روحاني و اشرف‌غني خواستار همكاري‌هاي گسترده ميان دو كشور شده‌اند
پيمان عليه تروريسم
مواد مخدر، داعش و ترانزيت، محورهاي گفت‌وگوي دو رييس‌جمهور بود
گفت‌وگو با نماينده ويژه اتحاديه اروپا در افغانستان
گروه ديپلماسي| محمد اشرف غني احمدزي پس از مدت‌ها آمدن و نيامدن و تاخير در سفر به ايران، بالاخره در هفتمين ماه از آغاز كارش به عنوان رييس‌جمهور و در پاسخ به دعوت حسن روحاني براي سفري دو روزه به تهران آمد اما همچنان باز پيمان همكاري‌هاي استراتژيك ميان تهران و كابل امضا نشد. در حالي كه ايران پنجمين مقصد از سفرهاي بين‌المللي رييس‌جمهور افغانستان بود و تمامي تحليلگران و كار‌شناسان مسائل دو كشور از فراهم بودن شرايط براي امضاي اين پيمان همكاري خبر مي‌دادند تا پيوندهاي امنيتي، تجاري و سياسي ميان دو همسايه تقويت شود و توانمندي‌هاي دوچندان كابل- تهران زمينه تقويت جايگاه منطقه‌اي آنها را فراهم آورد، كلاف امضا شدن يا نشدن اين پيمان همكاري بيش از پيش پيچيده‌تر از گذشته شد. رييس‌جمهور افغانستان پيش از اين در گفت‌وگو با «اعتماد» در خصوص اين پيمان همكاري گفته بود كه «امضاي اين توافقنامه زمان مي‌برد البته نقاط بنيادين همكاري معين شده اما جزييات اداري كار زمانبر است. هدف ما از تلاش براي امضاي اين توافقنامه مشخص است و آن هم اين است كه مي‌خواهيم برنامه همكاري چندجانبه با ايران داشته باشيم. ابعاد اين همكاري‌ها بايد مشخص شود تا هم از نگاه فني و تكنيكي بررسي‌هاي منسجم صورت گيرد و هم برآوردهاي سياسي لازم. هدف سياسي از امضاي اين توافقنامه مشخص است. ما همكاري نيك و مداوم و پايدار با ايران مي‌خواهيم. تبديل كردن اين هدف در قالب يك موافقتنامه مشخص اندكي زمانبر است. »
آمادگي ايران براي تغيير الگوي كشت در افغانستان
اولين‌استقبال‌از محمد اشرف غني احمدزي، به شكل رسمي از سوي حسن روحاني در سعدآباد صورت گرفت. در مراسم استقبال رسمي، پس از نواخته شدن سرود ملي ايران و افغانستان، روساي جمهوري دو كشور از يگان تشريفات سان ديدند و سپس اعضاي هيات‌هاي عاليرتبه همراه را به يكديگر معرفي كردند. مذاكرات خصوصي روساي جمهوري ايران و افغانستان بلافاصله پس از مراسم رسمي استقبال آغاز شد. روحاني در نشست مشترك هيات‌هاي عاليرتبه ايران و افغانستان با تاكيد بر اينكه تهران - كابل براي گسترش همه‌جانبه روابط اراده جدي دارند، تصريح كرد: دو طرف همچنين براي همفكري و همكاري در زمينه مقابله با خطر افراط و تروريسم در كل منطقه و رفع ريشه‌اي اين خطرهمگاني مصمم هستند. وي گفت: ترانزيت و تجارت بين دو كشور، از برنامه‌هاي اصلي براي گسترش روابط تهران - كابل است. روحاني ضمن خوشامدگويي به اشرف غني احمدزي، رييس‌جمهوري اسلامي افغانستان و هيات همراه، گفت: اميدوارم اين سفر و نتايج آن، روابط دو كشور را در همه عرصه‌هاي مورد علاقه، بيش از پيش گسترش دهد. رييس‌جمهوري با تبريك فعاليت دولت وحدت ملي در افغانستان در جهت تامين آرامش و حضور همه گروه‌ها و اقوام اين كشور، افزود: بسيار خوشحاليم كه در افغانستان شاهد اتحاد و برادري هستيم و اين انسجام ملي براي توسعه و رفاه مردم ضروري است.
