مي‌كند تا توافق نهايي را در اختيار كنگره قرار دهد و كنگره ظرف ۳۰ روز آن را مورد تاييد يا رد قرار دهد. هرچند طرحي كه ديروز مورد تصويب كميته روابط خارجي سنا قرار گرفت با طرح اوليه تفاوت‌هاي بسياري كرده اما تصويب آن در كشور ما و حتي در امريكا تحليل‌ها و واكنش‌هاي متفاوتي را در پي داشته است. گروهي آن را مصداق تلاش كنگره براي شكست مذاكرات دانستند و گروهي ديگر آن را تلاش جمهوريخواهان براي سهيم شدن در افتخار توافق احتمالي برشمردند. اميرعلي ابوالفتح، كارشناس ارشد مسائل امريكا معتقد است كه طرح به تصويب‌رسيده در كميته روابط خارجي امريكا خطر فوري براي مذاكرات ندارد و در واقع نمايندگان كنگره مي‌خواهند از مفاد و ريز جزييات برنامه جامع اقدام مشترك اطلاع يابند و امكان حذف و اضافه يا تاييد و رد آن را نخواهند داشت. اين تحليلگر مسائل سياست خارجي تهديد به وتوي باراك اوباما و نگراني از نداشتن حداقل از دو سوم آراي نمايندگان سنا را براي شكاندن وتو، رييس‌جمهور امريكا را عامل اصلي عقب‌نشيني جمهوريخواهان مي‌داند و طرح كنوني را حاصل مصالحه دو حزب جمهوريخواه و دموكرات مي‌خواند. مشروح گفت‌وگوي «اعتماد» با اميرعلي ابوالفتح در پي مي‌آيد:
روز گذشته طرحي مبني بر نظارت كنگره امريكا بر توافق جامع نهايي در كميته روابط خارجي سنا به تصويب رسيد. اين طرح شامل چه موضوعاتي مي‌شود؟
طرحي كه ديروز در كميته روابط خارجي سناي امريكا تصويب شد، هنوز روند قانونگذاري‌اش طي نشده و بايد ابتدا به صحن مجلس سنا رفته و بعد به صحن مجلس نمايندگان برود و در اين فرآيند ممكن است بخش‌هايي از آن كم يا زياد شود و حتي به گونه‌اي تبديل شود كه از سوي باراك اوباما تهديد به وتو شود ولي آنچه هم‌اكنون در كميته روابط خ ارجي سنا مطرح شده اين است كه از دولت اين كشور خواسته مي‌شود تا هرگونه توافق احتمالي را به كنگره امريكا بدهد. طي آن، رييس‌جمهور امريكا موظف است ظرف پنج روز پس از امضاي توافق، آن را در اختيار كنگره قرار بدهد. كنگره نيز ۳۰ روز فرصت دارد تا آن را مورد بررسي قرار دهد. در صورتي كنگره آن را رد كند، ۱۲ روز به اوباما اين فرصت داده شده تا نظر كنگره را وتو كند و ۱۰ روز نيز به سنا زمان داده شده تا حداقل ۶۷ راي را براي شكاندن وتوي اوباما به دست آورد. با اين حال، تفاوتي كه آنچه ديروز مورد تصويب قرار گرفت با طرح اوليه باب كروكر و رابرت منندز دارد، در طرح اوليه از دولت خواسته شده بود تا توافق احتمالي را براي تاييد نهايي در اختيار كنگره قرار دهد و كنگره حق تاييد يا رد آن را داشت ولي بعد از تهديدهاي كاخ سفيد مبني بر وتوي آن، مصالحه‌اي ميان جمهوريخواهان و دموكرات‌ها صورت گرفت تا توافق احتمالي براي اطلاع و بررسي در اختيار كنگره قرار گيرد.
اين بررسي براي چه چيزي صورت مي‌گيرد؟
كنگره در واقع با اين طرح مي‌خواهد از جزييات توافق احتمالي مطلع شود و از مفاد و ريز توافق آگاه شود و اين به معناي حق وتو و رد آن نيست و كنگره نمي‌خواهد براي رد و تاييد توافق راي‌گيري كند.
پس هرگونه اختيار براي تغيير توافق نهايي از كنگره گرفته مي‌شود؟
قبل از اينكه طرح مورد تصويب قرار بگيرد، براساس قوانين داخلي ايالات متحده امريكا، كنگره اختيار تاييد يا رد پيمان‌ها و توافقاتي كه دولت اين كشور امضا مي‌كند، داراست. هر توافقي نيز مي‌تواند اصول و بند‌ها و پيوست‌هاي مختلف و متنوعي را داشته باشد و شامل شود و كنگره امكان رد يكجا يا تاييد يكجاي آن را دارد و نمي‌تواند بند يا اصلي را تغيير داده يا حذف و اضافه كند. بنابراين با اين مصوبه نيز كنگره نمي‌تواند در خصوص جزييات حق اظهارنظر داشته باشد.
