جبهه اصلاح‌طلبان ايران در راستاي آسيب‌شناسي عملكرد خود در 4 سال گذشته و بطور مشخص به جهت ارزيابي عملكرد اعضاي «ليست اميد» كه غالبا به‌واسطه حضورشان در اين فهرست انتخاباتي پيروز انتخابات مجلس دهم شده بودند، در جلسه‌اي سازوكار سنجش و پايش عملكرد نمايندگان عضو فراكسيون اميد را تصويب كرده است. مصوبه‌اي كه اين ارزيابي را برعهده كميته‌اي به‌رياست محمود صادقي، نماينده عضو فراكسيون اميد و البته دبيركل انجمن اسلامي مدرسين دانشگاه‌ها قرار داده است.
هر نظام سياسي دموكرات كه كارگزاران سياسي خود را به‌واسطه انتخابات برمي‌گزيند، نيازمند سازوكاري است تا عملكرد نمايندگان موردحمايت خود را در دوره‌هاي فعاليت‌شان رصد كند و از ورود دوباره آنها كه عملكردي قابل‌قبول ندارند، به عرصه قدرت و تكيه‌زدن به صندلي نمايندگي ملت جلوگيري كند. لزوم اين ارزيابي از آن جهت كه نظام سياسي در ايران بطور نهادينه داراي تحزب و نظام حزبي نيست، از اهميتي دوچندان برخوردار است. اهميتي كه ما را در روزنامه اعتماد بر آن داشت به‌منظور بررسي جزييات مصوبه اخير جبهه اصلاح‌طلبان ايران مبني بر طراحي شيوه‌نامه‌هايي براي پايش و سنجش عملكرد اعضاي فراكسيون اميد مجلس، به سراغ عبدالكريم حسين‌زاده، نايب‌رييس نماينده فراكسيون اميد مجلس دهم برويم و از اين نماينده عضو جبهه اصلاح‌طلبان ايران درباره چند و چون ماجرا بپرسيم.
آقاي حسين‌زاده! جبهه اصلاح‌طلبان ايران در آخرين نشست خود كه هفته گذشته برگزار شد، از تصويب مصوبه‌اي به‌منظور پايش عملكرد كانديداهاي انتخاباتي موردحمايت اين جبهه خبر داد. ماجرا از چه قرار است؟
بله! اين موضوع در آخرين نشست جبهه اصلاح‌طلبان ايران مطرح و مصوب شد كه شيوه‌نامه و سازوكاري براي پايش و سنجش عملكرد تمامي اعضاي «اميد» انجام شود. بخشي از اين پايش براساس پرسشنامه‌اي صورت مي‌گيرد كه بالا و پايين‌هاي عملكرد اعضاي ليست اميد را مدنظر قرار داده است. نتايج اين پايش نيز پس از ارايه و تنظيم پرسشنامه‌ها و دريافت نظرات بخشي از اعضاي شوراي عالي (جبهه اصلاح‌طلبان ايران) و نيز بخشي از ديگر نخبگان سياسي به دست خواهد آمد. البته نظرخواهي در اين خصوص ازطريق پرسشگري از مردم نيز صورت مي‌گيرد. به اين ترتيب ارزيابي در سه سطح نمايدگان مجلس، نظرخواهي برخي از اعضاي جبهه اصلاح‌طلبان ايران و البته شهروندان صورت مي‌گيرد. اين پايش در وجوه مختلف اعضاي فراكسيون اميد صورت مي‌گيرد و از مهم‌ترين وجوه آن، اين است كه عملكردهاي تقنيني و نظارتي اين اعضا انجام مي‌گيرد؛ اين پايش به اين ترتيب از خوداظهاري شروع و تا نظرسنجي و پرسشگري ادامه مي‌يابد و درنهايت وضعيت كلي اعضاي ليست اميد در دوره چهار ساله گذشته مجلس دهم سنجش و بررسي مي‌شود.
تمركز مطالعاتي اين پايش عملكرد روي اعضاي «ليست اميد» است يا صرفا درمورد «فراكسيون اميد» انجام مي‌شود؟
اين پايش براي روي عملكرد اعضاي فراكسيون اميد در مجلس دهم صورت مي‌گيرد. مي‌دانيد كه ما مدت‌هاست از «ليست اميد» عبور كرده‌ايم. بنابراين اين پايش مشخصا ناظر بر عملكرد نمايندگاني است كه به‌واسطه حضور در ليست اميد به مجلس دهم راه پيدا كرده و در ادامه راه نيز در همين مسير باقي ماندند. درواقع پايش عملكرد آنها كه پس از انتخابات، راه خودشان را رفتند، مشخص است و لااقل امروز ديگر مطرح نيست.