اعتماد متقابل مردم و دولت بالا‌ترين سرمايه ملي است و نتيجه آن نيز ثبات، امنيت و در نهايت توسعه است كه هم به نفع ملت افغانستان و هم به نفع ملت‌هاي منطقه است. روحاني اظهارداشت: هر چه افغانستان امن‌تر شود و بيشتر توسعه يابد، تبادلات اقتصادي و در نتيجه تعاملات اجتماعي و فرهنگي ايران و افغانستان نيز بيشتر خواهد شد و اين به نفع دو كشور است. رييس‌جمهوري با اشاره به قرن‌ها همزيستي مسالمت‌آميز دو ملت تصريح كرد: مايه افتخار است كه به عنوان دو دولت بتوانيم وحدت، اتحاد و نزديكي دو ملت ايران و افغانستان را تعميق و تقويت مي‌كنيم و زمينه را براي روابط گسترده‌تر و رفاه بيشتر مردم دو كشور فراهم كنيم. روحاني با بيان اينكه جمهوري اسلامي ايران از بدو پيروزي انقلاب اسلامي همواره در كنار ملت افغانستان بوده و از آنان حمايت كرده است، گفت: امروز هم ايران در كنار ملت افغانستان ايستاده و از برادران خود حمايت مي‌كند. رييس‌جمهوري در ادامه به حضور گسترده مهاجران افغانستاني در كشورمان طي دهه‌هاي گذشته اشاره و خاطرنشان كرد: مانعي براي حضور قانونمند، فعاليت اقتصادي و حتي بهره‌مندي مهاجران افغانستاني حاضر در ايران از امكانات علمي و آموزشي وجود ندارد، اما دو دولت به طور جدي خواهان روشن شدن تعداد و وضعيت دقيق تمام مهاجران افغان در ايران، ثبت نام در فرآيندهاي قانوني و در نهايت بازگشت آبرومندانه به كشورشان هستند. روحاني در ادامه سخنان خود با اشاره به نگراني‌هاي مشترك دو كشور درباره مسائل امنيتي و فعاليت‌هاي تروريستي در منطقه، اظهار داشت: امروز منطقه با مشكلات زيادي در اين زمينه مواجه است و ما عميقا از كشته شدن افراد بي‌گناه توسط تروريست‌ها ناراحت و نگران هستيم. لذا هر دو طرف آمادگي خود را براي همفكري و همكاري در زمينه مقابله با خطر افراط و تروريسم در كل منطقه و رفع ريشه‌اي اين خطرهمگاني اعلام مي‌كنيم. روحاني در ادامه به موضوع توليد و تجارت مواد مخدر به عنوان خطري براي هر دو ملت اشاره و تصريح كرد: بايد با همفكري و هماهنگي با يكديگر مزارع افغانستان را با كشت جايگزين به بستري براي گسترش خير و بركت براي مردم اين كشور و منطقه تبديل كنيم و در اين زمينه جمهوري اسلامي ايران آماده هرگونه كمك به افغانستان در زمينه تغيير الگوي كشت است. البته بايد در زمينه مقابله با قاچاقچيان مواد مخدر نيز همكاري‌هاي دوجانبه را گسترش دهيم. رييس‌جمهوري در بخش ديگري از سخنان خود به گفت‌وگو‌هايش با رييس‌جمهوري افغانستان درباره مسائل دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي اشاره كرد و گفت: دو كشور خواهان برقراري صلح و ثبات در كل منطقه هستند و معتقديم كه در كشورهاي منطقه و از جمله يمن نمي‌توان از طريق نظامي مشكلات را حل و فصل كرد. استفاده از هواپيما و بمباران به نتيجه نخواهد رسيد، بلكه بايد در هر كشوري خود مردم و گروه‌هاي سياسي در قالب گفت‌وگوهاي ملي مشكلات‌شان را مرتفع كنند و دولت‌هاي ديگر و همسايگان بايد فقط زمينه را براي برقراري اين گفت‌وگو‌ها تسهيل كنند. روحاني با تاكيد بر ضرورت پايان حملات و درگيري‌ها در يمن، اظهار داشت: بايد كمك كنيم تا همه گروه‌هاي يمني دور يك ميز به مذاكره پرداخته و در دولت آينده