به بهانه زادروز كيومرث منشي‌زاده فقيد
شاعر رياضي و رنگ‌ها
بهمن فاطمي
ديروز زادروز كيومرث منشي‌زاده بود. شاعر و طنزپرداز ايراني كه به كاربري از مفاهيم و نشانه‌هاي رياضي در شعرهايش شناخته مي‌شد و از او به «شاعر رياضي» نام مي‌بردند.
من با منشي‌زاده يك بار ديدار داشتم. تابستان 91 بود و بنا بود براي پرونده‌اي كه به شعر و زندگي سيدمحمدحسين بهجت تبريزي متخلص به شهريار مي‌پرداخت، با او گفت‌وگو كنم. گفت‌وگويي كه منشي‌زاده در آن، حكم بي‌سابقه‌اي درباره شهريار صادر ميكند كه آن را بر پيشاني مطلب قرار دادم و تيترش كردم. او كه كارهايي پژوهشي در باب شعر حافظ هم انجام داده بود، در آن گفت‌وگو بالصراحه درآمده است كه شهريار در تاريخ ادبيات ايران، بعد از حافظ مهم‌ترين غزلسراي فارسي است.
كيومرث منشي‌زاده اول بهمن ۱۳۱۷ در كرمان به دنيا آمد و حاصل عمر 79 ساله او، شعرهاي متعددي است كه از آنها ميتوان به كتاب‌هاي «سفرنامه مرد ماليخوليايي رنگ‌پريده» كه يك شعر بلند است، «قرمزتر از سفيد»، «ساعت سرخ در ساعت ۲۵»، ... و «گزيده اشعار» او اشاره كرد.
منشي‌زاده پس از گذراندن تحصيلات ابتدايي و دبيرستان در زادگاهش، راهي تهران شد تا وارد دانشگاه شود. به دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران رفت و از آنجا ليسانس اقتصاد گرفت. شايد پيوند دو روحيه، يكي روحيه عاطفي براي سرودن شعر و ديگري روحيه مبتني بر علوم دقيقه و علم رياضي را بتوان به عنوان مهم‌ترين وجه مشخصه و برسازنده تفاوت و خاصيت منشي‌زاده در ميان شاعران هم‌نسلش و حتي نسل‌هاي قبل و بعد از خودش برشمرد.
اين شاعر كرماني بعد از طي دوره ليسانس از تحصيل دست نكشيد. در ايران هم نماند و براي ادامه تحصيل چند سالي از كشورش رفت. او ايالات متحده امريكا را براي ادامه تحصيلات خود برگزيد. در امريكا رياضيات خواند و فيزيك اتمي. فارغ‌التحصيل كه شد، به ايران بازگشت و به عنوان نيروي تحصيلكرده در امريكا در سازمان برنامه‌وبودجه مشغول به كار شد.
اگر بخواهيم خصلتي براي رفتارهاي شعري منشي‌زاده در نظر بگيريم، طبعا بايد به ذهنيت تركيبي او كه شايد بيش از هر چيز از ذهن رياضي‌اش مي‌آمد اشاره كنيم. او غالبا در شعرهايش به دنبال تعريف پروژه‌هايي بود كه ايده‌اي محوري را پيش مي‌برد مبتني بر تركيب زبان با عنصري غيركلامي و خارج از گستره زبان و كلمات.
به‌طور مثال، در دوره‌اي – همان‌طور كه اشاره شد- با باز كردن پاي اعداد به حوزه شعر و ايجاد نوعي هويت زباني براي اعدادي كه ماهيتا متعلق به قلمرو رياضيات هستند، اجراهايي مستقل و متفاوت از تركيب نشانه‌ها و اعداد با كلمات به دست داد و «شاعر رياضي» نام گرفت. زماني هم رنگ‌ها را دستمايه قرار داد و پروژه‌هاي شعري خود را با به كارگيري رنگ‌هاي مختلف و هويت شعري زباني و شعري بخشيدن به آنها پيش برد. منشي‌زاده در آن دوره شعرهايي نوشت كه به «شعر رنگي» معروف شدند.
اين عضو كانون نويسندگان ايران كه زماني هم در دانشگاه مونپوليه فرانسه، كرسي استادي داشت و هنرشناسي درس مي‌داد، 26 فروردين 1396 بر اثر سكته مغزي در بيمارستان فيروزگر تهران از دنيا رفت.