نشست برلين براي صلح ليبي با حضور ده‌ها مقام ارشد جهاني برگزار شد
انتظارات ناچيز از ضيافت بين‌المللي
شهاب شهسواري
بعد از 8 سال بي‌توجهي مستمر و سكوت جامعه بين‌المللي در واكنش به شرايط بحراني در ليبي، عاقبت سران قدرت‌هاي جهان در شهر برلين گرد هم آمدند تا در يك نشست يك روزه راهكاري را براي كاهش درگيري‌ها در اين كشور نفت‌خيز و ثروتمند شمال آفريقا پيدا كنند. نشستي كه بسياري از ناظران و تحليل‌گران اعتقاد دارند نتيجه چنداني در رويدادها‌ي‌ميداني ليبي نخواهد داشت و نمي‌تواند به توقف درگيري‌ها و آغاز يك فرآيند سياسي براي تقسيم قدرت ميان دولت موقت به رسميت شناخته‌شده بين‌المللي و گروه‌هاي شبه‌نظامي مخالف ايجاد كند. با اين حال، ميزبان اين مذاكرات، آلمان در كنار ايتاليا كه نزديك‌ترين همسايه اروپايي به ليبي و دولت استعمارگر پيشين در اين كشور محسوب مي‌شود، به‌شدت از طرح اجراي سختگيرانه تحريم‌هاي بين‌المللي تسليحاتي عليه ليبي حمايت كردند. در شرايطي كه آلمان و ايتاليا خواهان اجراي تحريم‌هاي تسليحاتي سازمان ملل متحد عليه طرف‌هاي درگير در ليبي هستند، فايز سراج، رييس دولت وفاق ملي ليبي، خواستار حضور نيروهاي حافظ صلح بين‌المللي براي حفاظت از دولت به رسميت شناخته‌شده بين‌المللي در صورت ادامه حملات نيروهاي شبه‌نظامي شد. اين نشست در حالي برگزار مي‌شود كه يك هفته پيش نشست آتش‌بس ليبي در مسكو با وساطت روسيه و تركيه و حضور فايز سراج، رييس دولت وفاق ملي و خليفه حفتر، فرمانده گروه شبه‌نظامي ارتش ملي ليبي، بدون رسيدن به يك توافق پايان يافت. روز يكشنبه تعدادي از بلندپايه‌ترين سران كشورهاي جهان در برلين گرد هم آمدند تا راهكاري براي پايان درگيري‌ها در ليبي بيابند. صدر اعظم آلمان، آنگلا مركل و دبيركل سازمان ملل متحد، آنتونيو گوترش، به جز رهبران گروه‌هاي درگير در ليبي، ميزبان سران 12 كشور از جمله ايتاليا، فرانسه، بريتانيا، مصر، روسيه و تركيه در كنار وزراي خارجه تعدادي از بازيگران اصلي بحران ليبي از جمله ايالات متحده امريكا و امارات متحده عربي بود.
لوئيجي دي‌مايو، وزير خارجه ايتاليا با اشاره به احتمال بي‌ميلي برخي از كشورها به اجراي نتايج نشست برلين، تلويحا كشورهاي اروپايي را به دو دسته جنگ‌طلب و طرفدار ديپلماسي تقسيم كرده است و مي‌گويد: «در ساعات پيش رو، تاكيد مي‌كنم كه در ساعات و نه در روزهاي آينده، دولت‌هاي اروپايي كه به ديپلماسي و راهكار سياسي اعتقاد داشته‌باشند بايد بلافاصله اجراي نتايج اين نشست را عملا آغاز كنند.» يك ديپلمات ارشد در برلين به رويترز گفته است كه به نظر او طرفداران هيچ‌يك از دو طرف درگيري‌ها در ليبي، براي تحت فشار قرار دادن نيروهاي تحت حمايت خود براي توقف درگيري‌ها و رسيدن به يك راهكار مسالمت آميز سياسي آمادگي ندارند. به نظر مي‌رسد كه در شرايط حاضر نه تركيه حاضر به عقب‌نشيني از برنامه خود جهت اعزام نيروهاي نظامي به ليبي براي مقابله با پيشروي نيروهاي تحت رهبري خليفه حفتر باشد و نه طرفداران عرب و اروپايي اين جنگ‌سالار ليبيايي- امريكايي در پاريس، ابوظبي و قاهره، آمادگي توقف صادرات سلاح و كمك‌هاي مالي به او را داشته‌باشند.
