به بهانه درگذشت مهين عظيما
بانوي نقاشي پشت شيشه
غزاله بداقي
«بانوي نقاشي پشت شيشه‌اي» يا «يكي از اولين دختراني كه از دانشكده هنرهاي زيبا فارغ‌التحصيل شد»، معمولا مهين عظيما را با اين عناوين به ياد مي‌آورند؛ بانوي هنرمندي كه حدود چهار ماه قبل از اينكه نود سالگي را پر كند، پس از يك دوره بيماري سخت سرانجام در روز هجدهم تيرماه فوت كرد.
مهين عظيما متولد آذر ۱۳۰۸ در تهران است. گفته مي‌شود دوازدهمين دختري بوده كه به دانشكده هنرهاي زيبا ورود كرده و از اولين فارغ‌التحصيلان اين دانشكده است. ازدواجش با مسعود برزين از اتفاقات مهم زندگي او بوده، چراكه به اين واسطه مدتي همراه همسرش به شهر آبادان كوچ مي‌كند و در آنجا ساكن مي‌شود. او در جريان سيلي كه سال ۱۳۴۸ در آبادان جاري مي‌شود، هنگامي كه مشغول جمع‌آوري كمك‌هاي مردمي بوده متوجه يك نقاشي در خانه‌اي قديمي متعلق به «عبدالجليل» نقاش مشهور آن ديار مي‌شود و طوري تحت تاثير آن قرار مي‌گيرد كه پس از آن به نقاشي پشت شيشه‌اي روي مي‌آورد.
عظيما را شايد بتوان يكي از فعال‌ترين زنان نقاش ايران دانست. آخرين نمايشگاه نقاشي او در سال ۱۳۹۵، وقتي حدودا هشتاد و هفت‌ساله بود، برگزار شد. اين نمايشگاه كه تماشاگر رويا نام داشت، در مهرماه سال ۹۵، در گالري ايوان برپا شد. اتفاق مهمي كه در حاشيه «تماشاگر رويا» افتاد، رونمايي از كتاب زندگينامه اين بانوي نقاش با همان عنوان نمايشگاه بود. در اين كتاب علاوه بر گزيده‌اي از نقاشي‌هاي عظيما، مطالب مختلفي همچون عكس‌ها، بريده جرايد، مدارك مربوط به او و دو يادداشت از پرويز كلانتري و فريال سلحشور آمده است.
«يكي از اولين زنان نقاش مدرنيست ايران»، عنوان ديگري است كه درباره عظيما به كار برده مي‌شود. خودش در يكي از آخرين مصاحبه‌هايش گفته: «طبيعت منبع اصلي الهام من براي خلق نقاشي‌هاي پشت شيشه است. در كارهاي متاخرم ضمن اينكه سعي كرده‌ام، مدرن باشم و علايق خود را نمايش دهم، اما همچنان ارتباط اين هنر را با پيشينه خود حفظ كردم و ردپايي از موضوع‌هاي سنتي نقاشي پشت شيشه هم در كارم ديده مي‌شود.» نمايش نقوش و جلوه‌هاي طبيعت، درختان و پرندگان و استفاده از رنگ‌هاي زنده و متنوع از ويژگي‌هاي نقاشي اين هنرمند است. او بيش از شش دهه در عرصه نقاشي پشت شيشه‌اي فعاليت كرده و نمايشگاه‌هاي متعددي از آثارش را در كشورهاي مختلفي مانند بلژيك، يوگسلاوي و تركيه برپا كرده است. نمايش آثار او در دانشگاه هاروارد امريكا در سال ۱۳۸۱ از ديگر اتفاقات زندگي هنري عظيما به شمار مي‌رود، همچنين او در سال ۱۳۸۲ موفق به دريافت نشان درجه يك هنري و دكترا از شوراي ارزشيابي هنرهاي سنتي شده است. مهين عظيما يكي از آخرين بازماندگان نسل طلايي نقاشي بود كه شيوه كاري او توجه منتقدان و پژوهشگران را به خود جلب كرد و مورد توجه ديگر نقاشان پشت شيشه‌اي كشور قرار گرفت.