استراتژي دفاعي قطر در منطقه
سجاد عابدي
قطر از زمان استقلال به دليل كوچك بودن و توان نظامي دفاعي اندك، همواره در پي افزايش توان و اقتدار نظامي خود بوده است. اما در يك دهه گذشته و همزمان با افزايش ثروت و درآمد اين كشور، اين روند حالتي افزايشي و جهشي داشته و علاوه بر خريد تجهيزات نظامي پيشرفته از توليدكننده‌هاي مختلف، از راه ايجاد تفاهمنامه‌ها و توافقنامه‌هاي مختلف براي آموزش و توان‌افزايي نيروي انساني خود نيز اقدام كرده است. بااين‌حال قطر جايگاه پراهميتي در ميان قدرت‌هاي نظامي دنيا ندارد. اين كشور بنا بر برخي گزارش‌هاي تحليلي و آمارهاي موجود در سال 2017 در رتبه 93 از لحاظ قدرت نظامي قرار داشته و كل نيروي نظامي فعال آن در سه بخش زميني، هوايي و دريايي حدود 12000 نفر است.
با تداوم بحران ديپلماتيك ميان قطر و همسايگان آن كه به گفته مقامات اين كشور نياز به خوداتكايي بيشتر را بيش از هميشه روشن كرده است، دوحه تصميم دارد تا سال 2025 نيروي دريايي خود را تا دو برابر گسترش دهد. اين تصميم مقامات قطر در شرايطي عملي مي‌شود كه تازه‌ترين پايگاه نيروي دريايي اين كشور راه‌اندازي شده و از سوي ديگر برنامه گسترده‌تري جهت فراخواندن واجدان شرايط براي گذراندن دوره خدمت سربازي دردست اجرا است. كشور كوچك ولي ثروتمند قطر درست همانند همسايگان بزرگ‌تر خود از ثروت نفتي سرشاري كه در اختيار دارد براي نوسازي ارتش و نيروهاي مسلح خود استفاده و ده‌ها ميليارد دلار براي خريد برخي از پيشرفته‌ترين تسليحات نظامي جهان هزينه كرده است. مقامات دفاعي قطر معتقدند برنامه نوسازي و گسترش نيروي دريايي اين كشور مربوط به پيش از شروع محاصره سياسي و اقتصادي دوحه از عربستان سعودي و چند كشور عربي ديگر است. اما مقامات دفاعي قطر همچنين معتقدند اين تنش‌ها باعث شده است نياز به تقويت توانمندي‌هاي داخلي بيشتر از هميشه حس شود. از زمان شروع بحران قطر و همسايگان آن، دوحه اقدام به خريد سه نوع جنگنده مختلف از جمله 36 فروند اف -15 ساخت امريكا، 12 فروند جنگنده رافال ساخت فرانسه و 24 فروند يوروفايتر تايفون ساخت چند كشور اروپايي كرده است. در همين راستا سخنگوي نيروي دريايي قطر گفت تا سال 2025 شمار كاركنان اين نيرو از سه هزار نفر كنوني به بيش از هفت هزار نفر افزايش خواهد يافت. عمليات احداث يك پايگاه عظيم دريايي در جنوب دوحه نيز از اوايل سال 2019 شروع شده است. اين پايگاه قرار است حدود شش هزار نيرو را در خود جاي دهد و ميزبان برخي از تازه‌ترين خريدهاي گران‌قيمت نظامي قطر باشد كه انتظار مي‌رود ظرف دو سال آينده به اين كشور تحويل داده شوند. چهار فروند ناوچه سبك ساخت ايتاليا و يك كشتي آبي – خاكي عظيم از جمله اين خريدها هستند.