باتوجه به وجه تقنيني و نظارتي پايش و سنجش عملكرد نمايندگان فراكسيون اميد و از آنجا كه جبهه اصلاح‌طلبان يك نهاد صنفي، حزبي و جناحي است و طبيعتا بايد در مسائل مختلف سياسي و جناحي ورود كند، احيانا متر و معياري درخصوص پايش و سنجش عملكرد نمايندگان فراكسيون اميد وجود دارد كه مشخص شود آن نماينده اصلاح‌طلب است يا نه؟! درواقع متر و معياري براي سنجش ميزان تعلق گفتماني و رويكرد جناحي اعضا نيز داريد؟
در سنجش عملكرد نمايندگان فراكسيون اميد تمامي شاخص‌هايي كه مشخص مي‌كند كه يك نماينده اصلاح‌طلب محسوب مي‌شود يا نه در نظر گرفته شده است. هرچند كه جوهره و ايده اصلي پرسشنامه‌اي كه در اين پايش در محوريت سوالات قرار دارد، هويت گفتماني است و در اين پرسشنامه پرسش‌هاي متعددي در نظر گرفته شده كه به اظهارنظر نمايندگان، نطق‌هايي كه در اين 4 سال داشته‌اند، مسائلي را كه پيگيري كرده‌اند و مواردي از اين دست مي‌پردازد. درواقع سنجش عملكرد نمايندگان عضو فراكسيون اميد به‌نحوي است كه مواردي را كه يك نماينده به طور شخصي و ويژه پيگيري مي‌كند را درنظر بگيريم و همچنين رويكرد تشكيلاتي آنها را نيز مدنظر داشته باشيم.
به اين ترتيب سنجه اصلاح‌طلب بودن نمايندگان فراكسيون اميد مجلس هم در پرسشنامه‌ها و هم در خوداظهاري آن نماينده و البته ديگراظهاري ساير نمايندگان اميدي لحاظ شده و بر اساس اين ارزيابي عملكرد يك شاخص‌گذاري، رتبه‌بندي و نمره‌دهي صورت مي‌گيرد.
البته هنوز شيوه‌نامه تدوين‌شده در كميته پايش و ارزيابي جبهه اصلاح‌طلبان ايران در ميان نمايندگان عضو فراكسيون اميد توزيع نشده و هنوز درحال نهايي شدن و در اختيار آقاي محمود صادقي است؛ كميته پايش ارزيابي عملكرد نمايندگان فراكسيون اميد، پرسشنامه و خوداظهاري به نمايندگان توزيع مي‌كنند و آنها پس از تكميل به اين كميته عودت مي‌دهند.
رويكرد كلان به اين شيوه‌نامه و سازوكار پايش و سنجش عملكرد نمايندگان فراكسيون اميد، چگونه است؟ به نظر مي‌رسد بعضي اعضاي موثر جبهه اصلاح‌طلبان ايران و فراكسيون اميد نيز گلايه‌هايي دارند. آيا درون جريان اصلاحات و فراكسيون نگاهي مثبت به اين شيوه‌نامه وجود دارد؟ مهم‌تر از اين مساله، برخي از تعلل جبهه اصلاح‌طلبان در نظارت بر فراكسيون اميد انتقاد دارند. آيا اكنون براي پايش عملكرد دير نيست؟
ببينيد در مورد نخست كه بايد بگويم بطور كلي نگاهي كاملا مثبت به اين شيوه‌نامه‌ها وجود دارد. در مورد سوال دوم نيز بايد بگويم البته بهتر بود كه جبهه اصلاح‌طلبان ايران از روز نخست نسبت به اعضاي ليست اميد و عملكردشان احساس مسووليت مي‌كرد اما امروز هم دير نيست و لازم است كه حتما مطالبات شهرونداني كه راي داده‌اند، از طريق اين جبهه بررسي شده و از نمايندگان موردحمايت اصلاحات بازخواست و حساب‌كشي شود.
اين بازخواست نيز طبيعتا ازطريق ارزيابي عملكرد 4 سال گذشته نمايندگان امكان‌پذير است. لازم است نمايندگان نسبت به ميزان عملياتي كردن مطالبات مردمي كه به آنها راي داده‌اند، پاسخ‌گو باشند و اين پاسخ‌گويي و گزارش‌دهي‌ها عملا تنها راهي است كه يك نماينده مي‌تواند از طريق آن در دوره آينده مجلس درخواست حضور در ليست داشته باشد. اگر اين پايش عملكرد نمايندگان در دوره‌هاي قبلي نيز صورت مي‌گرفت امروز هم پايش و ارزيابي‌هايي اين‌چنيني راحت‌تر امكان‌پذير مي‌شد، هم تهيه ليست براي شركت در انتخابات مجلس آينده سهل‌الوصول‌تر انجام مي‌شد. البته به هر حال امروز هم كه اين ارزيابي صورت مي‌گيرد، قطعا گام مثبتي براي آسيب‌شناسي عملكرد اعضاي فراكسيون اميد است.
بزرگ‌ترين مساله در دوره‌هاي پيش اين بود كه جريان اصلاحات وقتي افرادي را در ليست كانديداتوري انتخابات مجلس يا شوراهاي شهر قرار مي‌داد، از آنها تعهد كار تشكيلاتي نمي‌گرفت و ميثاق‌نامه‌اي كه بايد وجود داشته باشد، يا وجود نداشت يا اگر هم متني در اين خصوص در ميان بود، مورد توجه قرار نمي‌گرفت و اصلا امضا نمي‌شد.
