سوادآموزي بهطور سنتي توسط فرهنگ لغت به عنوان توانايي خواندن و نوشتن تعريف ميشود، اگرچه تفسيرهاي گستردهتر تاكيد ميكنند كه هر نمونه خاص از خواندن و نوشتن هميشه در يك زمينه خاص اتفاق ميافتد، به عنوان تكثير مفاهيمي مانند «معمولي يا سواد پايه، سواد كاربردي، سواد ديجيتالي، سواد رسانهاي، سواد حقوقي، سواد رايانه، سواد پزشكي و سواد اطلاعات» پيشنهاد ميكند. كليد سواد، پيشرفت خواندن، پيشرفت مهارتها است كه با توانايي درك كلمات گفتاري و رمزگشايي كلمات نوشتاري، آغاز ميشود و در درك عميق متن به اوج ميرسد. توسعه خواندن شامل طيف وسيعي از زيربناهاي پيچيده زبان از جمله آگاهي از اصطلاحات گفتاري (واج شناسي)، الگوهاي املا (ارتوگرافي)، معني كلمه (معاني)، دستور زبان (نحو) و الگوهاي شكلگيري كلمه (مورفولوژي) است كه همه موارد لازم را ارايه ميدهند. پلت فرم براي خواندن تسلط و درك.
پس از كسب اين مهارتها، يك خواننده ميتواند سواد كامل زبان را به دست آورد كه شامل تواناييهاي اعمال شده در تجزيه و تحليل انتقادي، استنباط و تركيب انتقادي مواد چاپي است. نوشتن با دقت و انسجام؛ [نياز به استناد كامل] عدم توانايي در انجام اين كار «بيسوادي» يا «الفبايي» ناميده ميشود. كارشناسان يونسكو تعريف سواد را «توانايي شناسايي، درك، تفسير، ايجاد، برقراري ارتباط و محاسبه، استفاده از مطالب چاپي و كتبي مرتبط با متنهاي متنوع» ارايه دادهاند. كارشناسان خاطرنشان ميكنند: «سوادآموزي شامل ادامه يادگيري در قادر ساختن افراد به اهداف خود، پيشرفت دانش و پتانسيلهاي آنها و مشاركت كامل در جامعه و جامعه گستردهتر است.»در تحقيقي جديد تحت سرپرستي جان ميلر رييس دانشگاه ايالتي مركزي كنكتيكات، فهرستي از باسوادترين كشورها ارايه شده است. در اين تحقيق به آزمونهاي دستاوردهاي سواد و نيز ويژگيهاي رفتاري باسوادي نگاه شده است كه شامل تعداد كتابخانهها و روزنامهها و سالهاي تحصيلي و در دسترسبودن كامپيوتر در كشورها ميشود. در اين تحقيق بيش از آنكه به توانايي خواندن پرداخته شود به رفتار باسوادي و منابع حمايتي آن پرداخته شده است.در اين تحقيق 200 كشور ارزيابي شدهاند. بسياري اطلاعات در مورد اين كشورها از منابعي همچون «برنامه بينالمللي يونسكو براي قدرت دسترسي دانشآموزان» كه توسط سازمان همكاري و توسعه اقتصادي هدايت ميشود استفاده شده است. در اين تحقيق همچنين بحث جمعيتي نيز مدنظر قرار گرفته است. گاردين در تازهترين شماره خود در اين باره نوشت: در اين فهرست فنلاند در جايگاه اول، نروژ دوم، ايسلند سوم و دانمارك و سوئد به ترتيب در جايگاه چهارم و پنجم هستند. سوييس در جايگاه ششم و امريكا در جايگاه هفتم قرار دارد. كانادا و فرانسه به ترتيب در جايگاه يازدهم و دوازدهم و بريتانيا در مكان هفدهم اين فهرست قرار دارد. بوتسوانا به عنوان آخرين كشور در رده شصت و يكم در آخر اين ليست قرار دارد و اندونزي و تايلند در جايگاه شصت و پنجاه و به عنوان كمسوادترين كشورها در اين فهرست قرار دارند.
اما شايد لازم باشد براي درك بهتر اين تحقيق به تعريف هر يك از پارامترهاي سواد بپردازيم:
١- سواد عاطفي: (Emotional literacy)
برخورداري از اين قدرت كه از احساسات و عواطف خود به گونهاي استفاده كنيم كه قدرت شخصي ما را افزايش دهد و كيفيت زندگي ما و مهمتر از آن، اطرافيانمان را بهبود بخشد.
سواد عاطفي به ما كمك ميكند تا احساسات و هيجانات را به نفع خود به كارگيريم و نگذاريم عليه ما وارد ميدان شوند. سواد عاطفي روابط مبتني بر عشق و دوستي را در ميان مردم خلق ميكند، همكاري و تعاون را ممكن ميسازد و موجب تسهيل جريان احساسات در جامعه ميشود.