ارتش قطر حدود 11800 نفر عنصر نظامي دارد كه شامل 8500 نيروي پياده، 1800 نفر نيروي دريايي و 1500 نفر نيروي هوايي است. ماشين‌آلات و تجهيزات نظامي قطر، اندك است و كيفيت مطلوبي ندارد. تانك‌هايي كه هم‌اكنون در اختيار ارتش قطر است غيرقابل استفاده‌اند. نيروي هوايي اين كشور نيز به‌جز افزودن تعدادي هواپيماي ترابري از اوايل دهه نود، رشد چشمگيري نداشته است و روند آموزش خلبانان نيز در ماموريت‌هاي بسيار سطح پايين خلاصه شده است. نيروي هوايي اين كشور نيز بدون كمك‌هاي خارجي، تجهيزات مناسب براي عمليات نظامي جدي را ندارد. قطر از سامانه پدافند هوايي برخوردار است اما اين سامانه هيچ‌گونه موشك زمين به هواي دوربرد يا ميان‌برد ندارد. اين سامانه‌ها با اطلاع نظارت هوايي و توسط نيروي زميني اداره مي‌شوند.
گزارش‌ها حكايت از آن دارند كه قطر ارتشي از مزدوران پاكستاني، سوداني و چريك‌هاي نامنظمي از كلمبيا، كره‌جنوبي و گروه «بلك واتر» را به خدمت گرفته است. بر اساس ادعاي سايت Almogaz اولويت‌هاي ماموريتي آنها شامل حفاظت از تاسيسات حياتي كشور مثل سكوهاي گازي در خشكي و دريا و تاسيسات برق و كارخانه‌هاي آب‌شيرين‌كن و نيز سركوب هر نوع تظاهرات احتمالي است. مركز تحليلي يونايتد ورلد نيز در مقاله‌اي به قلم ماني محرابي مدعي شده است كه مقامات اسراييلي در سفرهايي كه به عمان، اردن و بحرين داشته‌اند به يك توافق چندجانبه با كشورهاي حاشيه خليج‌فارس در جهت مقابله با اخوان‌المسلمين دست‌يافته‌اند كه مستقيما قطر را مورد هدف قرار خواهد داد. در صورت صحيح بودن اين ادعا شاهد تحت‌فشار بودن بيشتر قطر از سوي بازيگران طيف مخالف اين كشور خواهيم بود كه نياز اين كشور به نيروي نظامي را بيشتر پررنگ مي‌كند.
از سال ۲۰۱۵، قطر خدمت اجباري ارتش را به اجرا گذاشت كه به‌طور ميانگين ۲۰۰۰ نفر در هر سال از آن فارغ مي‌شوند. به گزارش سيپري، تا سال ۲۰۱۰، هزينه‌هاي دفاعي قطر به مجموع 913/1 ميليارد دلار، يعني حدود 5/1درصد از توليد ناخالص ملي بالغ شده است. قطر در سال‌هاي ۲۰۰۲ و ۲۰۱۳ قراردادهاي دفاعي با ايالات‌متحده و انگلستان و همچنين قبل‌تر در سال ۱۹۹۴ با فرانسه امضا كرد. قطر نقش فعالي در تلاش‌هاي جمعي دفاعي شوراي همكاري خليج ايفا مي‌كند. قطر همچنين ميزبان بزرگ‌ترين پايگاه نظامي امريكا در خاورميانه است و در سال ۲۰۱۷ يك دفتر وابسته نظامي در واشنگتن افتتاح كرد.
طبق گزارش موسسه سيپري، برنامه‌هاي قطر براي تحول و توسعه نيروهاي مسلحش به‌طور قابل‌توجهي در سال ۲۰۱۴ سرعت گرفت و در دوره زماني ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ ۴۶امين واردكننده بزرگ سلاح در جهان بوده است. در سال ۲۰۱۳، ۶۲ تانك و ۲۴ سلاح خود كششي به آلمان سفارش داد و در ۲۰۱۴ سفارش‌هاي ديگري ازجمله ۲۴ بالگرد جنگي و ۳ هواپيماي AEW از ايالات‌متحده امريكا و ۲ هواپيماي سوخت‌رسان از اسپانيا خريداري كرد. از سال ۲۰۱۶، قطر توانايي‌هاي پيشرفته ضد هوايي و ضدكشتي خود را با دريافت سامانه‌هاي
پاتريوت PAC-3 MSE، موشك اگزوسه ام‌ام۴۰ Block 3 و موشك ضدكشتيMarte ER حفظ مي‌كند.