اين كشور، همه سهيم باشند تا امنيت، ثبات و آرامش به اين كشور بازگردد. رييس‌جمهوري با اشاره به مذاكرات دو كشور درباره حقابه رودخانه‌هاي مرزي، اظهار داشت: دو كشور بايد چارچوبي براي اين موضوع طراحي كنيم تا حق، عدل و انصاف برقرار شده و حقوق دو ملت تامين و به اين ترتيب، پايه‌هاي دوستي و برادري دو ملت، تحكيم و تقويت شود. اشرف غني احمدزي، رييس‌جمهوري اسلامي افغانستان نيز در نشست مشترك هيات‌هاي عاليرتبه دو كشور با تشكر از استقبال و پذيرايي گرم دولت و ملت ايران، از اظهارات و نظرات صميمانه روحاني تشكر كرد. رييس‌جمهوري افغانستان تاكيد كرد: دولت افغانستان مصمم است تا در چارچوب مناسبات دوجانبه ضمن حل برخي مشكلات، از همه فرصت‌هاي موجود براي گسترش صلح، همكاري، رفاه و ثبات براي مردم ايران و افغانستان استفاده كند. وي در ادامه مساله مهاجران را براي دولت افغانستان مساله حياتي توصيف كرد و گفت: لازم مي‌دانم از كمك و توجه شما به برادران افغان خود و همراهي و كمكي كه در طول همه سال‌هاي گذشته نسبت به مسائل افغانستان و مردم اين كشور داشته‌ايد، تشكر كنم. ما يك طرح كلي براي پناهجويان افغانستاني داريم و خواهان ثبت ورود و حضور تك تك مهاجران افغان به ايران هستيم تا هم آمار و ارقام دقيقي از حضور و وضعيت آنان در ايران داشته باشيم و هم بتوانيم با بسترسازي لازم، زمينه بازگشت آنان به افغانستان را پيگيري كنيم. رييس‌جمهوري افغانستان در ادامه امنيت منطقه‌اي را دغدغه مشترك دو كشور ذكر كرد و افزود: متاسفانه افغانستان مورد توجه تروريسم بين‌الملل است و ما خواهان همكاري و همفكري براي مقابله جدي با همه گروه‌هاي تروريستي هستيم. اشرف غني اظهار داشت: افغانستان طرحي اساسي براي مقابله با تهديدات منطقه از ناحيه تروريسم دارد و اعتقاد جدي دارد كه رفع خطر تروريسم از منطقه بدون ايجاد يك چارچوب همكاري منطقه‌اي ممكن نيست. وي در ادامه معضل مواد مخدر را از ديگر زمينه‌هاي همكاري ايران و افغانستان برشمرد و تصريح كرد: مقابله با تجارت مواد مخدر بايد در دو حوزه اقتصادي و امنيتي صورت بگيرد كه در گام اول نبايد از مقابله با قاچاقچيان مواد مخدر در حوزه امنيتي غافل شويم. رييس‌جمهوري افغانستان خواهان گسترش روابط دو كشور در عرصه تجارت، زراعت و مبادله برق شد و گفت: افغانستان براي اتصال خطوط راه‌آهن از ايران به افغانستان و از آنجا به تاجيكستان و چين عزم جدي دارد. اشرف غني احمد زي با بيان اينكه ايران و افغانستان مرزهاي آرامي دارند، خواهان تقويت بيش از پيش همكاري‌هاي دو همسايه شد و گفت: افغانستان علاقه‌مند است به مركز همكاري‌هاي بين‌المللي تبديل شود اما در عين حال هرگز اجازه نخواهد داد تا از خاك اين كشور عليه هيچ يك از همسايگانش استفاده شود. وي همچنين خواهان حل و فصل موضوع حقابه رودخانه‌هاي مرزي در چارچوب يك رژيم منطقه‌اي با رعايت ملاحظات زيست محيطي شد. رييس‌جمهوري افغانستان با دعوت از دكتر روحاني براي سفر به اين كشور تاكيد كرد كه مقامات دو كشور بايد با شفافيت كامل مشكلات و فرصت‌هاي دوجانبه را طبقه‌بندي كرده و بعد براي رسيدگي به آنها يك برنامه زماني تدوين كرده و اراده جدي دو طرف براي گسترش روابط را بر ظرفيت‌ها تطبيق دهند.
