دختران طلايي آليش
قهرماني زنان ايران
در مسابقات جهاني كشتي
علي ولي‌اللهي
تيم ملي كشتي آليش بانوان ايران در مسابقات قهرماني جهان در نورسلطان قزاقستان، عنوان قهرماني را از آن خود كرد. اين نخستين قهرماني ايران در تاريخ 24 ساله اين مسابقات است. ديروز در آخرين روز مسابقات جهاني كشتي آليش، هانيه عاشوري در فينال وزن مثبت 75 كيلوگرم موفق شد نماينده بلاروس را 7 بر صفر شكست دهد و علاوه بر كسب مدال طلا، ايران را به مقام قهرماني جهان در كشتي آليش نائل كند. روز يكشنبه فاطمه فتاحي در وزن 60 كيلوگرم مدال نقره گرفته بود و زهرا يزداني در وزن 55 كيلوگرم موفق به كسب مدال برنز شده بود. هانيه عاشوري براي كسب مدال طلا، ابتدا كشتي‌گيران مغولستان و قرقيزستان را 6 بر صفر و 6 بر 2 از پيش‌رو برداشت و در مرحله نيمه‌نهايي حريفي از گرجستان را شكست داد و به فينال رسيد. حريف بلاروس هانيه عاشوري در فينال هم به آساني مغلوب اين شيرزن ايراني شد. در ساير اوزان، هانيه قدرتي‌پور در وزن 65 كيلوگرم هفتم شد و سحر غني‌زاده هم در وزن 70 كيلوگرم در جايگاه چهارم قرار گرفت. مريم احمدي نيز در وزن 75 كيلوگرم عنوان هفتم را از آن خود كرد. مسابقات كشتي آليش زنان در 6 وزن برگزار مي‌شود كه به ترتيب عبارتند از: 55، 60، 65، 70، 75 و مثبت 75 كيلوگرم. در پايان مسابقات، ايران با 93 امتياز اول شد، قرقيزستان با 89 امتياز در جايگاه دوم قرار گرفت و تيم‌هاي قزاقستان، ازبكستان و بلغارستان به ترتيب با كسب 69، 64 و 54 امتياز در رتبه‌هاي سوم و چهارم و پنجم قرار گرفتند.
سابقه آليش
كشتي آليش در مجموع نوعي كشتي بومي در منطقه آسياي ميانه است و آليش‌كاران كشورهاي قرقيزستان، قزاقستان و ازبكستان در اين كشتي حرف زيادي براي گفتن دارند. با اين حال اين كشتي از اوايل دهه 1990 تا به امروز توسعه جغرافيايي را از سر گذرانده و امروزه در برخي كشورهاي شرق اروپا و نيز در كشورهايي مثل ليتواني و بلاروس نيز آليش‌كاران برجسته‌اي به چشم مي‌خورند. كمااينكه هانيه عاشوري در فينال با حريفي از بلاروس دست و پنجه نرم كرد و در بين كشورهاي شرق اروپا نيز بلغارستان با كسب 54 امتياز در رتبه پنجم مسابقات كشتي آليش زنان ايستاد. در مسابقات جهاني امسال، 15 كشور حضور داشتند و قهرماني زنان ايراني در بين اين تعداد كشور كه بسياري از آنها در كشتي آزاد و فرنگي نيز صاحب‌سبك و اعتبارند، ارزشي مضاعف داشت.
در ايران انواعي از كشتي كه تا حد زيادي شبيه كشتي آليش است، در استان‌هاي خراسان و مازندران و گلستان سابقه دارند. با اين حال كشتي‌هاي بومي مناطق شمالي يا شمال شرق ايران، يكسره شبيه كشتي آليش نيستند و آنها را بايد كشتي‌هاي بومي هم‌خانواده كشتي آليش محسوب كرد. در ارديبهشت سال جاري، استان مازندران موفق شد در مسابقات قهرماني كشور، عنوان نخست را از آن خود كند. استان‌هاي خراسان رضوي و خراسان مركزي نيز در رتبه‌هاي دوم و سوم قرار گرفتند. برتري مازندران و خراسان در بين 22 استان ايران به خوبي نشان مي‌دهد كه اين دو استان در كشتي آليش ايران سرآمدند.
همچنين در مسابقات قهرماني كشوري آليش در ارديبهشت‌ماه امسال، در كشتي زنان زهرا يزداني، فاطمه فتاحي، هانيه قدرتي‌پور، سحر غني‌زاده، مريم احمدي و هانيه عاشوري به مقام قهرماني رسيدند. يعني 6 نفري كه در روزهاي گذشته اعضاي تيم ملي بانوان ايران در مسابقات جهاني آليش بودند.
