غذارساني به حيوانات اصول دارد
مهدي نبي‌يان
فصل سرما و برف كه از راه مي‌رسد، حيات‌وحش و وضعيت جانداران در اين فصل براي دوستداران محيط‌زيست بسيار مهم مي‌شود. مردمي كه زندگي جانداران ديگر، به جز انسان، براي‌شان مهم است سعي مي‌كنند در كوچه و خيابان به اين حيوانات كمك كنند و خارج از شهرها هم حمايت‌ها و رفتارهايي ديده مي‌شود. اين رفتار درست و انساني اما مي‌تواند خطاهايي هم داشته باشد. خطاهايي كه به قيمت تلف شدن حيوانات در شهر و خارج از شهر تمام شود. بنابراين در فصل سرد بايد بدانيم حيوانات دقيقا به چه چيزي نياز دارند و اگر مي‌خواهيم اين نياز را تامين كنيم دقيقا چه كنيم. براي دانستن، بايد بدانيم حيات وحشي كه در شهرها زندگي مي‌كنند دو گونه هستند؛ گونه‌هاي بومي مانند گنجشك‌ها، بلبل‌خرماها، گربه‌ها، قمري‌ها و ...كه در فصول سرد سال مهاجرت نمي‌كنند و گروه دوم كه در اين فصل مهاجرت مي‌كنند اما ممكن است ببينيم پرنده مهاجري در مسير مهاجرت در شهر فرود آمده است. مثلا در يكي دو هفته گذشته مشاهداتي از «ابيا» در سطح شهر تهران داشتيم. اين پرنده‌ها به محض مشاهده بايد بلافاصله به مراكز محيط زيست مانند پارك پرديسان تهران منتقل شوند، زيرا به هيچ عنوان در خانه امكان تغذيه دستي آنها وجود ندارد. ادارات محيط زيست حداقل مي‌توانند اين پرنده‌ها را به زيستگاه اصلي خود رسانده و عمليات رهاسازي را انجام دهند. اما متاسفانه برخي فكر مي‌كنند اگر پرنده‌اي در حياط خانه يا پشت بام شان نشسته، بايد آن را گرفته و نگهداري كنند. اين كار كاملا غلط است و در تمام موارد گونه تلف مي‌شود؛ مثلا «ابيا» از گونه‌اي تغذيه مي‌كند كه روي سطح آب زندگي مي‌كند و ما چنين غذايي را نداريم كه به آنها دهيم. در مثالي ديگر بارها ديده‌ايم افراد پسمانده‌هاي غذايي مانند برنج و ته ديگ خانه‌شان را براي پرنده‌ها مي‌ريزند، در حالي كه نمي‌دانند هر غذايي كه با روغن پخته شده باشد براي پرنده‌ها سم است و مي‌تواند باعث كشته شدن آنها شود. بنابراين اگر مي‌خواهيم غذادهي به پرنده‌ها آن‌هم تنها در پارك‌هاي داخل شهر داشته باشيم بايد از دانه يا برنج پخته بدون روغن و نمك يا غذايي كه در مرغداري‌ها استفاده مي‌كنند، استفاده كنيم. پسماندهاي غذايي ما كه در آن نمك و روغن و ادويه وجود دارد به سيستم گوارشي پرنده‌ها صدمه مي‌زند و به جاي كار درست، در واقع به آنها صدمه مي‌زنيم.
درباره حيات وحش خارج از شهرها هم بايد توجه داشته باشيم كه آنها ميليون‌ها سال در طبيعت وحشي زندگي كرده و زمستان‌هاي بسيار سردتر را هم از سر گذرانده‌اند. با اين حال برخي گونه‌هايي كه مهاجرت مي‌كنند مانند قوچ و ميش‌ها، خرس‌ها و.. با دستكارهاي انساني، زيستگاه‌شان تكه تكه شده و امكان جابه‌جايي‌شان را از دست داده‌اند. نمونه آن پارك ملي سرخه‌حصار است كه در گذشته در فصل سرد آهوها به سمت عرض‌هاي جنوبي‌تر يعني پارك ملي كوير مي‌رفتند اما فعلا چنين امكاني را ندارند. درباره اين گونه‌ها مردم تنها كاري كه براي حفاظت از آنها بايد انجام دهند اين است كه اگر حيواني را ديدند، آن را شكار نكنند و به اداره محيط زيست يا نيروي انتظامي كه در تماس مداوم با محيط‌بان‌ها هستند، اطلاع دهند. معمولا سرما حيات وحش را چندان اذيت نمي‌كند، بلكه اين كمبود غذاست كه به آنها فشار مي‌آورد. غذايي كه معمولا از سوي دوستداران حيات وحش تهيه مي‌شود يونجه است اما گاهي آنها نمي‌دانند يونجه‌اي كه تهيه مي‌كنند قارچ و رطوبت دارد يا خير؟ براي تهيه يونجه مجموعه استانداردهايي لازم است كه همه از آن آگاه نيستند. گاهي هم غذاي يخ‌زده باعث تلف شدن گونه‌ها مي‌شود. نمونه اين موضوع را در بهار امسال در پارك ملي گلستان شاهد بوديم، ابتداي فصل هوا گرم شد و علف‌ها بالا آمدند، سرماي ناگهاني هوا، يخ‌زدگي علف‌ها را به همراه داشت و با تعليف آنها توسط حيات وحش، به يكباره ديديم گله‌هاي 70 تا 80 تايي قوچ و ميش تلف شدند. گاهي هم مردم در كنار جاده‌ها براي حيات‌وحش غذا مي‌ريزند، بي‌توجه به اين نكته كه اين كار باعث افزايش امكان تصادفات جاده‌اي يا سوءاستفاده شكارچيان مي‌شود.
بنابراين تنها كاري كه درباره حيات وحش خارج از شهرها مردم بايد بكنند گزارش به محيط زيست يا ماموران نيروي انتظامي است. ممكن است مردم ترجيح‌شان خريد شخصي غذا براي حيات‌وحش باشد، اما ما مي‌توانيم با نظارت سازمان محيط زيست اقدام كنيم تا از صدمات بعدي جلوگيري شود. به عنوان مثال در منطقه ورجين اداره محيط زيست از اين حمايت‌ها استقبال مي‌كند.
با دانستن تمام اين نكات است كه متوجه مي‌شويم غذارساني به حيات‌وحش كار چندان ساده‌اي نيست و بايد ملاحظات متعددي را به كار گرفت تا نتيجه فاجعه‌آميزي رخ ندهد.