در حالي كه امروز اين پايش عملكرد نمايندگان در چهار سال گذشته از طريق خوداظهاري، ديگراظهاري و البته پرسشگري و نظرسنجي مردمي انجام مي‌شود و اين روش‌ها مي‌تواند شرايطي را فرآهم آورد كه نماينده متوجه باشد كه در ماه‌هاي پيش‌رو كنش و عملكرد سياسي‌اش مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. البته كميته پايش و ارزيابي نمايندگان ليست‌هاي جريان اصلاح‌طلب، عملكرد نمايندگان در مجلس و شوراي شهر تهران را توأمان مورد سنجش قرار مي‌دهد. درواقع اين پايش هم نمايندگان مجلس و هم اعضاي شوراي شهر را درنظر مي‌گيرد و پس از ارزيابي، امتيازدهي مي‌كند. بنابراين نمايندگان حتي براي حضور مجدد خود در ليست انتخابات آتي هم كه شده، دست به حركت‌ها و كنش‌هايي سياسي مي‌زنند.
در گذشته نيز سازوكارهاي نسبتا مشابهي به‌منظور پايش عملكرد، منتها صرفا درون فراكسيون اميد طراحي شده بود اما به‌گفته برخي اعضاي موثر فراكسيون، آن ارزيابي‌ها كم‌وكاستي‌هايي داشته و نمي‌توانسته ارزيابي دقيقي از عملكرد نمايندگان به دست دهد. فكر نمي‌كنيد شيوه‌نامه‌هاي جديد همچون نمونه قبلي مربوط به خود فراكسيون، بي‌نتيجه بماند؟
در برخي از شيوه‌هايي كه در گذشته جهت ارزيابي و پايش عملكرد نمايندگان فراكسيون اميد انجام مي‌گرفت، اطلاع‌دهي به فرد، مركزيت و اولويت نداشت؛ در فرم‌هايي كه در گذشته توزيع مي‌شد، هدف اطلاع از عملكرد نمايندگان توسط جبهه اصلاح‌طلبان ايران بود و بحثي از انتشار و اطلاع‌رساني درباره آن مطرح نبود؛ بلكه صرفا براي اين بود كه فراكسيون خود بداند كه چه عملكردي داشته است. به‌تعبيري عملكرد كلان فراكسيون مدنظر بود.
در حالي كه در سازوكار جديد، سنجش و ارزيابي عملكرد تك‌تك افراد مدنظر است و قاعدتا اعضا، هم نسبت به يكديگر سنجش مي‌شوند و هم نسبت به اهداف كلاني كه فراكسيون اميد به‌منظور پيگيري‌اش تشكيل شده است. اين دو رويكرد تفاوت‌هايي اساسي، جدي و تاثيرگذاري با يكديگر دارند و نمي‌توان به‌سادگي اين دو شيوه ارزيابي را با يكديگر مقايسه كرد. در شيوه ارزيابي پيش‌رو از 3 منبع عملكرد نمايندگان موردسنجش قرار مي‌گيرد. اول نماينده مي‌گويد چه عملكردي داشته كه در قالب خوداظهاري مطرح است. دوم نمايندگان ديگر نسبت به عملكرد آن نماينده اظهارنظر مي‌كنند كه به‌نحوي ديگراظهاري خواهد بود، سپس برخي اعضاي جبهه اصلاح‌طلبان ايران و همچنين برخي چهره‌هاي موثر اصلاح‌طلب بيرون اين نهاد بالادستي درخصوص عملكرد آن نماينده، در چهار سال گذشته اظهارنظر مي‌كنند و دركنار اين موارد، فرم‌هايي براي نظرسنجي از شهروندان نيز تهيه خواهد شد كه البته هنوز سازوكار دقيقي براي اين مهم پيش‌بيني نشده است.
به اين ترتيب از آنجا كه اين ارزيابي يك مرجع ندارد، اگر هم انحراف معياري وجود داشته باشد، در اين مسير خودش را نشان مي‌دهد و مشخص مي‌شود. البته به دليل جلوگيري از وقوع برخي تخلفات در تكميل اين پرسشنامه‌ها مقرر شده كه تمامي پرسشنامه‌ها به‌نام اعضاي فراكسيون ثبت شود و تيم راستي‌آزمايي اين پايش، در مراحل جمع‌آوري اطلاعات، تمامي فرآيند تكميل پرسشنامه‌ها را رصد كند.
وقتي صحبت از اظهارنظر يك نماينده به نماينده ديگر مطرح است، ممكن است شائبه‌هايي پيش بيايد و مثلا بعضي به‌دلايل فرعي از يكديگر حمايت كنند. اين مشكل را چگونه حل مي‌كنيد؟
همان‌طور كه گفتم، ما تنها به خوداظهاري يا ديگراظهاري بسنده نمي‌كنيم. بلكه نظرات گوناگون ازجمله شهروندان را جويا خواهيم شد.