گروه اقتصادي
نرخ حمل محموله‌هاي نفتي به دليل نگراني از عواقب سياسي و اقتصادي همكاري با كشورهاي تحريم شده همچنين تخطي از قوانين واشنگتن افزايش يافت. طبق آمارهاي رسمي حدود 300 نفتكش كه عمدتا متعلق به شركت‌هاي بزرگ نفتي است، پس از لغو معافيت براي خريداران نفت ايران و ونزوئلا با محدوديت‌هايي در انتقال نفت مواجه شدند. اين ممنوعيت حدود 7.5 درصد از ناوگان حمل و نقل دريايي را درگير كرده است.
يكي از شركت‌هاي مهم در زمينه حمل و نقل نفتي جهان، شركت چيني كاسكو است كه سه درصد از ابرنفتكش‌هاي دنيا را در اختيار دارد. اين شركت هفته گذشته و به دليل قوانين سختگيرانه امريكا در همكاري با كشورهاي تحريم شده، برخي نفتكش‌هايش در ليست سياه قرار گرفت. با اين اتفاق كاسكو نمي‌تواند از 43 نفتكش خود استفاده كند.
گزارش رديابي نفتكش‌ها نشان مي‌دهد در ماه اكتبر كرايه حمل نفت از خاورميانه به 75 نقطه در جهان با افزايش 19 درصدي همراه بوده است. يك شركت نفتي در سنگاپور ضمن اشاره به افزايش نرخ كرايه نفتكش‌ها اعلام كرد: براي هر دفعه بارگيري يك نفتكش حدود 600 هزار دلار به هزينه‌هاي حمل و نقل اضافه شده است.
كارشناسان حوزه انرژي معتقدند؛ نرخ حمل نفتكش‌ها، با ادامه‌دار شدن مشكلات و تنش‌هاي ژئوپليتيكي ممكن است در آينده نه تنها افزايش بيشتري يابد و به ضرر مصرف‌كنندگان باشد كه بر قيمت نفت نيز تاثيرگذار خواهد بود.
افزايش قيمت نفت
در پي كمياب شدن نفتكش‌ها
دريافت و انتقال محموله‌هاي نفتي توسط 300 نفتكش با محدوديت روبه‌رو شده است. اين امر علاوه بر افزايش نرخ كرايه نفتكش‌ها، بر قيمت نفت نيز تاثير مي‌گذارد. هرچند كه تاكنون افزايش قيمتي به دليل محدوديت در عبور و مرور نفتكش‌ها رخ نداده، اما به نظر مي‌رسد با ادامه‌دار شدن تنش‌ها در خاورميانه همچنين افزايش قيمت بيمه نفتكش‌ها، تا چند ماه آينده نرخ حمل نفت بر قيمت آن تاثيرگذار خواهد بود.
از سويي به دليل اجباري شدن استفاده كشتي‌ها از سوخت بدون سولفور تعدادي از كشتي‌ها تا زمان نصب فيلترهاي پاكسازي هوا و همسان‌سازي با سوخت بدون سولفور از ناوگان حمل و نقل دريايي خارج مي‌شوند. پيش‌بيني مي‌شود حدود 23 ابرنفتكش از ژانويه 2020 از خدمات‌دهي كنار گذاشته شوند. اين اقدام مي‌تواند به كمياب شدن نفتكش‌هايي سازگار با تحريم و سوخت بدون سولفور دامن بزند.
لغو بارگيري نفتكش‌ها در پي فشار امريكا
داده‌هاي كشتيراني نشان مي‌دهد كه نرخ بارگذاري نفت خام در هر بشكه از خاورميانه به سواحل غربي هند در هفته دوم اكتبر؛ 28 درصد افزايش داشته و به بازه 80 تا 92.5 رسيده. نرخ حمل نفتكش‌ها در طولاني‌ترين مسير كه از منطقه گلف كاست امريكا به آسياست، هفته گذشته به ركورد 14 ميليون دلار رسيد. اما افزايش هزينه‌هاي حمل و نقل تنها دغدغه خريداران نفت نيست، بلكه لغو بارگيري نفت توسط شركت‌هاي نفتكشي نيز يكي ديگر از نگراني كشورهاست. در اين راستا هفته گذشته اخباري دال بر لغو بارگيري نفت از امريكا و برزيل منتشر شد.
تحريم و افزايش نرخ كرايه نفتكش
فعالان بازار انرژي و كارشناسان معتقدند تحريم‌هاي نفتي عليه برخي كشورها نه تنها ممكن است به تنش‌ها آن هم در منطقه خليج‌فارس كه مهم‌ترين منطقه توليد نفت است، دامن بزند، بلكه باعث افزايش بيشتر نرخ كرايه‌ها شود. يكي از مديران نفتي در سنگاپور ضمن اشاره به اين موضوع گفت: قيمت‌ها قطعا با اين تحريم‌ها بيشتر مي‌شود، اما از اين تحريم كشتي‌ها و كشورهايي بيشتر متضرر مي‌شوند كه نفت خام خود را از خاورميانه و امريكا دريافت مي‌كنند.