در اين مصوبه مساله تحريم‌ها چگونه است؟
روندي كه هم‌اكنون در امريكا طي مي‌شود اين است كه منتقدان و مخالفان توافق از افراطي‌ترين گروه‌ها كه لابي آيپك است تا برخي دموكرات‌ها به اين نتيجه رسيده‌اند كه توافق نهايي شكل مي‌گيرد و حتمي است و اميد نرسيدن به توافق را از دست داده‌اند. در اين شرايط، آنها به دنبال آن هستند تا بخشي از اين افتخار پيروزي در اين كشمكش طولاني را به دست آورند و به عبارتي، كنگره مي‌خواهد خود را در اين امر ذي‌نفع معرفي كند و اعلام دارد كه پايان خطر ايران هسته‌اي با يك همكاري مشترك ميان كاخ سفيد و كنگره به دست آمده است و اين توافق، حاصل يك كار جمعي فراحزبي است كه هم دمكرات‌ها و هم جمهوريخواهان در آن نقش داشتند تا فقط دمكرات‌ها به تنهايي جشن نگيرند كه ما بوديم كه ايران هسته‌اي را خلع سلاح كرديم. بنابراين طرحي كه ديروز در كميته روابط خارجي سنا تصويب شد، فقط سهم دادن به كنگره است و اگر اين طرح نيز تصويب نمي‌شد بر اساس قوانين امريكا رفع تحريم‌هاي مصوب كنگره فقط با راي كنگره امكانپذير بود، هرچند كه رييس‌جمهور مي‌تواند آنها را براي شش ماه تعليق كرده و اجرايي نكند. لغو تحريم‌هايي كه با فرمان‌هاي اجرايي رييس‌جمهور توسط وزارت امور خارجه، وزارت خزانه‌داري و وزارت انرژي هم با فرمان رييس‌جمهور يا همان وزارتخانه امكانپذير است. با توجه به اين مسائل، چيز جديدي ايجاد نشده و براي همين نيز كاخ سفيد اعلام كرده است كه آن را وتو نمي‌كنيم و تاثير و خطر فوري براي مذكرات ايجاد نمي‌كند.
پس راي ۹ تن دمكرات عضو كميته روابط خارجي نيز در همين راستاست، چراكه اين طرح بيشتر به يك مصالحه شبيه است.
بله. پيش‌بيني مي‌شد كه دمكرات‌هاي عضو كميته روابط خارجي سنا به اين دليل كه كار تخصصي‌شان سياست خارجي است، نسبت به مساله هسته‌اي و مذاكرات نسبت به دمكرات‌هاي عضو ساير كميته‌هاي كنگره حساس‌تر باشند. با اين وجود، جمهوريخواهان به دليل نگراني از وتوي اوباما و اينكه نمي‌توانند دو سوم آراي لازم براي شكاندن وتو را داشته باشند، تن به خواست كاخ سفيد و دمكرات‌ها بدهند. دمكرات‌ها تاكيد دارند كه بايد فرصت لازم را به اوباما داد تا از طريق پيشبرد مذاكرات بكوشد و به توافق احتمالي دست يابد زيرا در اين فرصت آنچه آنها رفع خطر ايران هسته‌اي مي‌نامند، محتمل‌تر است. اكنون دمكرات‌ها و جمهوريخواهان هماهنگي‌اي را كرده‌اند و طرحي را به تصويب رساندند كه خطري را براي توافق ايجاد نمي‌كند ولي بايد منتظر ماند تا طرح به صحن كنگره بيايد زيرا ممكن است چيزي به آن اضافه شود كه بر مذاكرات اثر منفي بگذارد و اوباما آن را تهديد به وتو كند ولي آنچه اكنون وجود دارد يك توافق دو حزبي است و دمكرات‌ها از آن حمايت مي‌كنند و جمهوريخواهان نيز عقب‌نشيني داشته‌اند چراكه آنها درصدد بودند رفع تحريم‌ها را با مساله حقوق بشري و تروريسم پيوند بزنند.
با اين وجود، امكان راي‌آوري طرح مذكور با شرايط كنوني چقدر در صحن كنگره امكانپذير است؟
راي تمامي دمكرات‌هاي عضو كميته روابط خارجي سنا مي‌تواند براي جمهوريخواهان نويدبخش اين باشد كه ساير دمكرات‌هاي كنگره نيز در صحن علني به آن راي خواهند داد ولي هنوز اين روند پايان نپذيرفته و بايد منتظر تحولات بعدي بود.