در فاصله دو روز نسخه غيرقانوني اما با كيفيت دو فيلم مهم سينما (قصر شيرين و خانه پدري) در فضاي مجازي و اينترنت منتشر شده. فارغ از اينكه قاچاق محصولات هنري از ابتداي امسال به مشكل اساسي در سينما بدل شده و موجبات نگراني صاحبان فيلم را رقم زده، اما اين پرسش در ذهن شكل مي‌گيرد كه چرا نسبت به چنين ناهنجاري بزرگي در سينما واكنش جدي صورت نمي‌گيرد؟ چرا دستگاه‌هاي متولي نسبت به تاراج سرمايه‌هاي اهالي سينما منفعلانه برخورد مي‌كنند؟
«اگر از ابتداي سال كه نسخه غيرقانوني فيلم «متري شيش و نيم» منتشر شد و به راحتي
در دسترس همگان قرار گرفت، مسوولان سينما شدت عمل نشان مي‌دادند و مساله را جدي مي‌گرفتند طبيعتا ما امروز با قاچاق فيلم‌هاي آقاي ميركريمي (قصر شيرين) و عياري (خانه پدري) مواجه نبوديم.» اين جملات بخشي از صحبت‌هاي دردناك غلامرضا موسوي عضو
هيات رييسه شوراي عالي تهيه‌كنندگان است كه نظرش را درباره انتشار غيرقانوني نسخه باكيفيت فيلم‌هاي سينمايي كه اين روزها به وفور در فضاي اينترنت و مجازي ديده مي‌شود با ما درميان گذاشته است. يا مهدي صباغ‌زاده به «اعتماد» مي‌گويد: «قاچاق فيلم‌هاي فرهنگي معضلي است كه اگر قاطعانه با آن برخورد نشود چه‌بسا به مساله عادي ميان اخلالگران و سودجويان تبديل شود براي اينكه آنها به حرام‌خوري عادت كرده‌اند.»
در پي به وجود آمدن چنين مشكلي بر آن شديم موضوع را با خود اهالي سينما درميان بگذاريم و علت انتشار نسخه‌هاي غيرقانوني و پيامدهاي آن را از خود آنها جويا شويم كه در ادامه مي‌خوانيد:
وقتي برخورد قاطع با متخلفين صورت نمي‌گيرد
سيدجمال ساداتيان تهيه‌كننده فيلم متري شيش و نيم كه خود او امسال با معضل قاچاق فيلم دست به گريبان بوده، مي‌گويد: «از چند طريق فيلم‌ها مورد سرقت قرار مي‌گيرند. اگر فيلم با كيفيت پايين منتشر شود، نشان‌دهنده اين است كه از پرده سينما فيلمبرداري شده كه اين مساله سهل‌انگاري مديران اجرايي سينما را نشان مي‌دهد. بعضي وقت‌ها هم فيلم يا از خود وزارت ارشاد به بيرون درز پيدا مي‌كند يا عوامل فيلم نتوانسته‌اند از فيلم صيانت كنند كه همين موضوع باعث انتشار غيرقانوني فيلم شده است.»
از نظر اين تهيه‌كننده تا وقتي قانون مدوني براي برخورد با متخلفين توزيع فيلم‌هاي قاچاق وجود نداشته باشد و مسوولان با اين افراد برخورد قاطع نكنند، قاچاقچيان هم بي‌هيچ هراسي به كارهاي خلاف خود ادامه داده چه بسا تشويق هم مي‌شوند كه كارشان را ادامه دهند.»
ساداتيان در ادامه صحبت خود خطاب به كارگردانان و تهيه‌كنندگان سينما گفت كه تحت هيچ شرايطي نسخه كامل فيلم را دراختيار دوستان و آشنايان خود قرار ندهند، چراكه همين موضوع به ظاهر كوچك و بي‌اهميت ناخودآگاه باعث دست به دست شدن فيلم و انتشار آن مي‌شود.
به زودي اعتراض مي‌كنيم
غلامرضا موسوي رييس انجمن تهيه‌كنندگان مستقل و عضو هيات‌رييسه شوراي عالي تهيه‌كنندگان معتقد است، سينماي ايران اين روزها با معضلات و مشكلات عديده‌اي دست و پنجه نرم مي‌كند كه همين مساله باعث شده امنيت شغلي اهالي سينما به خطر بيفتد: «بعد از مصايب و نگراني‌هايي كه حول اكران فيلم‌هاي خانه پدري و مطرب از سرگذرانديم، يكي از اتفاقات شبهه‌برانگيز اين روزهاي سينما، سرقت فيلم‌هاي سينمايي است كه اين‌چنين ناهنجاري باعث سوال سينماگران شده كه چرا براي چنين سرقت‌ها و دزدي‌هايي كه در سينما انجام مي‌دهند، هيچ عكس‌العمل جدي بروز داده نمي‌شود.»
