ارزيابي حضور ديپلماتيك ايران در نيويورك
روح‌الله سوري
سوالي كه اين روزها به‌كرات مي‌شنويم اين است كه آيا سفر حسن روحاني به نيويورك سفري موفقيت‌آميز بوده است يا خير؟ قبل از پاسخ دادن به اين سوال لازم است ابتدا تعريف خود را از موفقيت مشخص كنيم. قطعا از ديد كساني كه مخالف انجام هرگونه مذاكره و ديداري ميان ايران و امريكا هستند باتوجه به اينكه در سفر تيم ديپلماتيك ايران به سازمان ملل هيچ‌گونه ديداري بين مقامات دو كشور انجام نگرفته است اين سفر يك سفر موفقيت‌آميز به حساب خواهد آمد. اما در مقابل براي كساني كه اين سفر را به‌مثابه فرصتي مناسب و شايد حتي آخرين فرصت براي حل مشكلات موجود ميان ايران و امريكا درنظر گرفته بودند پاسخ منفي حسن روحاني به انجام مذاكره تحت شرايط تحريم با وجود اصرار مقامات اروپايي براي انجام ديدار ميان دو رييس‌جمهور مي‌تواند نوعي عدم موفقيت براي دستگاه ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران تلقي شود.
اما اگر بخواهيم موضوع را از ديدگاه حل مشكل ميان ايران و امريكا بررسي كنيم به نظر مي‌رسد فارغ از ملاك قرار دادن انجام ديدار بين مقامات دو كشور به عنوان معياري براي ارزيابي سفر هيات ايراني به نيويورك مي‌توان موفقيت‌هايي را براي حضور ايران در سازمان ملل درنظر گرفت و آن باز شدن فضايي جديد از سوي ايران براي مواجهه با موضوع ميان ايران و امريكاست.
اگرچه بلافاصله پس از سخنراني حسن روحاني در صحن مجمع عمومي سازمان ملل «نه به مذاكره در شرايط تحريم» به عنوان مهم‌ترين بخش سخنان رييس‌جمهوري ايران از سوي بيشتر رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفت اما به نظر مي‌آيد كه در ميان سخنان حسن روحاني صحبت‌هاي ديگري نيز وجود دارد كه از اهميت بسيار زيادي برخوردار باشد. آقاي روحاني در اين سخنراني با حداقلي دانستن توافق برجام خطاب به طرف امريكايي بيان داشت كه اگر حداقل‌ها را مي‌خواهيد ما هم به حداقل‌ها بسنده مي‌كنيم اما اگر بيشتر مي‌خواهيد در آن صورت لازم است امتيازات بيشتري را هم بدهيد. ايراد اين سخنان از سوي نماينده جمهوري اسلامي ايران تلويحا به اين معناست كه ايران مشكلي براي گفت‌وگو بر سر بيشتر از آنچه در برجام آمده ندارد اما اين مساله از نظر ايران مستلزم ارايه امتيازات بيشتر ازسوي ايالات‌متحده امريكاست. اين سخنان در نوع خود سخنان تازه‌اي است كه پيش از اين لااقل با اين صراحت از سوي ايران مورد اشاره قرار نگرفته است. ايران همچنين طي هفته اخير كم و بيش نشانه‌هايي مبني بر آمادگي خود براي تغييرات كوچك در برجام را اعلام كرده بود و از نظر نگارنده اين مساله همان وضعيت جديدي است كه ايران روي ميز ايالات‌متحده امريكا قرار داده تا جدي بودن طرف مقابل را براي حل مشكلات محك بزند.