آلمان و ايتاليا، دو قدرت اروپايي كه از پايان درگيري‌ها در ليبي حمايت مي‌كنند، پيشنهاد تحريم فوري تسليحاتي عليه تمامي طرف‌هاي درگير در ليبي و تحريم بين‌المللي عليه هر طرفي كه آتش‌بس جاري را نقض كنند مطرح كرده‌اند. اين تحريم‌ها در حالي مطرح مي‌شود كه تعدادي از قدرتمندترين و ثروتمندترين كشورهاي اروپايي و عربي از ادامه درگيري‌ها در ليبي حمايت مي‌كنند. جمعه هفته گذشته، درست دو روز مانده به برگزاري نشست برلين، گروه‌هاي مسلح در شرق ليبي، با تصرف بنادر صادرات نفت خام ليبي كه تحت مديريت دولت وفاق ملي كنترل مي‌شود، عملا صادرات نفت از اين بنادر را متوقف كردند. مديريت فروش نفت خام يكي از تنها منابع درآمدي دولت مركزي ليبي در طرابلس بود كه بيش از 9 ماه است تحت محاصره گروه‌هاي مسلح تحت حمايت خليفه حفتر قرار دارد.
دولت‌هاي فرانسه، روسيه، امارات متحده عربي، مصر و عربستان سعودي به صورت رسمي از خليفه حفتر، فرمانده گروه شبه نظامي ارتش ملي ليبي حمايت مي‌كنند، در برابر دولت‌هاي تركيه، ايتاليا و سازمان ملل متحد، خواستار واگذاري قدرت در مناطق تحت تسلط اين گروه شبه‌نظامي به دولت به رسميت شناخته‌شده بين‌المللي و آغاز يك فرآيند سياسي براي تشكيل دولت جديد در اين كشور هستند. آنگلا مركل، صدر اعظم آلمان، يكي از اهداف اصلي اين نشست را «اعمال تحريم تسليحاتي» عليه ليبي مطرح كرده است. موضوعي كه به گفته مركل «پيش از اين در سطح سازمان ملل مورد توافق قرار گرفته‌بود، اما متاسفانه هنوز از سوي بازيگران خارجي مورد احترام قرار نمي‌گيرد.» بسياري از قدرت‌هاي بين‌المللي، از جمله مصر، فرانسه، روسيه، امارات متحده عربي و عربستان سعودي متهم هستند كه به شكل گسترده و غيرقانوني براي گروه‌هاي شبه‌نظامي در ليبي سلاح مي‌فرستند. اين سلاح‌ها در كنار استفاده از مزدوران خارجي اهل سودان، مزدوران پيمانكاري اهل روسيه و همچنين مصوبه جديد پارلمان تركيه براي اعزام نيروي نظامي به اين كشور، باعث شده است تا نگراني‌ها در مورد وضعيت جنگ ليبي روز به روز بيشتر شود.
ولاديمير پوتين و رجب طيب اردوغان، روساي جمهور روسيه و تركيه، پيش از برگزاري اين نشست با يكديگر گفت‌وگو كردند. ولاديمير پوتين در اين ديدار گفته است كه دولتش «حقيقتا خواستار پايان اين درگيري است.» رجب طيب اردوغان هم روز يكشنبه پيش از پرواز به سمت برلين براي شركت در اين نشست در جمع خبرنگاران اظهار اميدواري كرده‌بود كه نشست برلين بتواند راهي براي بازگشت صلح به ليبي ايجاد كند. اردوغان گفت: «اميدها و دلگرمي‌هايي كه بر اثر آتش‌بس و نشست برلين ايجاد شده است، نبايد بار ديگر قرباني آمال و بلندپروازي‌هاي سوداگران خون و هرج و مرج شود.»
در نشست برلين، مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده امريكا به نمايندگي از اين كشور شركت كرد. به نوشته سي‌ان‌ان، واشنگتن هيچ راهبرد مشخصي در مورد بحران ليبي ندارد. با اين حال، پيش از اين دولت دونالد ترامپ، تلويحا از خليفه حفتر حمايت كرده است و حتي رييس‌جمهور امريكا مستقيما با او تماس‌هاي تلفني برقرار كرده است. حفتر كه دوره‌اي طولاني تحت حفاظت آژانس اطلاعات مركزي امريكا در اين كشور زندگي مي‌كرد، تابعيت مضاعف امريكايي دارد. سي‌ان‌ان به نقل از يك مقام ارشد در وزارت خارجه امريكا مي‌نويسد: «سياست اصلي امريكا در مورد ليبي اين است كه همه بازيگران خارجي بايد از اين كشور خارج شوند. اين يك درگيري منطقه‌اي در حال گسترش است كه خيلي زود مي‌تواند به يك سوريه ديگر تبديل شود.» اين مقام ارشد وزارت خارجه امريكا گفته است كه سطح انتظاراتش از نتيجه اين نشست «چندان زياد نيست.»