علیه بی‌توجهی

ماشین از پشت اداره برق که داخل خیابان 17 شهریور پیچید صدای تق تق چرخ‌هایش با سنگفرش خیابان بلند نشد. سرم را از گوشی موبایل بیرون کشیدم و از پنجره تاکسی، نگاهی به بیرون انداختم. سراسر سنگفرش خیابان با آسفالت پوشانده شده ‌بود.

17 شهریور از آن خیابان‌های قدیمی است که اتفاق‌های زیادی را به خود دیده‌ است. دو میدان اصلی شهدا و امام‌حسین (ع) از طریق این خیابان به هم وصل می‌شوند و از نظر موقعیت مکانی شاهراه اصلی به حساب می‌آید که علاوه بر عبور و مرور مدام پیاده و سوار از آن، محل تلاقی با چند خیابان اصلی است. در دو طرف این خیابان کسب‌وکارهای مهمی برپاست که یکی از اصلی‌ترین و چشمگیرترین آنها خرید و فروش خودرو است. زمانی که در سال 95 این خیابان بعد از صرف هزینه‌ای بالغ بر 400 میلیارد تومان که با احتساب قیمت روز آن نزدیک به 1000 میلیاردتومان می‌شود، با وجود نارضایتی کسبه و اهالی بسته و به پیاده‌راه تبدیل شد کمتر کسی فکر می‌کرد ظرف دوسال بخشی از خیابان به روی تردد خودروها باز شود و در نهایت مدیران شهری طرح بازگشایی مجدد کل خیابان از میدان امام حسین(ع) تا میدان شهدا را در دستور کار خود قراردهند. به تازگی گزارشی از ارزیابی کیفیت زندگی در کلانشهر تهران توسط معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران منتشر شده‌ است که یکی از بررسی‌های صورت گرفته در این نظرسنجی به موضوع پیاده‌رو‌ها اختصاص دارد. رضایت از کیفیت پیاد‌ه‌‌روها در محلات یکی دیگر از موضوعاتی است که در این پیمایش به آن پرداخته شده است و نشان می‌دهد رضایت کلی شهروندان تهرانی در این بخش کمتر از متوسط است. ساکنان مناطق ۱۶، ۲۲ و ۲۰ بالاترین میزان رضایت را داشته و ساکنان منطقه‌های ۱۰، ۳ و یک کمترین رضایت را ابراز کرده‌اند.

در میان محله‌های شهر تهران، دانشگاه شریف، ارم، دریا، علی‌آباد جنوبی و بعثت بیشترین نمره را از جهت رضایت شهروندان از کیفیت پیاده‌رو به دست آورده‌اند و کمترین میزان رضایت نیز در محله‌های سلیمانی-تیموری، امامزاده قاسم، داوودیه، ولی‌آباد و زعفرانیه گزارش شده‌است. این نظرسنجی نشان می‌دهد پیاده‌رو و پیاده‌روی موضوع قابل‌توجهی برای شهروندان است، اما سوال اینجاست که این اتفاق به چه صورت باید برای شهر روی دهد؟ با طرح مساله شهرهای زیست‌پذیر، انسان محور، بسیاری از کشورها به سمت تفکر پیاده‌راه‌سازی و پیاده‌محوری حرکت کردند و توانستند گام‌های خوبی در این زمینه بردارند؛ تلاشی که از آن زمان آغاز و هنوز هم در جریان‌های شهرسازی دنیا اصل اساسی و مهم به حساب می‌آید. دلیل این اهمیت در این نکته نهفته است که حرکت پیاده، ضروری‌ترین، طبیعی‌ترین و قدیمی‌ترین شکل جابه‌جایی انسان محسوب می‌شود که هنوز هم بهترین روش برای دستیابی به ارزش‌ها و جاذبه‌های نهفته در محیط است. در تعریف پیاده‌راه می‌توان گفت که پیاده‌رو‌ها، معابری هستند که بالاترین نقش اجتماعی را دارند و تسلط و غلبه حرکت در آنها با عابران پیاده است. در تعریف دیگری آمده‌است پیاده‌رو‌ها، خیابان‌های محصوری هستند که ترافیک سواره، یا به‌طور کامل، یا در بخشی از آن حذف می‌شود و تردد خودروها تنها در زمان‌های خاصی از شبانه‌روز و به‌صورت کنترل‌شده در آن جریان دارد. اما در همه این تعاریف آنچه به عنوان خط قرمز مطرح شده، این است که آن خیابان نباید شریان اصلی تردد خودروها باشد.

در این میان تهران با توجه به تلاش‌هایی نظیر پیاده‌راه صف، سی‌تیر و بازار، با اجرای پروژه 17 شهریور یک نمونه ناموفق پیاده‌رو‌‌سازی را در کارنامه خود ثبت کرده‌است که نمی‌توان آن را نادیده‌گرفت؛ نمونه‌ای که ثابت کرد در انتخاب یک خیابان و تبدیل آن به پیاده‌رو باید مراقب باشیم که شریان اصلی شهر را کور نکنیم.