موسوي براي روشن شدن بيشتر ذهن مثالي مي‌زند: «جاي تعجب است در شرايطي كه اگر يك فيلم غيرمتعارف در فضاي سياسي كشور منتشر شود به يك روز طول نمي‌كشد كه شخصي كه فيلم را منتشر كرده، كت بسته تحويل پليس داده مي‌شود اما وضعيت سينما فرق مي‌كند و فيلم‌هاي سينماي ايران به راحتي و مثل آب خوردن جلوي چشمان همه ما به حراج گذاشته مي‌شود اما كسي نيست جلوي آن را بگيرد؟»
به اعتقاد اين تهيه‌كننده عده‌اي از اين طريق مي‌خواهند اقتصاد سينماي ايران را آسيب‌پذير كنند و بايد براي چنين مشكلي فكر اساسي كرد: «من و همكارانم از قوه قضاييه و نيروي انتظامي انتظار داريم به همان‌گونه كه در مورد مسائل ديگر با شدت عمل برخورد مي‌كنند در اين زمينه هم ورود كرده و جلوي به تاراج رفتن سرمايه‌هاي سينما را بگيرند و جويا شوند كه چگونه چنين اتفاق‌هايي در سينماي ايران مي‌افتد.»
او در ادامه صحبتش مي‌گويد: «اگر در ابتداي سال كه فيلم «متري شيش و نيم» دچار سرقت شد و به راحتي در دسترس قرار گرفت، شدت عمل نشان داده مي‌شد و مساله جدي گرفته مي‌شد و مسوولان به اين مورد جدي‌تر ورود مي‌كردند، طبيعتا ما امروز با قاچاق فيلم‌هاي آقايان ميركريمي (قصر شيرين) و عياري (خانه پدري) مواجه نبوديم.»
طبيعتا در چنين شرايطي كه امنيت بازگشت سرمايه در ميان اهالي سينما و سرمايه‌گذاران ازبين برود نگراني‌ها هم افزايش پيدا مي‌كند كه غلامرضا موسوي هم از اين قاعده مستثنا نيست: «من نگرانم كه دست‌هايي در كار باشد كه سودشان در نابودي سينماي ايران خلاصه شود. من از مسوولان مربوطه مي‌خواهم با دقت به اين موضوع نگاه كرده و آن را مورد بررسي قرار دهند.»
رييس انجمن تهيه‌كنندگان مستقل در پايان صحبت‌هايش هشدار داد كه اگر مسوولان مربوطه اعم از سينمايي و غيرسينمايي براي جلوگيري از سرقت محصولات فرهنگي سرعت عمل نداشته باشند و جلوي سارقان نايستند، تهيه‌كنندگان و اهالي سينما خودشان وارد عمل شده و با برگزاري اجتماع به چنين غارت‌هايي اعتراض كنند تا جلوي چنين ناهنجاري در سينما گرفته شود.
عده‌اي به حرام خوري عادت كرده‌اند
مهدي صباغ‌زاده معتقد است، انتشار غيرقانوني نسخه با كيفيت فيلم‌ها يا از طريق خود تهيه‌كننده فيلم‌ها صورت مي‌گيرد يا لابراتور يا هاردي كه فيلم در آن ذخيره شده است. به اعتقاد او در صورت سهل‌انگاري حتي يك نفر در نگهداري فيلم به انتشار غيرقانوني آن منجر مي‌شود و همين انتشار غيرقانوني فيلم تاثيرات نامطلوبي بر سينما و اهالي آن مي‌گذارد.
او مي‌گويد: «متاسفانه بحث قاچاق فيلم‌ها در سينما رواج پيدا كرده و كساني هم كه به اين شغل دزدي روي مي‌آورند، به حرام خوري عادت كرده‌اند.» از نظر صباغ‌زاده پليس و نيروي انتظامي بايد جلوي چنين ناهنجاري در سينما را بگيرد و از نظر او اين توانايي در نيروي انتظامي و سازمان امنيت كاملا وجود دارد: «حوادث اخير در كشور نشان داده كه توانايي مقابله با سارقان محصولات فرهنگي در نيروي انتظامي به بهترين شكل وجود دارد و آنها بايد نسبت به اين مشكل در سينما واكنش جدي نشان دهند.»
