گروه اجتماعي
موج خبرها درباره رشد تصاعدي تعداد محكومان مهريه، در مقايسه با تابستان 97 فروكش كرده است. قطعا ارزاني قيمت سكه طلا نمي‌تواند دليل اين اتفاق باشد چون تفاوت قيمت امسال با مدت مشابه سال گذشته حتي به يك ميليون تومان هم نرسيده است. اما دستور رييس قوه قضاييه به تسهيل شرايط ترخيص و آزادي محكومان مهريه، تخفيف به محكومان داراي عسر و حرج، اقدامات همزمان كميسيون‌هاي قضايي و اجتماعي مجلس براي اصلاح قانون مهريه و تاكيدات آيات عظام بر ضرورت لغو مجازات و محكوميت‌هاي ولو موقت براي بدهكاران مهريه، از جمله دلايل موثر در فروكش كردن موج دادخواست مهريه بوده است. بنا بر اعلام اخير محمد مهدي تندگويان؛ معاون وزارت ورزش و جوانان، سال ۹۷، تعداد ازدواج‌هاي ثبت شده در كشور (با بيش از 54 هزار مورد كاهش نسبت به آمار ثبتي سال 96) ۵۵۰ هزار و ۵۶۵ فقره و تعداد طلاق‌هاي ثبت شده در كشور (با 1300 مورد كاهش نسبت به آمار ثبتي سال 96) ۱۷۵ هزار و ۶۱۴ مورد بوده و همين آمار نشان مي‌دهد كه شرايط عمومي جامعه كه مختصاتي همچون شغل و درآمد پايدار، سرپناه و مسكن مناسب، امنيت شغلي و امنيت رواني براي چشم‌انداز روشن را دربرمي‌گيرد، از عوامل مهم در كاهش يا افزايش آمار ازدواج است در حالي كه دلايل طلاق، بسيار سهل‌تر و در دسترس‌تر، دست‌آويز زوج‌هاي جوان مي‌شود كه زندگي مشترك نه‌چندان پرسابقه‌شان را در راهروهاي دادگاه‌هاي خانواده، حراج كنند. البته سخت‌گيري‌هاي نهادهاي متولي كاهش آسيب‌هاي اجتماعي همچون سازمان بهزيستي كشور و قوه قضاييه در پذيرش درخواست زوجين متقاضي طلاق، يكي از دلايلي بوده كه آمار طلاق درسال 97، اختلاف صعودي فاحشي در مقايسه با سال پيش‌تر نداشته باشد اما به هر حال، اغلب زنان قرباني طلاق، چه درخواست طلاق داده باشند يا مجبور به پذيرش طلاق شوند، خواستار مهريه خواهند بود و قوانين مدني هم پاي حمايت از اين حق قانوني زنان ايستاده‌اند كه مصداق بارز اين حمايت، تعداد قابل توجه بدهكاران مهريه است كه تعدادي‌شان به دليل ناتواني از پرداخت، حالا در زندان‌ها دوره محكوميت موقت را تا زمان اجراي اعسار سپري مي‌كنند و تعدادي بسيار بيشتر، بيرون زندان و طبق حكم دادگاه، در حال پرداخت اقساط مهريه هستند. اسدالله جولايي؛ رييس ستاد ديه كه هنوز هم با هشدارهايي كه درباره آسيب‌زايي فرهنگ مهريه‌هاي نجومي براي خانواده ايراني و عاقبت زندگي‌هاي مشترك نوپا دارد، در صدر اخبار خانواده است، در گفت‌وگو با «اعتماد»، تاكيد دارد كه تا فرهنگ تعيين مهريه در خانواده‌هاي ايراني اصلاح نشود، با همين شرايط؛ با افزايش تعداد محكومان مهريه به بيش از 4500 نفر در تابستان سال 98، مواجه خواهيم بود.
آخرين تعداد زندانيان مهريه چند نفر هستند؟
با نوسانات ترخيص‌ها، حدود 2 هزار نفر محكوم مهريه در زندان‌ها هستند كه براي همين تعداد هم رييس قوه قضاييه دستور داده مرخصي بيشتري نسبت به باقي زندانيان داشته باشند و اعسارشان پذيرفته شود. بنده هم به هيات‌هاي امناي ستاد ديه در 31 استان و روساي نمايندگي شهرستان‌ها دستور داده‌ام كه تمام تلاش‌ها بر آشتي زوجين باشد و از تسهيل طلاق زوج‌ها خوشحال نباشند بلكه كمك كنند كه خانواده متلاشي نشود و فرزندان طلاق كاهش يابد. ستاد ديه، ستاد پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي است چون زندان آسيب‌زاست و همسر و فرزندان و همه اطرافيان يك زنداني گرفتار مي‌شوند و خانواده زنداني هم آسيب‌پذيرتر از باقي خانواده‌هاست. به همين دليل تمام تلاش ما در اين سه دهه، كمك به آزادي هر چه سريع‌تر زندانيان غير عمد بوده و در اين 30 سال، بيش از 130 هزار نفر از محكومان جرايم غير عمد؛ شامل بدهكاران ديه در حوادث رانندگي، حوادث كارگاهي شبه‌عمد و غيرعمد، محكومان مالي غير عمد، محكومان مهريه و نفقه با كمك ستاد ديه آزاد شدند.
