درباره غلامرضا امامي
و بعضي آثارش
احمد درگاهي
غلامرضا امامي، نويسنده و مترجمي خوش‌مشرب و پركار است كه تاكنون كتاب‌هايي ارزنده را به جامعه فرهنگي- ادبي تقديم كرده است. امامي تاكنون توانسته علاوه بر معرفي بسياري از شاعران و نويسندگان جهان عرب و نويسندگان و شاعراني از كشور ايتاليا، دريچه‌اي از جنس فرهنگ را از سوي ايران به اين دو جهان گسترده تعبيه‌كند. خوبي مترجمي مثل امامي اين است كه به گذشته فرهنگي كشور و مناسبات ايراني سخت پايبند است. او همواره كوشش كرده و مي‌كند كه چهره واقعي ادبيات پهناور عرب و حاصل عرق‌ريزان روح ادبيات كشور ايتاليا را به نحوي هرچه بهتر و دست‌يافتني‌تر ارايه كند. امامي در درجه نخست بسيار به ادبيات معاصر كشور فلسطين نزديك است و تاكنون كارهاي ارزنده‌اي در شناخت هرچه بيشتر آن انجام داده است. خودش در اين باره گفته است: «به عقيده من فلسطين جغرافيا نيست بلكه تاريخي زنده است. اين كشور تاريخي پويا و پرجوش و خروش دارد. وقتي اين كتاب‌ها منتشر شد، خوشحال شدم. مخاطب با اين كتاب‌ها ادبيات فلسطين را مي‌شناسد و متوجه مي‌شود در ادبيات همسايه‌هاي آنها چه مي‌گذشته است.» اين نوع نگاه دردمندانه به كشوري مظلوم با ادبياتي غني باعث شد كه او دست به ترجمه كتاب «قنديل‌كوچك» بزند؛ كتابي كه درباره‌اش مي‌گويد: «اين كتاب پس از انقلاب بارها منتشر شد اما اكنون آثار عرب‌زبان زياد منتشر نمي‌شود. مسائل سياسي كه در خاورميانه حاكم است بر روابط فرهنگي هم تاثير گذاشته و مردم را نسبت به خواندن آثار عرب‌زبان بي‌انگيزه كرده است. من سال‌ها پيش در نمايشگاه كتاب قاهره، غسان كنفاني را كشف كردم. در اين نمايشگاه كتابي ديدم با عنوان «قنديل كوچك». اين كتاب نوشته و نقاشي شهيد غسان كنفاني بود. كتاب را به ايران آوردم و ترجمه كردم كه با همان عنوان توسط كانون پرورش فكري منتشر و بارها هم تجديد چاپ شد.» نگاه دقيق امامي به انتخاب نويسندگان و شاعران عرب باعث شده كه مخاطب بيشتر از آثاري از اين دست به كارهاي او اعتماد كند. كارهايي كه برآمده از نوعي نگاه مسوولانه هستند. امامي بارها گفته است كه نويسندگان و شاعران عرب خصوصا فلسطيني‌ها را به آن دليل دوست دارد كه با كوشش فراوان توانسته‌اند ذره‌اي از آلام مردم‌شان را در قالب كلمه به بيرون از مرزها هدايت كنند. نويسندگان و شاعراني كه در مقام دفاع از مبارزات مردم خود، گاه جان و مال خود را هم فدا كرده‌اند. يكي ديگر از كتاب‌هايي كه امامي درباره شعر و ادبيات فلسطين ترجمه و منتشر كرده، كتاب خواندني «درخت زيتون» است؛ كتابي به غايت غني از جهت تخصص مترجم در گزينش آثار براي ترجمه. كتابي كه درباره آن مي‌گويد: «درخت زيتون» هم اثري است از غسان كنفاني كه در مورد ادبيات مقاومت و شعر مقاومت در فلسطين اشغالي است. نام اصلي اين كتاب «شعر مقاومت در فلسطين اشغالي» است كه سال‌ها پيش به دست سيروس طاهباز عزيز منتشر شده بود. ترجمه آن اثر كار طاهباز بود اما او نام مستعار «كورش مهربان» را براي اسم مترجم كتاب برگزيده بود. در چاپ جديد اين كتاب بر آن شدم تا نمونه‌هايي از اشعار شاعران معاصر ايراني را نيز به اين كتاب اضافه كنم؛ از اين رو اشعار سيمين بهبهاني، محمدعلي سپانلو، م. آزاد، قيصر امين‌پور و اسماعيل شاهرودي را به كتاب اضافه كردم تا هم‌ميهنان ما دريابند درد فلسطين يك درد جهاني است و منحصر به زمين و سرزمين خاصي نيست. «درخت زيتون» نخست مزين به مقدمه غسان كنفاني است كه در آن به اين موضوع پرداخته شده است كه ادبيات فلسطين چه رويكردي به زندگي و چه ويژگي‌هايي دارد؛ ويژگي‌هايي كه با عشق، مادر، خاك و استقامت گره خورده است. گذشته از مقدمه زيباي غسان كنفاني بر اين كتاب، اشعار پنج شاعر بزرگ فلسطيني به انتخاب غسان در اين كتاب آمده است؛ اشعاري از محمود درويش، سميح القاسم، توفيق زياد، سالم جبران و فدوي طوقان» جهان ترجمه‌هاي امامي در زمينه ادبيات كشور ايتاليا هم بسيار و گسترده است. امامي در گزينش كارهايي از نويسندگان ايتاليايي تا جايي پيش رفته كه نام نويسنده‌اي چون «جاني‌روداري» يادآور خود اوست. معرفي چهره‌اي چون روداري، آن هم با بهترين نحو ممكن باعث شده است كه خوانندگان ايراني او را بيشتر از برخي نويسندگان داخلي بشناسند. جهان روداري جهاني آكنده از تخيل و باريك‌بيني است و امامي توانسته ظرافت‌هاي كاري او را با واكاوي‌ها و بازنويسي‌هاي مكرر به خوبي اراده كند. امامي درباره اين نويسنده مي‌گويد: «جاني روداري» از جمله نويسندگان بزرگ و مطرح ادبيات كودك و نوجوان جهان و برنده جايزه هانس كريستين اندرسن است كه آثار ارزشمندي براي ترجمه دارد. كتاب‌هاي روداري به بيشتر زبان‌هاي زنده دنيا ترجمه شده و هر سال با شمارگان ميليوني به چاپ مي‌رسند. اين نويسنده بزرگ در آثارش به زيبايي، دوستي و شادي مي‌پردازد. براي نخستين بار مجموعه آثار اين نويسنده به فارسي ترجمه و از سوي نشر قطره منتشر شد و من سرويراستار اين كار بودم. روداري در اين چهار جلد در روشي نو، محدوديتي براي انديشه‌ها و تحليل‌هاي نوجوانان قايل نشده و سه پايان در آخر داستان بيان كرده و در آخر كتاب نيز نظر خودش را آورده است. همچنين از نوجوانان خواسته به دلخواه خود پاياني براي داستان بيان كنند.» نوع نگاه روداري به جهان كودكان و نوجوانان و ارزش قائل شدن به علايق ذاتي آنها، از او نويسنده‌اي ساخته كه غلامرضا امامي مدام در معرفي هرچه بيشترش مي‌كوشد و نويسنده‌اي جست‌وجوگر كه فضاي فانتزي كارهايش آكنده از شور و احساس انساني است.