علي سرتيپي مي‌گويد چند سالي بود كه از قاچاق فيلم در سينما خبري نبود و اهالي سينما از اين مشكل در امان بودند و نفس راحتي مي‌كشيدند اما دوباره سرقت محصولات فرهنگي به يكي از اساسي‌ترين مشكلات سينما تبديل شده و در صدر معضلات قرار گرفته است. او هم با اشاره به اين نكته كه صاحبان فيلم خودشان بايد از محصولات‌شان صيانت كنند، به پيامدهاي سرقت فيلم اشاره كرد كه باعث سلب امنيت رواني اهالي سينما شده و سبب فرار سرمايه‌گذاران مي‌شود. سرتيپي از نيروي انتظامي خواست كه به صورت جدي سرنخ‌ها را پيدا كرده و مانع غارت زحمات و تلاش اهالي سينما در سطح گسترده شوند.
وضعيت همين آش و همين كاسه خواهد بود
خسرو معصومي از منظر ديگر به اين قضيه نگاه مي‌كند و مي‌گويد: «تا زماني كه در وزارت ارشاد عزم جدي براي از بين بردن قاچاق محصولات فرهنگي وجود نداشته باشد و نيروي انتظامي هم قاطع با سودجويان برخورد نكند وضعيت همين آش و همين كاسه خواهد بود و تفاوتي نسبت به قبل نخواهيم كرد.» از نظر او در سال‌هاي گذشته تلاش‌هايي براي از بين بردن انتشار غيرقانوني فيلم‌ها صورت گرفته و مسوولان براي حمايت وعده‌هايي داده بودند اما دقيقا برعكس گفته‌هاي آنها رفتار شد، چراكه كپي فيلم‌ها كنار خيابان ديده مي‌شود. به اعتقاد معصومي، چند سال قبل در جهت وعده‌هاي مسوولان معضل قاچاق فيلم‌ها تاحدودي حل شده بود، اما چون وضعيت به ثبات نرسيده دوباره به حالت اول برگشته و فيلم‌ها با هجوم سودجويان و غارتگران مواجه مي‌شوند: «واقعا ترسناك است كه فيلم روي پرده است؛ نسخه غيرقانوني آن انتشار مي‌يابد و جلوي آن را هم نمي‌توان گرفت.»
از نظر او براي از بين بردن اين مشكل كار خاصي نمي‌توان كرد، مگر خود وزارت ارشاد وارد عمل شود و نيروي انتظامي هم همكاري كند. كارگردان فيلم در خلال صحبتش به موضوع ديگري هم اشاره مي‌كند: «از وقتي در رسانه‌هاي تصويري بسته شد مشكلات عرضه فيلم در شبكه‌هاي خانگي بيشتر شده؛ بخش خصوصي در اين زمينه به مافيا تبديل شده و ديگر عملا رقابتي براي خريد محصولات فرهنگي وجود ندارد و فيلم‌ها براي ورود به شبكه‌هاي خانگي با قيمت‌هاي غيرمنطقي مواجه مي‌شوند.»
هيچ فيلمسازي از انتشار غيرقانوني فيلمش خوشحال نيست
منوچهر هادي كارگردان فيلم «رحمان 1400» در پاسخ به اين پرسش ما كه آيا به نظر شما وزارت ارشاد مسووليت خود را در برابر صيانت از فيلم‌ها به درستي انجام مي‌دهد يا خير؟ مي‌گويد: معلوم است كه انجام نمي‌دهد كه اگر وظيفه‌شان را به خوبي انجام مي‌دادند ما شاهد گستردگي قاچاق فيلم‌ها در سينما نبوديم. در فاصله يك روز فيلم رحمان 1400 را از تمام پرده سالن‌هاي سينماي سراسر كشور پايين كشيدند مگر مي‌شود كه نتوانند جلوي قاچاق فيلم‌ها را بگيرند؟ مگر مي‌شود نتوانند جلوي ليدر‌هايي كه فيلم‌ها را در فضاي مجازي قاچاق مي‌كنند، نگيرند؟
او به صحبت‌هايش ادامه مي‌دهد: «وقتي نسخه غيرقانوني فيلمي در فضاي مجازي منتشر مي‌شود مسوولان سينما بايد جلسه فوري تشكيل داده و فيلم مربوطه را بلافاصله به شبكه خانگي بفرستند تا جلوي غارت سرمايه‌ها گرفته شود. از نظر اين كارگردان، فاصله اكران با انتشار فيلم در شبكه نمايش خانگي نبايد زياد شود كه خود اين فاصله طولاني‌مدت باعث مي‌شود نسخه غيرقانوني آن به بيرون درز كند.