بيشترين تعداد محكومان مهريه در كدام استان‌ها هستند؟
استان فارس.
چرا استان فارس بيشترين تعداد محكومان مهريه را دارد؟
بايد آسيب‌شناسي شود و همزمان، فرهنگ‌سازي هم بيشتر از باقي استان‌ها در اين استان انجام شود. هيات امناي هر استان، متشكل از رييس كل دادگستري استان، مديركل زندان‌ها، مديركل كميته امداد و 4 نفر از معتمدان استان است و در هر استان، هيات امنا تلاش مي‌كند كه اختلافات زوجين متقاضي طلاق به حداقل برسد. هيات امناي نمايندگي ستاد ديه در استان فارس هم همين وظايف را دارد.
به دنبال دستور اخير رييس قوه قضاييه براي تسهيل رفع محكوميت از زندانيان مهريه، اين نگراني در جامعه ايجاد شد كه در صورت توقف اعمال محكوميت براي بدهكاران مهريه، هيچ ضمانتي براي دريافت مهريه وجود ندارد. حالا هم كه شما مي‌گوييد وضعيت ترخيص و پذيرش اعسار محكومان مهريه با دستور رييس قوه قضاييه تسهيل شده.
شرايط جامعه ما ربطي به دستور رييس قوه قضاييه ندارد. بايد براي حل مشكل مهريه در اين جامعه فرهنگ‌سازي كنيم. وقتي دو جوان مي‌خواهند با هم ازدواج كنند، بايد همديگر را بشناسند وگرنه دو هزار سكه مهريه هم فايده‌اي ندارد. من نمونه پرونده به جلسه اصلاح قانون مهريه در كميسيون قضايي مجلس بردم. پرونده را به نمايندگان نشان دادم و گفتم ارزش ريالي اين پرونده 7 ميليارد و 500 ميليون تومان است اما شغل زوج چيست؟ كارگر روزمزد.
و اين رقم مهريه را قبول كرده بود؟
بله قبول كرده بود. در زندان از اين پسر پرسيدم چرا اين رقم مهريه را قبول كردي؟ گفت بزرگ‌ترها گفتند مهريه را چه كسي داده و چه كسي گرفته. برو و عقد‌نامه را امضا كن. گفتم خودت مي‌گويي اگر كار كني، حقوقت در يك ماه 800 هزار تومان مي‌شود. چطور اين رقم مهريه را امضا كردي؟ وقتي جوان ما اينطور فكر مي‌كند، واقعا دولت‌ها چه گناهي كرده‌اند كه بايد براي چنين افراد بي‌توجهي تاوان بدهند؟ جوانان ما بايد ياد بگيرند كه صداقت داشته باشند. ياد بگيرند كه با صراحت به دختر بگويند كل سرمايه‌شان چه رقمي است. اين دو نفر مي‌خواهند با هم زندگي كنند. وقتي جوان درباره ميزان دارايي و اموال شخصي خودش با همسرش صادق نيست و مهريه نجومي را قبول مي‌كند، يعني سنگ بناي اين زندگي بر دروغ گذاشته خواهد شد. دو جوان بايد هم‌كفو همديگر باشند، بايد درباره يكديگر تحقيق كنند نه اينكه بدون شناخت و بدون دقت، اين همه خانواده گرفتار آشوب شوند.