گسترش همكاري‌هاي ايران و افغانستان
حسن روحاني در نشست مشترك خبري، با اشاره به اهميت و ضرورت گسترش همكاري‌هاي ايران و افغانستان در راستاي تامين منافع دو كشور در عرصه‌هاي مختلف گفت: سفر رييس‌جمهوري افغانستان كه نماينده دولت وحدت ملي افغانستان است، آغازي براي همكاري‌هاي وسيع‌تر خواهد بود. وي اظهار داشت: ايران و افغانستان خواهان گسترش همكاري‌ها در حوزه‌هاي اقتصادي، انرژي، صنايع و معادن، تجارت، سرمايه‌گذاري‌هاي اقتصادي و راه‌آهن هستند. رييس‌جمهوري با بيان اينكه در مذاكرات خصوصي و مشترك بر حل و فصل مساله مهاجران افغانستاني در ايران گفت‌وگو شد، گفت: بر مبناي مذاكرات، همه مهاجران افغانستاني كه در ايران حضور دارند، ثبت‌نام خواهند شد و ترتيبي اتخاذ مي‌شود تا كساني كه براي كار به ايران مي‌آيند در چارچوب قانون حضور و تردد داشته باشند. روحاني بر همكاري‌هاي اطلاعاتي و امنيتي دو كشور در زمينه مبارزه با مواد مخدر تاكيد كرد و گفت: ايران و افغانستان همكاري‌هاي بيشتري در مبارزه با خشونت و افراطي‌گري به ويژه در مناطق مرزي خواهند داشت. رييس‌جمهوري ادامه داد: مذاكراتي در زمينه راه‌هاي تقويت امنيت منطقه داشتيم زيرا معضلات منطقه اختصاص به يك كشور ندارد و به تدريج دامنگير همه خواهد شد. ما براي حل معضلات، نياز به همكاري با يكديگر داريم. رييس شوراي عالي امنيت ملي در بخش ديگري از سخنانش به مساله يمن و تجاوز نظامي به اين كشور اشاره كرد و گفت: بايد براي حل و فصل مسائلي كه به سمت جنگ و راه‌حل نظامي مي‌روند، راه‌حل سياسي را انتخاب كرد كه به‌طور نمونه در يمن، مردم اين كشور با قطع حملات هوايي بايد روي صلح و آرامش را ببينند و خودشان پاي ميز مذاكره، مسائل را حل كنند. روحاني سپس به مساله محيط زيست و احياي تالاب‌ها و درياچه‌ها اشاره كرد و گفت: دو كشور بر استفاده از حقابه‌ها و پايبندي به مقررات قانوني در اين خصوص براي حفظ محيط زيست اشتراك نظر دارند و اميدواريم در چارچوب قانون، حق و انصاف، به توافقاتي در اين زمينه برسيم كه منافع دو كشور را تامين كند. رييس‌جمهوري همچنين بر فعاليت‌هاي چندجانبه ميان ايران و افغانستان با كشورهاي هند، چين، تركمنستان و تمامي كشورهاي ساحلي درياي خزر و آسياي ميانه براي تامين منافع دو كشور و منطقه تاكيد كرد. روحاني در پاسخ به سوال خبرنگار صدا و سيما در خصوص همكاري دو كشور براي مبارزه با تروريسم و قاچاق مواد مخدر گفت: متاسفانه توليد مواد مخدر سال به سال در حال افزايش است و بايد در قدم اول ميزان كشت و توليد آن را مهار كرده و كاهش دهيم. رييس‌جمهوري با اعلام آمادگي وزارت جهاد كشاورزي ايران براي كمك به مردم افغانستان براي كشت جايگزين گفت: ما تلاش خواهيم كرد تا با آماده‌سازي مسير ترانزيت شرايطي فراهم كنيم تا محصولات كشاورزي و معدني افغانستان به كشورهاي هدف صادر شوند. روحاني همچنين در پاسخ به خبرنگار تلويزيون شمشاد افغانستان در خصوص حقابه هريرود گفت: امروز اراده مشترك دو طرف را براي حل و فصل مساله آب به خوبي مشاهده مي‌كنيم. در مساله آب در هيرمند توافق و چارچوب داريم. براي محيط زيست و حقابه‌هاي تالاب‌ها و درياچه‌ها بايد به توافق و تفاهم جديد برسيم و مسائل را حل كنيم. رييس‌جمهوري ادامه داد: دو ملت و دو دولت مي‌توانند مسائل خود را حل و فصل كنند و هريرود نمي‌تواند مانعي براي توسعه روابط باشد. ايران، افغانستان و تركمنستان قطعا در استفاده از اين رودخانه به چارچوبي خواهند رسيد كه منافع هر سه كشور را تامين كند.
