ورزش‌هاي رايانه‌اي، هر روز جدي‌تر از ديروز
از آتاري تا جام جهاني مجازي
علي كربلايي
جام جهاني الكترونيك فيفا كه پيش‌تر با نام جام‌جهاني تعاملي فيفا شناخته مي‌شد، سال به سال بر اهميتش افزوده مي‌شود و رفته رفته به سمت تبديل شدن به يك ورزش رسمي پيش مي‌رود. بازي ويديويي «فيفا» كه در كنسول‌هاي پلي‌استيشن 4 و ايكس‌باكس وان قابليت اجرا دارد، در حال حاضر مهم‌ترين رشته ورزشي الكترونيك است. اين رشته در بازي‌هاي آسيايي 2022 چين به صورت رسمي وارد مسابقات خواهد شد و به زودي مشخص خواهد شد كه مدال‌هاي كسب شده در اين مسابقات در جدول مدال‌ها لحاظ خواهد شد يا خير.
در روزهاي اخير، جام جهاني اين مسابقات با نظارت فدراسيون جهاني فوتبال، فيفا در لندن برگزار شد و با قهرماني شركت‌كننده كشور آلمان به پايان رسيد. اين مسابقات، در سالن مجلل O2 لندن برگزار شد. رقابت‌هاي اين دوره با شركت ۳۲ نفر از كشورهاي مختلف با امتيازات يا رنكينگ جهاني ممتاز برگزار شد و هزاران نفر در سالن مشهور O2 در شهر لندن شاهد برگزاري اين مسابقات هيجان‌انگيز و تماشايي بودند. شركت‌كنندگان اين دوره بايد در قالب بازي «فيفا 19» كه آخرين نسخه اين ويدئوگيم است با هم رقابت مي‌كردند. قانون مسابقات اين است كه هر ساله آخرين نسخه بازي مورد استفاده شركت‌كنندگان قرار بگيرد. جام جهاني رايانه‌اي فيفا، هر سال برگزار مي‌شود و زمان برگزاري مسابقات تابستان است كه شركت‌كنندگان حدود 10 ماه براي تمرين با نسخه جديد وقت داشته باشند.
شيوه گزينش بازيكنان به صورت آنلاين است. تمام افرادي كه در خانه‌شان كنسول‌هاي پلي‌استيشن 4 و ايكس‌باكس وان، به همراه آخرين نسخه بازي فيفا و همچنين اكانت مخصوص بازي آنلاين را دارند، مي‌توانند وارد رقابت براي شركت در جام جهاني شوند كه با نظارت فيفا برگزار مي‌شود. ميليون‌ها نفر وارد رقابت اوليه مي‌شوند و به مرور نفرات برتر از سايرين جدا مي‌شوند. در نهايت 16 بازيكن برتر جواز حضور در مسابقات جام جهاني را به دست مي‌آورند. 16 نفر ديگر اين تورنمنت از طريق شركت در مسابقات جهاني كه مخصوص افراد داراي رنكينگ است و در طول فصل برگزار مي‌شود به اين تورنمنت مي‌رسند. شركت‌كنندگان به 4 گروه تقسيم مي‌شوند. كساني كه با كنسول پلي‌استيشن بازي مي‌كنند مسيرشان از كساني كه با كنسول ايكس‌باكس وان بازي مي‌كنند جداست و در نهايت در بازي فينال بهترين افراد هر كنسول مقابل يكديگر قرار مي‌گيرند.
اين تورنمنت به صورت زنده از طريق سايت فيفا، يوتيوب، توييتر و اينستاگرام به صورت زنده پوشش داده مي‌شود و بينندگان زيادي از سرتاسر دنيا شاهد اين مسابقات هستند. براي اولين بار در سال 2016 جام جهاني رايانه‌اي فيفا از طريق تلويزيون پخش شد و از آن زمان اين يك اتفاق عادي است. مسابقات امسال را 100 كشور به صورت زنده پخش كردند و شبكه فاكس اسپورتس به صورت سراسري در امريكا اين تورنمنت را پوشش زنده داد. فاكس اسپورتس امسال براي پخش زنده مسابقات مانند جام جهاني فوتبال از كارشناسان اين رشته استفاده كرد و حتي تني چند از فوتباليست‌هاي معروف مانند داويد يا نيز در اين برنامه حضور داشتند.
