آلودگي شديد هوا در تهران باعث شده تا سازمان هواشناسي با صدور اخطاريه‌اي نسبت به كاهش كيفيت هواي تهران و كرج تا حد هشدار براي تمام گروه‌ها هشدار دهد. در اخطاريه سازمان هواشناسي آمده است: با افزايش غلظت آلاينده‌هاي جوي در تهران و كرج پيش‌بيني مي‌شود از (۲۰ آبان ماه) تا ظهر پنجشنبه (۲۳ آبان ماه) شاهد كاهش كيفيت هوا تا حد هشدار براي تمام گروه‌ها باشيم. برهمين مبنا در اين اخطاريه به شهروندان به‌ويژه كودكان، افراد مسن و بيماران تنفسي و قلبي توصيه شده تا از تردد‌هاي غير ضروري در سطح شهر و فضا‌هاي باز و به كارگيري تمهيدات لازم از سوي مسوولان شهري پرهيز كنند. اين آلايندگي همچنين باعث شد تا كميته اضطراري آلودگي هوا ديروز عصر تشكيل جلسه بدهد و در خصوص تعطيلي مدارس تهران و ادارات دولتي يا تمهيدات ديگر، تصميم‌گيري و دانش‌آموزان دبستاني را تعطيل كند. با اين وجود صادق ضياييان، مدير كل پيش بيني و هشدار سريع سازمان هواشناسي گفت كه حتي پنجشنبه نيز پايان روزهاي آلوده تهران نخواهد بود. وي در اين زمينه به تحليل‌هاي سازمان هواشناسي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: اصولا با ناپايدار شدن شرايط جوي و وزش باد و افزايش بارش‌ها، از شدت آلاينده‌ها كم مي‌شود. پيش‌بيني ما اين است كه تا پنج شنبه صبح به دليل پايداري جو، همچنان شاهد شرايط ناسالم در هواي تهران باشيم. اما بعد از آن احتمال آنكه تا پايان زمستان روزهاي آلوده ديگري را هم داشته باشيم زياد است.
ضياييان اما معتقد است كه فقط اين تهران نيست كه در‌گير آلودگي‌هاست بلكه بسياري از كلانشهرهاي ديگر هم با اين مساله دست به گريبان هستند. وي با استناد به گزارش‌هاي اين سازمان در كل كشور مي‌گويد: در طول روزهاي گذشته در خيلي از شهرها از جمله اصفهان، اراك، قزوين، البرز، تبريز و... هم جو پايداري را داشته‌ايم ولي بيشترين آلودگي را پايتخت داشته است. با اين وجود انتظار داريم كه از بعد‌ازظهر پنجشنبه از شدت آلايندگي هوا در تهران كاسته شود .
اما در اين ميان برخي اظهار نظرهاي مسوولان شنيدني است. مانند اظهار نظر شهردار تهران كه ديروز و در روز سه‌شنبه‌هاي بدون خودرو در جمع خبرنگاران در مورد طرح‌هاي موقتي آلودگي هوا خاطرنشان كرد: امروز شاخص آلودگي هوا روي عدد ۱۲۰ قرار دارد و در آستانه هشدار هستيم. البته اين فقط به تهران محدود نمي‌شود و در شهرهاي اطراف هم وضعيت حادتر است و پديده وارونگي هوا را شاهد هستيم كه البته با اين پديده در پاييز و زمستان سال‌هاي گذشته نيز روبه‌رو بوده‌ايم و اگر باد بوزد اوضاع خوب مي‌شود و تا به امروز ۹ روز است كه هوا ساكن است. وي در حالي كه تلاش مي‌كرد تا بار حقوقي آلودگي هوا را از روي دوش شهرداري بردارد خاطرنشان كرد: در اين بخش فقط شهرداري تصميم‌گيرنده نيست و شورايي در استانداري فعال است كه همه نقطه‌نظرات در آنجا مطرح مي‌شود. تصميمات در اين شورا بر اساس خرد جمعي گرفته مي‌شود كه البته ما تا مرز تعطيلي هنوز فرصت داريم. اميدواريم به اين مرحله نرسيم و شهروندان بايد بدانند كه چنانچه شاخص‌ها از حد مجاز گذشت تردد يك خودرو تك سرنشين هم سم است.
آلودگي جنجالي
سال گذشته تهران بعد از چند سال تعطيلي خاصي به سبب آلودگي هوا نداشت. همان موقع شهرداري اعلام كرد كه دليل اين كاهش روزهاي آلوده، اقدامات شهرداري مانند اجراي طرح جديد ترافيك بوده است. امسال هم با وجود آنكه دوباره وضعيت آلودگي به سال‌هاي قبلي ناهنجار تهران برمي‌گشته است، دوباره شهرداري در مقام دفاع از اقدامات خود برآمده و محسن پورسيدآقايي معاون حمل و نقل و ترافيك تهران با اشاره به پويايي طرح ترافيك جديد و افزايش قدرت مانور براي اعمال تصميم با ابزارهاي جديد، مي‌گويد: از دوشنبه با اجراي مصوبات كميته اضطرار آلودگي هوا مبني بر نيم بها شدن قيمت بليت حمل ونقل عمومي، اعمال سخت‌گيري بيشتر به خودروهاي شخصي با افزايش عوارض ورود به طرح ترافيك و محدوده كنترل آلودگي هوا به ميزان پنجاه درصد و ممنوعيت تردد شبانه كاميون‌ها انتظار مي‌رود كه شرايط آلودگي بهبود پيدا كند و ان‌شاءالله به مرز هشدار و تعطيلي مدارس و ادارات نرسيم.