تبريك اشرف غني به روحاني و ظريف
محمد اشرف غني احمد زي نيز در نشست خبري خود با حسن روحاني، به رابطه طولاني در تاريخ ايران و افغانستان اشاره كرد و اظهار داشت: از ميهمان‌نوازي شما به نمايندگي از ملت، دولت و هيات همراه خود تشكر مي‌كنم و اميد است كه دعوت ما را براي سفر به كابل بپذيريد تا پذيراي شما باشيم. وي با اشاره به فرصت همكاري‌هاي دو جانبه ميان ايران و افغانستان خاطرنشان كرد: تاكيد ما بر اين است تا فصل مشتركي از روابط ايجاد شود تا مشكلاتي را كه وجود داشته است به صورت موردي، مورد مطالعه و راه‌حل قرار دهيم و راهي كه وجود دارد اين است كه از فرصت‌ها براي همكاري دو جانبه، سه جانبه و چهار جانبه از منطقه و تبديل منطقه از يك نقطه خطر به نقطه صلح و ثبات استفاده شود. اشرف غني با بيان اينكه امروز با خطر جدي تروريسم روبه‌رو هستيم خاطرنشان كرد: روزانه در اين زمينه قرباني مي‌دهيم، با وحشت و بربريت سروكار داريم و بدون همكاري همه‌جانبه منطقه‌اي پديده شوم مثل داعش مهارشدني نيست اما اراده ملت افغانستان قوي است؛ ما قبرستاني براي حركات تروريستي خواهيم بود و در اين مبارزه با اين حركات تروريستي نبايد شك و شبهه‌اي وجود داشته باشد. وي درباره موضوع مهاجران افغانستان در ايران گفت: ما در اين خصوص خواستار برگشت مهاجران به صورت تدريجي و اساسي هستيم، در عين حال رفت و آمد تمام مهاجران ما ثبت شود و اين اقدامي است كه دولت افغانستان انجام مي‌دهد. رييس‌جمهور افغانستان با بيان اينكه دين اسلام يك دين رحماني است، افزود: دين مبين اسلام دين خشونت نيست و يك دين رحماني است و عقايد و فرهنگ مشترك اساس همه‌كاره و همه‌جانبه را ايجاد مي‌كند. رييس‌جمهور افغانستان ادامه داد: از تمام فرصت‌ها براي همكاري با همسايگان براي حل مسائل نهايت بهره‌برداري را انجام مي‌دهيم. اشرف‌غني خاطرنشان كرد: كار ما اين است كه اراده سياسي را به اقدامات عملي زماني و مكاني مبدل كنيم تا فضاي اعتماد‌سازي از طرح به عمل رسيده و به جايي دست يابيم كه مسائل عمده طبقه‌بندي شوند و در چارچوب محدود‌يت‌هاي زماني به صورت تدريجي اما اساسي مورد توجه قرار گيرند و اميدواريم يك ارتباط پايدار و محكم داشته باشيم. اشرف غني در پاسخ به سوال خبرنگاري، مبني بر تصميم دولت اين كشور براي مذاكره با ايران براي حل مشكل رودخانه هيرمند گفت: ما در حوزه دريايي پنج حوزه عمده داريم كه يك حوزه آن مربوط به رودخانه هيرمند است. ضرورت دارد كه ما براي مساله محيط زيست همكاري‌هاي بيشتري داشته باشيم. براي هيرمند نيز بايد مذاكرات و مطالعات لازم صورت بگيرد. بايد براي ايجاد بازار براي زراعت مدرن و فصلي كه با بازار جهاني مرتبط باشد، اقدام شود. وقتي كه نشست خبري مشترك اشرف‌غني پايان يافت، او خواست چند جمله‌اي خطاب به محمد جواد ظريف بگويد. اشرف غني در حالي كه رو به روحاني كرده بود، گفت: مذاكرات هسته‌اي را به شما و دكتر ظريف تبريك مي‌گويم. اين مذاكرات فصل درخشاني در تاريخ ديپلماسي خواهد بود و به اميد موفقيت آن عرض تبريك مي‌گويم.
امضاي دو سند تفاهم و همكاري
پس از برگزاري نشست خبري روساي جمهور ايران و افغانستان، دو سند تفاهم و همكاري، ميان وزارت خارجه دو كشور و وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ايران و وزارت تحصيلات عاليه افغانستان به امضا رسيد. امضاي اين سند تفاهم و همكاري هر چند مي‌تواند به گسترش روابط بيش از پيش روابط و مناسبات دوجانبه منجر شود اما با اين حال روابط اين دو كشور همچنان در فضاي مبهم عدم امضاي پيمان همكاري‌هاي استراتژيك باقي است.