كلود اشتاينر (1997) ميگويد: سواد عاطفي از «توانايي درك احساسات شما»، توانايي گوشدادن به ديگران و همدردي با احساسات آنها و همچنين توانايي ابراز احساسات بهطور موثر ساخته شده است. اشتاينر سواد عاطفي را به 5 قسمت تقسيم ميكند: دانستن احساسات شما. داشتن احساس همدلي. يادگيري مديريت احساسات ما. ترميم مشكلات عاطفي. همه را كنار هم بگذاريد: تعامل عاطفي.مطابق گفته اشتاينر سواد عاطفي در مورد درك احساسات شما و ديگران براي تسهيل روابط، از جمله استفاده از گفتوگو و كنترل خود براي جلوگيري از استدلالهاي منفي است. توانايي آگاهي و خواندن احساسات ديگران باعث ميشود فرد بتواند به طور موثر با آنها تعامل برقرار كند تا موقعيتهاي احساسي قدرتمند با روشي ماهرانه اداره شود. اشتاينر اين را «تعامل عاطفي» مينامد. از اين رو مدل سواد عاطفي اشتاينر در درجه اول مربوط به برخورد سازنده با مشكلات عاطفي است كه براي ساختن يك آينده سالم تجربه ميكنيم. او معتقد است كه ميتوان قدرت شخصي را افزايش داد و روابط را دگرگون كرد. تاكيد بر فرد است و به اين ترتيب فرد را ترغيب ميكند كه به جاي نگاه به اجتماعي كه فرد در آن عمل ميكند، به درون نگاه كند.
٢- سواد ارتباطي: (Communication literacy)
سواد ارتباطي در آن افراد در دنياي متنوعي كه بهطور همزمان متني، ديجيتالي و بسيار بصري است، ارتباط برقرار ميكنند؛ بدين معني كه ما ميتوانيم نظرها، عقايد، خواستهها، نيازها و هيجانهاي خود را ابراز و به هنگام نياز بتوانيم از ديگران درخواست كمك و راهنمايي كنيم.
٣- سواد مالي: (Financial literacy)
سواد مالي در اختيارداشتن مجموعه مهارتها و دانش است كه به فرد اجازه ميدهد تا با تمام منابع مالي خود تصميمات آگاهانه و موثري اتخاذ كند. افزايش علاقه به امور مالي شخصي اكنون مورد توجه برنامههاي دولتي در كشورهايي از جمله استراليا، كانادا، ژاپن، ايالات متحده و انگليس قرار گرفته است. شناخت مفاهيم اساسي مالي، به افراد اين امكان را ميدهد تا بدانند كه چگونه در سيستم مالي حركت كنند. افرادي كه آموزش سواد مالي مناسب دارند، تصميمات مالي بهتري ميگيرند و پول را بهتر از افراد بدون چنين آموزش مديريت ميكنند.
سازمان همكاري و توسعه اقتصادي (OECD) يك پروژه بين دولتي را در سال 2003 با هدف ارايه راههايي براي بهبود آموزشهاي مالي و استانداردهاي سوادآموزي از طريق تهيه اصول سواد مالي مشترك آغاز كرد. در مارس 2008، OECD دروازه بينالمللي براي آموزش مالي را راهاندازي كرد كه هدف آن خدمت به عنوان يك مركز تاسيسات براي برنامههاي آموزش مالي، اطلاعات و تحقيقات در سراسر جهان است. در انگلستان، اصطلاح جايگزين «توانايي مالي» توسط دولت و آژانسهاي آن استفاده ميشود: سازمان خدمات مالي (FSA) در بريتانيا در سال 2003 يك استراتژي ملي در مورد تواناييهاي مالي را آغاز كرد. دولت امريكا همچنين سواد مالي و آموزش خود را تاسيس كرد.
٤- سواد رسانه: (Media literacy)
سواد رسانهاي شامل شيوههايي است كه به افراد امكان دسترسي، ارزيابي انتقادي و ايجاد رسانه را ميدهد. سواد رسانهاي فقط به يك رسانه محدود نميشود. انجمن ملي آموزش سواد رسانهاي مستقر در ايالات متحده، آن را توانايي دستيابي، تجزيه و تحليل، ارزيابي، ايجاد و عمل با استفاده از همه اشكال ارتباطي تعريف ميكند.
٥- سواد آموزش و پرورش:
(Educational literacy of children)
توانايي تربيت فرزندان به نحو احسن و آمادهكردن حضور كودكان در اجتماع كه از اجتماعهاي كوچك مانند مهدكودك و سپس مدرسه شروع ميشود و تا دانشگاه و حضور در جامعه ادامه خواهد داشت.
والدين پررنگترين نقش را در شكلگيري شخصيت فرزندشان دارند.
٦- سواد رايانه: (Computer literacy)
سواد رايانه به عنوان دانش و توانايي استفاده از رايانهها و فناوريهاي مرتبط با طيف وسيعي از مهارتها، از كاربرد ابتدايي گرفته تا برنامهنويسي رايانه و حل مساله پيشرفته را تعريف ميكند. سواد رايانه همچنين ميتواند به سطح راحتي شخصي براي استفاده از برنامههاي رايانهاي و ساير برنامههاي مرتبط با رايانه اشاره كند. سواد رايانه ميتواند از آشنايي و مهارت استفاده از كامپيوتر تا برنامهنويسي رايانه كه طراحي و رمزگذاري برنامههاي رايانهاي است متمايز شود.