با اين وجود هنوز برخي از اعضاي شوراي شهر مانند حجت نظري و محمد عليخاني همچنان معتقدند كه طرح‌هاي شهرداري تاثيري در كاهش آلودگي هوا نداشته است. «محمد عليخاني» رييس كميسيون عمران و حمل‌و‌نقل شوراي شهر تهران با اشاره به ساختگي بودن آمارهاي معاونت حمل‌و‌نقل و ترافيك درخصوص طرح كاهش آلودگي هوا كه در صحن شوراي شهر ارايه شد، اظهار داشت: اين آمارها اكنون نمود پيدا كرده و از آلودگي هوا كم نشده است. ما معتقد بوديم اين كاهش آلودگي هوا به دليل شرايط جوي آن مقطع سال بود و نبايد آن را به طرح كاهش آلودگي هوا نسبت مي‌داديم.
باز هم فيلتر دوده
موضوع آلودگي هوا كه مطرح مي‌شود، بي‌شك اصلي‌ترين مرجع موثق، شركت كنترل كيفيت هوا است. محسن روشني، مديربخش پايش اين شركت در گفت‌وگو با «اعتماد»، ابتدا به آمار روزهاي سالم و ناسالم سال جاري اشاره مي‌كند و مي‌گويد: براساس داده‌هاي ما، تهران تا 21 آبان، 25 روز پاك، 77 روز سالم، 34 روز ناسالم براي گروه‌هاي حساس و تنها يك روز ناسالم براي همه گروه‌ها داشته است كه در نهايت نشان مي‌دهد هواي تهران نسبت به سال گذشته آلوده‌تر بوده است .
اما منشاء اين آلودگي بيشتر به كدام آلاينده‌ها مربوط مي‌شود؟ روشني با ذكر اينكه ازن و ذرات معلق كوچكتر از 5/2 ميكرون اصلي‌ترين عوامل تشديد آلودگي در تهران هستند مي‌گويد: تحليل داده‌هاي ما نشان مي‌دهد كه 25 روز از روزهاي آلوده ما به واسطه آلاينده ازن و در روزهاي گرم تابستان بوده است و بقيه روزهاي آلوده و ناسالم نيز به ذرات معلق برمي‌گردد كه منبع اصلي آن منابع متحرك و خودروها هستند.
او از حساسيت جامعه در مواجهه با روزهاي آلوده به عنوان يكي از وجوه مثبت اين مساله ياد مي‌كند و مي‌گويد: اتفاقا خيلي خوب است كه شهروندان تا اين حد به موضوع آلودگي حساس هستند چرا كه همين مساله مي‌تواند مسوولان را به تلاش بيشتري ترغيب كند. به هر حال ما در شهري زندگي مي‌كنيم كه پتانسيل بالايي براي انباشت آلاينده‌ها را دارد و تهويه خوبي نيز ندارد. در چنين شهري اگر باد نوزد و شرايط جوي پايدار بماند، غلظت آلاينده‌ها افزايش يافته و هوا آلوده مي‌شود.
با اين وجود هنوز سوالات فراواني در اين زمينه وجود دارد. سوالاتي مانند اينكه طرح‌هايي مانند تعطيلي مدارس يا اجراي طرح زوج و فرد جديد تا چه حد در كاهش آلودگي موثر بوده است؟ سوالي كه روشني در پاسخ به آن مي‌گويد: در مورد اول يعني تعطيلي مدارس؛ دليل آن فقط مسائل بهداشتي است. يعني كودكان و دانش‌آموزان جزء گروه‌هاي حساس جامعه محسوب مي‌شوند و براي همين تلاش مي‌شود با تعطيلي مدارس از خطرات احتمالي ناشي از آلودگي هوا براي آنها، كاسته شود. وي در خصوص تاثير اجراي طرح زوج و فرد بركاهش آلودگي نيز مي‌گويد: به هر حال تعطيلي واحد‌هاي صنفي آلاينده يا اجراي طرح‌هاي محدود‌كننده ترافيكي در روزهاي آلوده، مي‌تواند تا حدودي از حجم آلودگي هوا كم كند گرچه اين اقدامات موقتي است. يعني تا وقتي‌كه اين‌همه خودرو و موتوسيكلت در شهر تردد دارند نمي‌توان انتظار داشت كه تمام روزهاي تهران، پاك باشد.
او در عين حال به نكته مهمي اشاره مي‌كند كه شايد كمتر به آن توجه شده باشدومي گويد: براساس آمار موجود، از سال 81 تا امسال، حجم آلودگي هوا به طرز قابل توجهي كاهش پيدا كرده است. مثلا تنها در يك مورد تعداد روزهاي آلوده ناشي از مونوكسيد كربن در سال 81، 163 روز بوده كه امروز تعداد آن به صفر رسيده است! چرا؟ چون در طول اين سال‌ها وانت‌ها و خودروهاي سواري داخلي ملزم به استفاده از فيلتر شدند. اگر همين رويه در مورد خودروهاي ديزلي كه از فيلتر دوده استفاده مي‌كنند، دنبال شود، يا فكري براي جمع‌آوري يا اصلاح ساختار موتورهاي قديمي و كاربراتوري شود، مي‌توان به بهبود وضعيت كنوني اميدوار بود. وگرنه يك سال، مانند پارسال، به خاطر پربارش بودن، شاهد كاهش روزهاي الوده خواهيم بود و يكسال به خاطر پايداري هوا و كاهش بارندگي شاهد افزايش هوا و تعطيلي مدارس و.... خواهيم بود !