پس از تحريم نفت ايران و ونزوئلا، از بين رفتن نصف توليد عربستان همچنين لغو حركت نفتكش‌ها كه در واقع به معناي اعمال محدوديت بيشتر واشنگتن بر بازار انرژي است، باعث شده مشتريان اروپايي كه تا پيش از اين نفت خود را از خاورميانه تهيه مي‌كردند، به امريكا سوق پيدا كنند. با وجود اينكه امريكا در شرايط فعلي سعي در به دست گرفتن بازار نفت دارد، اما حركت نفتكش‌ها از اين كشور به سمت آسيا، باعث شده نرخ‌هاي حمل نفت از ژوئن 2008 به بالاترين سطح خود برسد. اين نشان مي‌دهد كه شركت‌هاي بزرگ به دليل فرار از عواقب تحريم‌ها، به ناچار مجبور به پرداخت هزينه‌هاي بيشتري هستند.
افزايش نرخ حمل نفت همه جهان را
تحت تاثير قرار مي‌دهد
شعيب بهمن، كارشناس ارشد بين‌المللي انرژي در گفت‌وگو با «اعتماد» معتقد است براي هر گونه قضاوت در خصوص تاثيرگذاري نرخ كرايه نفتكش‌ها بر قيمت نفت، در وهله اول بايد اين نكته را مدنظر قرار داد كه هرگونه بالا رفتن هزينه توليد يا انتقال نفت مي‌تواند افزايش قيمت نفت را به دنبال داشته باشد. افزايش هزينه حمل و نقل مانند بيمه نفتكش‌ها نيز از جمله موارد تاثيرگذار بر بازار نفت است.
بهمن در خصوص تاثيرگذاري نرخ حمل نفت بر جهان گفت: «اقداماتي كه منجر به افزايش نرخ انتقال نفت مي‌شود، نه فقط مشتريان آسيايي، بلكه كل جهان را متاثر مي‌كند.»
اين كارشناس ارشد بين‌المللي انرژي، تاثير نرخ حمل بار را به شرط «تداوم»، بر قيمت‌ها موثر مي‌داند. او در ادامه گفت: «آنچه در ماه‌هاي اخير باعث افزايش قيمت نفت و نرخ حمل آن شده، علاوه بر تحريم‌هاي يكجانبه امريكا عليه ايران و ونزوئلا، كمبود نفتكش‌ها نيز هست.» بهمن در توضيح اين امر ادامه داد: «تحريم‌ها باعث شده بسياري از شركت‌هاي خارجي به خاطر ترس از عواقب تحريم‌ها و عدم استفاده از بيمه نفتكش، تمايل كمتري به حمل نفت از منطقه خليج فارس دارند. از سوي ديگر، كمبود نفتكش و مخاطرات در منطقه باعث مي‌شود كه براي هر بارگيري، قيمت‌هاي بالاتري مطالبه شود كه اين امر به افزايش بيشتر نرخ حمل بار مي‌افزايد.»
او در بخشي از سخنان خود با اشاره به تنش در منطقه خاورميانه خاطرنشان كرد: «تنش‌هاي خليج‌فارس تاثير زيادي بر رفت‌وآمد كشتي‌ها مي‌گذارد. البته بايد به اين نكته اشاره كرد كه تنش تنها در منطقه خليج‌فارس وجود ندارد، بلكه به ساير آب‌هاي آزاد نيز كشيده شده است. نمونه اين مدعا حمله به نفتكش ايراني در درياي سرخ است. متوقف كردن كشتي در جبل‌الطارق نيز نشان از انتقال ناامني به ساير آبراهه‌هاي مهم دنياست. اگر اين وضع تداوم يابد، نه تنها قيمت انتقال نفت بلكه ساير فرآورده‌هاي نفتي و پتروشيمي نيز افزايش مي‌يابد.»
بهمن در بخشي از سخنان خود ضمن اشاره به اين موضوع كه با وجود افزايش و تسري ناامني به ساير نقاط جهان، اما قيمت نفت افزايش چشمگيري نداشته، گفت: «آن چيزي كه در چند ماه اخير جلوي رشد بيشتر قيمت نفت را گرفته، ميزان عرضه نفت است. بارها از سوي كارشناسان عنوان شده كه عرضه نفت در بازار بيشتر از تقاضاست. همين امر سبب افزايش ذخاير استراتژيك كشورها شده است. هرچند با خروج ايران و ونزوئلا از بازار نفت همچنين ادامه يافتن روند كاهش توليد نفت در عربستان به نظر مي‌رسد، ذخاير نفتي كشورها در آينده‌اي نه چندان دور تغيير كند و با نوعي تعادل در بازارهاي بين‌المللي روبه‌رو شويم. در آن صورت است كه مي‌توان متوجه تاثير افزايش نرخ حمل نفت بر بهاي تمام شده نفت بود.»