هادي در ادامه صحبتش به نكته مهمي اشاره مي‌كند: «وقتي فيلمي توليد مي‌شود يك نسخه آن براي صداگذاري فرستاده مي‌شود، يك نسخه هم براي دفتر جشنواره، نسخه ديگر فيلم به تلويزيون براي دريافت تيزر فرستاده مي‌شود، يك نسخه ديگر هم به شوراي پروانه نمايش. خب در اين مسير طبيعي است اگر نظارتي وجود نداشته باشد فيلم به راحتي دست به دست مي‌شود و ممكن است سر از بازار قاچاق در آورد، بنابراين خود عوامل فيلم هم بايد در نگهداري فيلم‌شان مراقبت لازم كنند.» هادي درباره شائبه‌هايي مبني بر اينكه ممكن است سازندگان خودشان نسخه غيرقانوني فيلم‌شان را منتشر كنند، مي‌گويد: «هيچ فيلمساز و تهيه‌كننده و سرمايه‌گذاري حاضر نيست سرمايه فيلم خود را مفت و مجاني در اختيار ديگران قرار داده و آن را نابود كند.»
چه كسي پاسخگوي سرمايه فيلم‌هاست؟
اما روز سه‌شنبه سيدمحمدمهدي طباطبايي‌نژاد معاون نظارت و ارزشيابي سازمان سينمايي و دبيركل ستاد صيانت و مبارزه با تكثير و عرضه غيرمجاز آثار سينمايي، درباره انتشار نسخه باكيفيت و مميزي‌نشده فيلم سينمايي «خانه پدري» به كارگرداني كيانوش عياري در فضاي مجازي گفته كه درباره اين موضوع بايد كساني كه فيلم را در اختيار داشته‌اند، پاسخ بدهند: «ما پيگيري حقوقي و قضايي مي‌كنيم و در ستاد صيانت هم در پي اين هستيم كه بدانيم فيلم از كدام منشا قاچاق شده است. ما چندي پيش متوجه اين ماجرا شديم، با پليس فتا ارتباط گرفتيم و بخشي از پيگيري‌هاي قضايي را هم تاكنون انجام داده‌ايم.»
دبيركل ستاد صيانت و مبارزه با تكثير و عرضه غيرمجاز آثار سينمايي درباره اينكه منشا قاچاق فيلم كجا مي‌توانسته باشد، به مهر عنوان كرد: اين نسخه تنها در اختيار تهيه‌كننده و نهاد فني آن يعني لابراتوار بوده است. ارشاد اساسا اين نسخه را در اختيار نداشته و بنابراين فيلم يا از مجراي تهيه‌كننده يا لابراتوار قاچاق شده است. همان‌طور هم كه ديده‌ايد نسخه منتشر شده، نسخه كامل و بدون هيچ نشاني از سوي وزارت ارشاد است، بنابراين نه شما مي‌توانستيد آن را منتشر كنيد
نه ما! چراكه اين نسخه تنها در اختيار تهيه‌كننده و لابراتوار بوده است. اين مدير سازمان سينمايي ادامه داد: البته من علوم غيبيه ندارم كه مستقيم بگويم چه كسي اين كار را انجام داده است، نمي‌خواهم كسي را متهم كنم اما مسير ديگري براي انتشار اين نسخه وجود نداشته است. اين را هم بايد عنوان كنم كه فيلم سينمايي «رحمان ۱۴۰۰» دقيقا به همين روش قاچاق شده بود.
طباطبايي‌نژاد در پايان اظهار كرد: ما به‌طور كلي در ستاد صيانت و مبارزه با تكثير و عرضه غيرمجاز آثار سينمايي اولين قدمي كه برمي‌داريم اين است كه از همكاران‌مان در نيروي انتظامي بخواهيم از ادامه پخش فيلم جلوگيري كنند، در دومين گام هم بايد شكايت خودمان را تنظيم كنيم. جمع‌آوري اين اثر هم به صورت فيزيكال و ديجيتال صورت خواهد گرفت.
حال با صحبت‌هاي طباطبايي‌نژاد اين پرسش به وجود مي‌آيد كه با وجود تلاش‌هاي صورت گرفته پس چرا تاكنون جلوي اين مشكل گرفته نشده و سلسله‌وار فيلم‌ها در فضاي مجازي قاچاق مي‌شوند؟