شما بيشترين علت افزايش محكوميت‌هاي مهريه را متوجه عوامل فرهنگي مي‌دانيد؟
فقط و فقط به دليل عوامل فرهنگي است. در بسياري مصاحبه‌ها و در مراسم گلريزان تاكيد كرده‌ام كه بسياري از مشكلات ما در اين جامعه به دليل فقر فرهنگي است. چندي قبل هم در شوراي سياستگذاري حوادث رانندگي درخواست كردم كه بايد فرهنگ را اصلاح كنيم تا وضعيت رانندگي‌مان اصلاح شود. قانون را بايد رعايت كرد. امروز قوانين خوبي هم داريم اما اين قانون خوب، بايد توسط مردم اجرا شود. اجرا هم ارتباط مستقيم با فرهنگ‌سازي دارد. آنهايي كه ادعاي مسلماني دارند بدانند كه تمام فقها و علما، تخلفات رانندگي را حرام مي‌دانند. آنهايي هم كه ادعاي مسلماني ندارند، بايد تابع قانون باشند. بارها اتفاق افتاده كه وارد خيابان يك‌طرفه شده‌ايم و يك ماشين مدل بالاي گران قيمت، ورود ممنوع مي‌آيد. به راننده‌ام مي‌گويم برو جلوي اين ماشين ترمز كن. وقتي به ماشين مي‌رسيم، به راننده ماشين مي‌گويم شما با اين خودروي ميلياردي خجالت نمي‌كشي ورود ممنوع آمدي و تخلف مي‌كني؟
شما چند بار در مصاحبه‌هاي‌تان اعلام كرديد كه محكومان مهريه در اولويت ستاد ديه نيستند. چرا؟
الان هم همين را مي‌گويم چون با تسهيل پرداخت مهريه زوج خواستار طلاق، ما به متلاشي شدن خانواده كمك كرده‌ايم. به توليد فرزندان طلاق و زنان بي‌سرپرست و مردان بي‌همسر. ما بنا به دلايل معنوي و انساني، اولويت محكومان مهريه را در آخرين رده فعاليت‌هاي ستاد ديه گذاشته‌ايم.
اما حتما درباره محكومان مهريه با آيات عظام هم در ارتباط بوده‌ايد و يكي از توصيه‌هاي اكيد آيات عظام، رفع مشكلات محكومان مهريه بوده است.
قوانين فقهي ما مي‌گويد كه براي محكوم مالي، اجازه زندان و حبس نداريم و به عوض، بايد راهكاري پيدا كنيم كه اصلا جرم مالي اتفاق نيفتد. با تعدد قوانيني كه داريم بايد از يك جوان محكوم مهريه پرسيد كه چطور يك باره چشمش بسته شد و مهريه ميلياردي را پذيرفت در حالي كه حتي يك ريال هم پس انداز و سرمايه نداشته؟
ممكن است توصيه‌هاي آيات عظام بتواند مشكل مهريه‌هاي نجومي و بدهكاري و محكوميت مهريه را حل كند يا تغيير دهد؟
ما در اين زمينه، تاكيدات و توصيه‌هاي علما و حكما كم نداريم. هم فرمايشات آيات عظام و هم توصيه‌هاي اساتيد دانشگاه را داريم. طي 8 سال گذشته، بارها با آموزش و پرورش جلسه گذاشته‌ايم و درخواست داديم آموزش قانونمداري را به كتب درسي بياورند. از كتاب درسي دبيرستان‌ها و مدارس اروپايي هم براي‌شان مثال زده‌ايم و تاكيد كرده‌ايم كه آموزش، بايد از نسل امروز و فردا شروع شود چون واقعيت اين است كه ما در آموزش‌هاي‌مان مي‌لنگيم.
چندي قبل، كميسيون اجتماعي مجلس از بررسي طرح كاهش مهريه قانوني تا 14 سكه خبر داد. آيا ستاد ديه از اين طرح حمايت مي‌كند؟
حتما حمايت مي‌كنيم چون 14 سكه يك حد متعارف براي مهريه است. من هم براي فرزندانم همين مقدار مهريه تعيين كردم. يك شب براي سونوگرافي به يك مركز پزشكي رفته بودم. رييس مركز كه پزشك گرانقدري بود، در حين انجام سونوگرافي به من گفت كه مهريه همسرش 5 سكه است كه پاي سفره عقد هم پرداخت كرده است. مهريه بايد اينطور باشد. پسرهاي ما بايد به توان‌شان فكر كنند، حتي اگر توان‌شان در حد يك سكه طلا باشد. مگر ما چطور ازدواج كرديم؟
فكر نمي‌كنيد در صورت تبديل اين طرح به قانون، با كاهش آمار ازدواج مواجه مي‌شويم چون خانواده دختر اين رقم پايين مهريه را قبول نمي‌كند؟
ما حتي با كاهش مهريه به يك سكه هم موافقيم چون اصل بر تداوم زندگي مشترك است. بايد با فرهنگ‌سازي و آموزش اين مساله را حل كنيم. فرهنگ‌سازي يعني اينكه فرهنگ خانواده دختر هم بايد اصلاح شود. مگر ما به بچه‌هاي‌مان چه داديم؟ عروس‌ها و دامادهاي من، همه تحصيلكرده‌اند، فرزند شهيدند. هم عروس‌هاي خوبي دارم و هم دامادهاي خوبي دارم. مهر همه‌شان هم 14 سكه است.
فرمايشات آيات عظام و هم توصيه‌هاي اساتيد دانشگاه را داريم. طي 8 سال گذشته، بارها با آموزش و پرورش جلسه گذاشته‌ايم و درخواست داديم آموزش قانونمداري را به كتب درسي بياورند.