خاستگاه «آليش»
واژه آليش در زبان فارسي به معني «مبايعه» و در زبان تركي به معناي «شروع كردن و گرفتن» است. با اينكه تركيه جزو كشورهايي است كه به كشتي آليش روي خوش نشان نداده، به نظر مي‌رسد نام كشتي آليش برگرفته از معناي تركي واژه آليش باشد. هر چند كه ممكن است اين واژه از آذربايجان شوروي نشات گرفته باشد. به كشتي آليش كشتي باشال هم مي‌گويند ولي در مجموع به نظر مي‌رسد كه خاستگاه نام اين كشتي معلوم نيست و اگر بنا به حدس زدن باشد، شايد بتوان گفت آليش واژه‌اي تركي- مغولي است.
فروپاشي شوروي به سود كشتي آليش تمام شد
كشتي آليش از آنجايي كه كشتي بومي رايجي در برخي كشورهاي آسياي ميانه بود، پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، از امكان بين‌المللي شدن برخوردار شد. مهم‌ترين كشورهاي آسياي ميانه، علاوه بر ايران كشورهايي هستند كه تا پيش از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، جزو جمهوري‌ها يا استان‌هاي شوروي بودند. روس‌ها كه امروزه نيز علاقه‌اي به كشتي آليش ندارند، به دليل تفوق چشمگيرشان در كشتي آزاد و فرنگي، در دوران اتحاد جماهير شوروي نيز رغبتي نداشتند به كشتي آليش پر و بال دهند. در نتيجه آليش به عنوان كشتي بومي جمهوري‌هاي قزاقستان، قرقيزستان، ازبكستان و احتمالا آذربايجان چندان مورد اهتمام روس‌ها نبود. روسيه و گرجستان مهم‌ترين جمهوري‌هاي اتحاد جماهير شوروي در كشتي كلاسيك دنيا بودند؛ بنابراين مقامات ورزشي و سياسي شوروي دليلي نمي‌ديدند با سرمايه‌گذاري روي كشتي آليش، ناخواسته در تنور ملي‌گرايي در كشور خودشان بدمند؛ كشوري كه عملا از ملل گوناگون تشكيل شده بود و بزرگ‌ترين امپراتوري جهان در قرن بيستم بود. سياست اعراض از كشتي آليش، هنوز هم از سوي دولت روسيه دنبال مي‌شود؛ سياستي كه احتمالا ناشي از ريشه نداشتن آليش در فرهنگ كشتي در روسيه است. اما علاوه بر روسيه، امريكا، تركيه، ژاپن و چند كشور صاحب سبك در كشتي كلاسيك دنيا نيز علاقه‌اي به كشتي آليش ندارند. با توسعه كشتي آليش در آسيا، هيچ بعيد نيست به تدريج كشتي آليش در دنيا بيش از پيش توسعه يابد. همين كه در 25 سال گذشته هلند، بلغارستان و اوكراين نيز به جمع كشورهاي حاضر در مسابقات جهاني آليش پيوسته‌اند، مي‌توان گفت سرعت توسعه اين كشتي در كمتر از سه دهه اخير نسبتا مطلوب بوده است.
طراحي آليش
با آغاز فعاليت بين‌المللي كشتي آليش در سال 1990 كشورهاي قرقيزستان ، ازبكستان، ايران و ليتواني قوانين مسابقات كشتي آليش را تدوين كردند. از ايران عبدالكريم سودي در كنار نمايندگان كشورهاي مذكور قوانين مربوط به اين كشتي را به نگارش در آوردند.
زنان ايران و كشتي آليش
كشتي آليش از اين حيث براي زنان ايران مناسب است كه زنان آليش‌كار به مراتب پوشيده‌تر از زناني هستند كه در مسابقات جهاني و المپيك شركت مي‌كنند. در واقع پوشش كشتي‌گير در كشتي آليش به نرم‌هاي رسمي در ايران نزديك‌تر است و همين موجب مي‌شود بانوان ايراني علاقه‌مند به كشتي، به نحو روزافزوني از كشتي آليش استقبال كنند و استعدادشان در ورزش كشتي را در اين شاخه اين ورزش صرف كنند و محك بزنند. اگر ايران بتواند با پوشش اسلامي در مسابقات جهاني و المپيك كشتي زنان شركت كند، زنان آليش‌كار ايراني مي‌توانند شانس خودشان را در اين عرصه‌هاي مهم‌تر نيز امتحان كنند. در بين همين شيرزنان مدال‌آور ايران در مسابقات 2019، زهرا يزداني كه به مدال برنز رسيد، خواهر رضا يزداني است؛ آزادكار برجسته كشورمان كه دو طلا و دو برنز جهاني در كارنامه خودش دارد و اخيرا از دنياي قهرماني خداحافظي كرد. هر چه هست، كشتي آليش عرصه‌اي است كه زنان ايراني مي‌توانند در آن بدرخشند و بيش از پيش استعدادهاي خودشان را به داخل و خارج كشور نشان دهند.