در ادامه حسن روحاني در مصاحبه‌ها و كنفرانس‌هاي خبري خود بر مسائلي تاكيد داشت كه كنار هم قرار دادن آنها ما را به اين نتيجه مي‌رساند كه ايران اگرچه متمايل به حل مساله با امريكاست اما همزمان هم نمي‌خواهد بي‌جهت هزينه مسائل داخلي امريكا و برنامه‌هاي انتخاباتي ترامپ را بپردازد. رييس‌جمهور ايران
در رابطه با بحث ميانجي‌گري و و اسطه‌گري اروپايي‌ها بر نكته بسيار مهمي تاكيد كرد كه مي‌توان آن را همزمان ارايه پيامي به طرف اروپايي و امريكايي از سوي ايران در نظر گرفت. آقاي روحاني با اشاره به عدم نياز به واسطه‌گري اروپايي‌ها اعلام داشت: نيازي به اين تلاش ازسوي اروپايي‌ها نيست و ايران و امريكا اگر بخواهند قادر به انجام گفت‌وگوي مستقيم با يكديگر هستند. اينكه ايران با امريكا حرف مي‌زند يا نمي‌زند به ايران و امريكا مربوط مي‌شود، ممكن است روزي تصميم بگيريم با هم حرف بزنيم و ممكن است تصميم بگيريم با هم حرف نزنيم. آنچه براي ما مهم است اين است كه همه كمك كنيم مسائل پيچيده منطقه و جهان حل شود، صحبت كردن و تلفن كردن و همديگر را ديدن مشكلي را حل نخواهد كرد و اساس مساله بين ايران و امريكا اين است كه امريكا دست به اعتمادسازي بزند و پيش شرط خود براي مذاكره يعني فشار حداكثري را بردارد. آنچه از اين صحبت‌ها مي‌توان برداشت كرد اين است كه ارايه چنين صحبت‌هايي ازسوي حسن روحاني نخست به اين معناست كه جمهوري اسلامي ايران عدم اختيار و توانايي اروپايي‌ها در حل مشكل ميان ايران و امريكا را به رخ آنها كشانده و دوم تاكيدي است بر اين امر كه ايران و امريكا مي‌توانند مشكلات بين خود را مستقيما حل كنند به شرط آنكه طرف مقابل واقعا قصدي براي حل مشكل داشته باشد و نه اينكه فقط نگاهش به مسائل داخلي و مباحث انتخاباتي خود باشد، درست به همين خاطر حسن روحاني انجام هرگونه ديداري را مساله‌اي نيازمند برنامه‌ريزي دانسته و مخالفت خود با ديدارهاي اتفاقي و تبليغاتي را به صراحت به طرف‌هاي اروپايي اعلام داشته است.
در كنار سخنان حسن روحاني، محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران نيز از اعلام آمادگي ايران براي نظارت دايمي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در مقابل برداشته شدن تحريم‌ها و تصويب لغو تحريم‌ها در كنگره امريكا خبر داد كه قرار دادن همه اينها در كنار هم به اين معناست كه جمهوري اسلامي ايران در پي خروج ايالات متحده امريكا از برجام دچار بي‌اعتمادي شديدي نسبت به رفتار اين كشور درقبال خود شده و تنها در صورتي حاضر به گفت‌وگو و مذاكره است كه طرف مقابل تضمين‌هاي قانوني لازم را براي حفاظت از توافقات احتمالي به ايران بدهد.
به اين ترتيب با نگاه به كليت حضور ايران در هفتاد و چهارمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل مي‌توان دريافت كه جمهوري اسلامي ايران مخالفتي با توافق و گفت‌وگو براي حل مشكلات ندارد و در اين رابطه حتي پيشنهادهاي جديدي را نيز مبني بر حل مساله ميان دو كشور به‌صورت مستقيم و آمادگي براي انجام برخي تغييرات كوچك در برجام (نظارت دايمي بر برنامه‌هاي هسته‌اي ايران) را به طرف امريكايي اعلام كرده و بدين‌ترتيب فرصت و فضاي جديدي در مسير حل مسائل ايجاد كرده كه ضرورت دارد اين امر ازسوي دستگاه ديپلماسي ايران ادامه پيدا كند.