برنده جام جهاني رايانه‌اي فيفا، برنده 250 هزار دلار پول نقد و بليت حضور در مراسم انتخاب و معرفي بهترين‌هاي فوتبال جهان خواهد شد. مو اوبا آلماني، امسال با شكست موساد الدوساري، مدافع عنوان قهرماني، جام قهرماني را از آن خود كرد. جامي كه شباهت بسيار زيادي به جايزه «د بست» دارد كه به بهترين بازيكن مرد و زن فوتبال جهان مي‌رسد. مو اوبا اولين قهرمان آلماني اين مسابقات است. از سال 2004 اين مسابقات زيرنظر فيفا برگزار مي‌شود و هيچ كشوري به جز دانمارك و عربستان سعودي موفق نشده دو بار به عنوان قهرماني برسد. همچنين تاكنون تنها شركت‌كننده‌اي كه توانسته دو بار به عنوان قهرماني برسد، آلفونسو راموس از اسپانيا است.
تاكنون شهرهاي زوريخ، آمستردام، برلين، بارسلونا، لس‌آنجلس، دوبي، مادريد، ريودوژانيرو، مونيخ، نيويورك سيتي و لندن ميزبان اين مسابقات بوده‌اند. سه دوره اخير مسابقات در لندن برگزار شده و به طور كلي اين شهر با 4 دوره ميزباني، ركورددار ميزباني اين تورنمنت است. زوريخ، در سال 2004 اولين ميزبان جام‌جهاني رايانه‌اي فيفا بوده. در سال 2013 ركورد 2.5 ميليون شركت‌كننده در بخش انتخابي اين مسابقات ثبت شد.
با رشد روزافزون ورزش‌هاي رايانه‌اي، بحث‌هايي جدي به وجود آمده كه آيا تنها مسائل مالي و اسپانسرينگ است كه اين رشته‌ها را وارد بازي‌هاي آسيايي و به‌زودي المپيك مي‌كند يا اينكه واقعا پس‌زمينه ورزشي هم وجود دارد؟ گردش مالي با ي فيفا در سال 2016 چيزي بيش از 450 ميليون دلار، تنها از طريق فروش بازي بوده. درآمدهاي جانبي مانند برگزاري مسابقات و فروش حساب كاربري گاهي از رقم فروش سي‌دي بازي هم بيشتر مي‌شود.
در ايران، مسابقات زيادي با عناوين مختلف با محوريت بازي‌هاي رايانه‌اي برگزار مي‌شود. گيم‌نت‌هاي زيادي با سوءاستفاده از احساسات جوانان به آنها وعده حضور در جام جهاني و شركت در مسابقات جهاني را مي‌دهند و پول‌هاي كلاني هم كلاهبرداري مي‌شود. هر سال در برج ميلاد مسابقاتي برگزار مي‌شود كه شركت‌كنندگان زيادي به خود جلب مي‌كند و جوايز ارزنده‌اي هم به برندگان اهدا مي‌شود. با اين حال هنوز كسي از ايران موفق نشده است در جام جهاني رايانه‌اي فيفا حضور پيدا كند. كشورهايي كه شركت‌كنندگان‌شان از سال 2004 تا امسال در اين جام جهاني نوظهور قهرمان شده‌اند، به ترتيب عبارتند از: برزيل، انگليس، هلند، اسپانيا، فرانسه، امريكا، پرتغال، اسپانيا، فرانسه، دانمارك، عربستان سعودي، دانمارك، انگليس، عربستان و آلمان.
شايد آن روزي كه سازنده آتاري و اولين كنسول‌هاي بازي پاي به اين عرصه گذاشتند، هرگز گمان نمي‌بردند آن بازي‌هايي كه به عنوان فوتبال به خورد مخاطب مي‌دادند تا جايي پيشرفت كند كه مسابقاتي رسمي زير نظر فيفا با اسم جام جهاني برايش برگزار شود و به عنوان يك ورزش، به سمت المپيكي شدن پيش برود. آينده بازي‌هاي رايانه‌اي تا حد زيادي ناشناخته است و اين صنعت هيچ سقفي براي پيشرفت نمي‌بيند.